Argumenteren: argumentatieschema's en drogredenen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Argumenteren en argumentatieschema's (+ drogredenen)

Paragraaf 9, 10, 11 en 12 uit de Examenbundel (22-23)

Inhoud voor de les van 6/3 en 8/3

Onderdeel van SE3 en het CE

Lesdoelen

Lesdoel 1: 

Je (her)kent de basisstructuur van een argumentatieschema en kunt de begrippen 'standpunt', 'argument', 'tegenargument' en 'weerlegging' uitleggen, toepassen en van elkaar onderscheiden.

Lesdoelen

Lesdoel 2: 

- Je (her)kent de opbouw van de drie verschillende argumentatieschema's 'enkelvoudige argumentatie', 'nevenschikkende argumentatie' en 'onderschikkende argumentatie'. 

- Je kunt bij 'nevenschikkend' een onderscheid maken tussen afhankelijke en onafhankelijke argumentatie.

Lesdoelen

Lesdoel 3: 

- Je (her)kent de samenhang van de argumentatie met het standpunt en kunt de zes verschillende manieren van samenhang benoemen.

Lesdoelen

Lesdoel 4: 

- Je kent de 12 drogredenen en kunt vaststellen of en van welke drogreden gebruik wordt gemaakt in een argumentatiestructuur.

Basisbegrippen argumentatie

standpunten
argumenten
tegenargumenten
weerleggingen 

Het CE zou afgeschaft moeten worden

a. Het levert leerlingen veel te veel stress op.

b. Het kost docenten veel nakijktijd.

Wat is een standpunt?

1. Een mening
2. Een standpunt neem je in over een bepaalde kwestie.
3. Een feit
4. Bewijs voor een mening

Wat is een argument?

1. Bewijs voor een standpunt
2. Feiten
3. Redenen voor een mening
4. Dooddoener

Wat is een tegenargument?

1. Een argument dat een standpunt onderuithaalt.
2. Een argument dat een ander argument onderuithaalt.

Wat is een weerlegging?

1. Een argument dat een standpunt onderuithaalt.
2. Een argument dat een ander argument onderuithaalt.

Standpunt - argument

Standpunt: gefundeerde mening over actueel onderwerp 

Argument: ondersteunt standpunt om iemand te overtuigen

Opbouw argumentatie

Structuur:

Standpunt

Argument

want / omdat

dus / daarom

Argumenteren

• Standpunt (kun je herkennen aan een signaalwoord)
  - Positief standpunt
  - Negatief standpunt
  - Standpunt van twijfel
  
• Argumenten (kun je herkennen aan een signaalwoord)
  - Feitelijk argument 
  - Waarderend argument 

Tegenargumenten en weerleggen

Je kunt jouw betoog sterker maken door tegenargumenten te gebruiken en die vervolgens te weerleggen.

Ik denk niet dat de PVV veel stemmen zal krijgen bij de verkiezingen, want ik denk dat veel kiezers erg tevreden zijn over het beleid van premier Rutte.

Wat is het standpunt in bovenstaande argumentatie?

1. Ik denk niet dat de PVV veel stemmen zal krijgen bij de verkiezingen
2. Ik denk dat veel kiezers erg tevreden zijn over het beleid van premier Rutte

Marcus is duidelijk te veel bezig geweest met de beest uithangen; nu heeft hij een flinke studievertraging opgelopen!

Wat is het argument in bovenstaande argumentatie?

1. Marcus heeft een flinke studievertraging opgelopen.
2. Marcus is duidelijk te veel bezig geweest met de beest uithangen.

De strijd tussen vlees en soja

Veel mensen vragen zich af waarom vegetarisch eten nodig is. Wij doen het zelf vooral om de aardbol een beetje te sparen. Vlees eten is ontzettend slecht voor het milieu, zo weet iedereen. Zo is de CO2-uitstoot bij vleesvervangers, zoals tofu, tien keer lager dan die van rundvlees, en die van sojamelk vijf keer lager dan die van koemelk. Koeien poepen verder heel wat af. Omdat het herkauwers zijn, produceren ze methaangas. Bij al die opgeslagen mest komt methaan en lachgas (N2O) vrij. Die twee zijn samen nog schadelijker dan CO2! Vleesproductie kost daarnaast ook veel water. De productie van een kilo kip – de minst milieubelastende vleessoort – kost in totaal 3900 liter, de productie van een kilo sojabonen 'slechts' 1800 liter.

Bron: De vegetarische carnivoor, 2017

Wat is het standpunt van de schrijver
in het voorgaande fragment?

1. De schrijver vindt dat het eten van vlees ontzettend slecht voor het milieu is.
2. De schrijver vindt dat door het eten van vlees veel schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen.
3. De schrijver vindt dat vegetarisch eten nodig is.
4. De schrijver vindt dat door het eten van vlees de aardbol niet wordt gespaard.

