Herhaling staatsinrichting 3V

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Herhaling Staatsinrichting

Europa na Napoleon

1815: Congres van Wenen

Doelen:

1. Machtsevenwicht in Europa

2. Herstellen van de autoritaire orde (restauratie)

3. Vrede bewaren (Frankrijk in toom houden):

- Stichten Koningrijk der Nederlanden met Willem I als vorst 

Willem I

Nederland wordt een constitutionele monarchie:
vorst gebonden aan grondwet: 

- Tweede Kamer vertegenwoordigt het volk

- Tweede Kamer mag wetten maken

- Eerste Kamer mag wetten verwerpen -> koning kiest leden

Koning mag ook wetten maken en de Tweede Kamer negeren

-> In praktijk heeft hij absolute macht

Verschillen Noord en Zuid Nederland

Vrede van Münster (1648): splitsing van NL

- Zuid: katholiek, industrie, Frans

- Noord: protestant, ambacht, Nederlands

Zuidelijke economie sterker, maar gevoel van gebrek aan respect van "Nederlanders"

1. Nederlands als officiële taal

2.Staatsschuld noorden --> hoge belasting

3. Noorden krijgt evenveel zetels in Tweede Kamer als zuiden

Oprichting NHM en kanalen om economie te stimuleren

1830 België onafhankelijk

Waarom is in 1815 het
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden gevormd?

Waarom scheidde België zich af in 1830?

Liberalisme en socialisme

• Liberalisme: 
• - Tegen overheidsbemoeienis, protectionisme en de kerk 
• - Vóór de zakenwereld, vrijhandel en winst 
• - Vóór privé bezit: egoïstisch? 

• Socialisme: 
• - Gelijkheid 
• - Vóór de groep, tegen het individu 
• - Vrij denken, tegen de kerk

Socialisme

• Socialisme komt voort uit ideeën van Marx
• Aanhang socialisme groeit door industriële revolutie
  -> ongelijkheid
  
• Tekort aan arbeiders: ze kunnen eisen gaan stellen
  
• Eind 19de eeuw: groeiend besef dat er sociale wetten moeten komen -> Sociale kwestie
  
• Voorbeelden sociale wetten: Kinderwetje van Van Houten, woningwet

Sociaal-democratie

• In meeste Europese landen strijdt men voor gelijkheid via revolutie: communisme 
  
• In NL strijdt men voor gelijkheid via parlementaire democratie -> sociaal-democratie

Liberalisme

• John Locke : basis van het liberalisme
  
• Adam Smith vrije markt reguleert zichzelf
   -> concurrentie houdt prijzen laag 
  

• Gevolg: overheid mag geen invloed hebben op economie 
  
• Vrijheid van individu staat centraal, overheid moet zich niet teveel bemoeien met het leven van de burger

Liberalen

• Rijke burgers en industriëlen zijn liberaal: hogere winsten zonder sociale wetten 
• Dankzij censuskiesrecht is ook de regering liberaal: inkomen bepaald stemrecht 
• Gevolg: rijken stemmen op liberalen 
• Gevolg: géén sociale wetgeving

Grondwet

• Grondwet: belangrijkste rechten en plichten van overheid en burgers: 
  

-> Vrijheid van meningsuiting, geloof, enz.

• Ondanks een grondwet regeert Willem I als absoluut vorst --> steun van conservatieven 
  
• 1848: revoluties --> liberalen eisen vrijheden van Franse Revolutie 
  
• Uit angst afgezet te worden geeft Willem II Thorbecke de opdracht de grondwet te wijzigen:
  

Grondwets herziening

1. Ministeriële verantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk voor beleid

2. Koning is onschendbaar

3. Rechtstreekse verkiezingen Tweede Kamer

4. Uitbreiding grondrechten

Inspraak burgers via censuskiesrecht en districtenstelsel

Politiek rond 1900

• Merendeel parlement bestaat uit liberalen en confessionelen: christelijke waarden
• Politieke partijen bestaan niet
• Abraham Kuyper begrijpt dat het oprichten van een partij veel voordelen kent
• 1879: oprichting ARP  (Anti Revolutionaire Partij)
• Streng gelovig en tegen idealen van Franse Revolutie
• Kuypers richt zich op "Kleine Luyden" : arme arbeiders zonder stemrecht

Eerste politieke partij: ARP

• Twee doelen: 
• 1. Stemrecht voor de armen
• 2. Duidelijke scheiding van ongelovigen
• Dit laatste wilt hij bereiken door het oprichten van één school, één partij
• Hiermee staat hij aan de basis van de verzuiling: 
• - Protestant
• - Katholiek
• - Socialistisch
• - Liberaal / Neutraal

Schoolstrijd

• Onderwijswet 1857: alleen openbare scholen krijgen subsidie
• Bijzondere (=godsdienstig) scholen krijgen géén geld van de overheid
• Schoolstrijd: confessionelen willen gelijkstelling onderwijs
• Belangrijkste politieke vraagstukken: schoolstrijd en algemeen kiesrecht
• Vanaf 1887 langzame uitbreiding kiesrecht

Pacificatie van 1917

• Pacificatie (1917): grondwetswijziging om beide vraagstukken op te lossen:
• 1. Bijzondere scholen krijgen subsidie
• 2. Invoering algemeen mannenkiesrecht
• 3. Invoering evenredige vertegenwoordiging
• Bij de eerste verkiezingen (1918) verliezen de liberalen hun meerderheid aan de confessionelen (tot 2010)

Feminisme

• Eind 19de eeuw / begin 20ste eeuw: Eerste Feministische Golf
• Doelen:
• - Gelijkstelling in het onderwijs
• - Algemeen kiesrecht voor vrouwen
• Aletta Jacobs krijgt toestemming van van  Thorbecke om naar de universiteit te gaan
• 1871: Jacobs wordt eerste vrouw op universiteit
• 1919:  invoering algemeen vrouwenkiesrecht