1.4 Aangeboren of aangeleerd + 1.5 Omgaan met elkaar

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H1: Gedrag

Deze les:

-

- 1.4 aangeboren of aangeleerd gedrag: klassikaal

- 1.4 conflictgedrag: klassikaal

- 1.5 omgaan met elkaar

- PO Gedrag: start

Aangeboren en aangeleerd 

Doel en begrippen 1.4

Je leert welk gedrag dieren vanaf hun geboorte vertonen en hoe ze nieuw gedrag leren

aangeboren, aangeleerd, spelen, rangorde, dominant, associatoef leren, klassieke conditionering, trial- and-error, proefondervindelijk leren, operante conditionering, imitering, inprenting, gevoelige periode, gewenning.

Aangeboren gedrag

Gedrag dat niet geleerd hoeft te worden, zoals reflexen of erfelijk gedrag (responsen op sleutelprikkels)

Aangeleerd gedrag

Hoe leren dieren en mensen? 

1. Inprenten
2. Imiteren
3. Trail & Error
4. Conditioneren: klassiek en operant 
5. Inzichtelijk leren
6. Gewenning

Inprenten

Onbewust leren in een gevoelige periode waarbij het geleerde wordt niet meer vergeten. 

Voorbeeld bij mensen: een taal leer je het beste tussen je 2e en 10e levensjaar. Een vreemde taal leer je dus sneller in de kleutertijd, dan op de middelbare school!

Imiteren

Leren door het gedrag van andere soortgenoten na te doen

Trial & Error

Proefondervindelijk leren, dus leren door vallen en opstaan!

En door oefenen gaat het steeds beter :)

Conditioneren

Leren door een verband te leggen tussen gedrag en beloning

Klassiek of operant

Klassieke conditionering

Een prikkel veroorzaakt bepaald gedrag dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt 

Dit komt doordat een neutrale prikkel wordt gekoppeld aan een prikkel die een reflex oproept

Klassieke conditionering - verband tussen twee verschillende prikkels (associatief leren)

Operante conditionering

Leren door het effect/de gevolgen van bepaald gedrag

Het gewenste gedrag wordt bekrachtigd door beloning of het ongewenste gedrag wordt afgeleerd door straf

Overzicht conditionering

Inzicht

Leren door een oplossing te bedenken zonder dat dit is voorgedaan of zonder lukraak proberen.

Bijvoorbeeld wiskunde vraagstukken oplossen!

Gewenning

De respons op een prikkel neemt af bij herhaaldelijke toediening van een prikkel (drempelwaarde verhoogt). 

Conflict gedrag

Komt voor als twee gedragssystemen in conflict komen.

Dit gebeurt wanneer tegenstrijdige prikkels tegelijk tegenstrijdige gedragssystemen oproepen.

Drie vormen:

Ambivalent gedrag

Omgericht gedrag

Overspronggedrag

Ambivalent gedrag

Het dier vertoont afwisselend gedragselementen uit beide gedragssystemen.

Bijv. op de grens van een territorium: 

Twee tegengestelde gedragssystemen tegelijkertijd zichtbaar, vluchten en vechten

Overspronggedrag

Ongepast gedrag voor de situatie.

Bijv. bij spelagressie. Om een intern conflict op te lossen (spelen of vechten?) gaan dieren soms maar heel iets anders doen, zoals zichzelf likken om de stress te verminderen.

Omgericht gedrag

Het gedrag wordt gericht op een ander doel/ object

Wie slaat er wel eens met de deur als hij boos is? 

Het gedragssyteem agressie wordt op iets heel anders gericht

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 1.5: Omgaan met elkaar

Doel en begrippen 1.5

14. Je legt uit wat leven in een groep betekent voor de overlevingskansen van een dier

15. Je beschrijft cultuurvorming en rolpatronen

16. Je beschrijft inzicht en inlevingsvermogen bij mensapen en mensen

17. Je beschrijft de rol die waarden en normen spelen bij het moreel bewustzijn van mensen. 

Inzicht, inlevingsvermogen, empathie, waarde, normen. 

Cultuur

Verschillend gedrag in verschillende groepen van dezelfde soort. 

Ook man/vrouw rolpatronen zijn cultuur (dus aangeleerd)

Inlevingsvermogen/ Empathie

Voorbehouden aan primaten?

0

0

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken, niet valsspelen

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

po Gedrag

Zet je naam op het stencil.

Lees de opdracht t/m voorbereiding.

Ga met je groepje bij elkaar zitten en bedenk een dier dat je wilt onderzoeken. Logboek bijhouden op blaadje! (individueel)

Zoek info over de leefomgeving en gedrag van het dier (als voorbereiding op het bedenken van een vraagstelling)