Argumentatieschema's

• argumentatieschema's
• drogredenen 

Argumentatiestructuren

• enkelvoudige argumentatie
• nevenschikkende argumentatie
• onderschikkende argumentatie 
• mengvorm 

Bij enkelvoudige argumentatie onderbouw je je standpunt met één argument.

 HET WAS EEN LEUKE LES 

⇑

DE DOCENT WAS IN EEN GOEDE BUI

Bij nevenschikkende argumentatie gebruik je meer dan één argument. 

Bij onderschikkende argumentatie ondersteunt een argument een ander argument.

De strijd tussen vlees en soja

Veel mensen vragen zich af waarom vegetarisch eten nodig is. Wij doen het zelf vooral om de aardbol een beetje te sparen. Vlees eten is ontzettend slecht voor het milieu, zo weet iedereen. Zo is de CO2-uitstoot bij vleesvervangers, zoals tofu, tien keer lager dan die van rundvlees, en die van sojamelk vijf keer lager dan die van koemelk. Koeien poepen verder heel wat af. Omdat het herkauwers zijn, produceren ze methaangas. Bij al die opgeslagen mest komt methaan en lachgas (N2O) vrij. Die twee zijn samen nog schadelijker dan CO2! Vleesproductie kost daarnaast ook veel water. De productie van een kilo kip – de minst milieubelastende vleessoort – kost in totaal 3900 liter, de productie van een kilo sojabonen 'slechts' 1800 liter.

Bron: De vegetarische carnivoor, 2017

Van welke argumentatiestructuur
is sprake in het voorgaande fragment?

1. enkelvoudige argumentatie
2. onderschikkende argumentatie
3. nevenschikkende argumentatie
4. mengvorm

Argumentatieschema's 

- oorzaak en gevolg

- kenmerk of eigenschap

- voor- en nadelen

- voorbeelden

- vergelijking

- autoriteit

Welk argumentatieschema wordt hier gebruikt?
Als Jett Rebel volgend jaar optreedt op Lowlands gaan we weer naar het festival. Vorige keer was hij ook top.

1. argumentatie op basis van oorzaak en gevolg
2. argumentatie op basis van voor- en nadelen
3. argumentatie op basis van een vergelijking
4. argumentatie op basis van voorbeelden

Welk argumentatieschema wordt hier gebruikt?

Het wordt warmer op aarde en dat komt door het Broeikaseffect.

1. argumentatie op basis van voorbeelden
2. argumentatie op basis van oorzaak en gevolg
3. argumentatie op basis van een kenmerk
4. argumentatie op basis van voor- en nadelen

Van welke twee argumentatieschema's is hier sprake?

In het kader van de strijd tegen de vrouwenhandel zou de overheid het bezoek aan een prostituee strafbaar moeten stellen. Niet de prostituee, maar de klant, de hoerenloper, moet aangepakt worden. Je zult zien dat het aantal slachtoffers van gedwongen prostitutie lager zal worden, net zoals dat in
Zweden het geval was nadat daar de bezoekers van prostituees strafbaar werden.

1. Voor-en nadelen en kenmerk
2. Kenmerk en voorbeelden
3. Autoriteit en vergelijking
4. Oorzaak-gevolg en vergelijking

In het kader van de strijd tegen de vrouwenhandel zou de overheid het bezoek aan een prostituee strafbaar moeten stellen. Niet de prostituee, maar de klant, de hoerenloper, moet aangepakt worden (=oorzaak). Je zult zien dat het aantal slachtoffers van gedwongen prostitutie lager zal worden (=gevolg), net zoals dat in Zweden het geval was nadat daar de bezoekers van prostituees strafbaar werden (=vergelijking). 

Hoe kun je nou denken dat je een goed cijfer gaat halen? Je bent gisteren pas begonnen met leren.

1. Autoriteit
2. Oorzaak-gevolg
3. Voordelen-nadelen
4. Voorbeeld

Natuurlijk is hij tegen de bio-industrie: hij is vegetariër.

1. Voordelen-nadelen
2. Vergelijking
3. Kenmerk-eigenschap
4. Oorzaak-gevolg

Computergames kunnen een slechte invloed hebben op studieresultaten. Kijk maar naar mijn broertje: door de games komt hij niet meer aan zijn huiswerk toe.

1. Voorbeeld
2. Oorzaak-gevolg
3. Vergelijking
4. Autoriteit

Volgens Johan Cruijff moest Ajax meer investeren in jonge voetballers. Daarom is de jeugdopleiding van de club grondig aangepakt.

1. Voordelen-nadelen
2. Kenmerk of eigenschap
3. Vergelijking
4. Autoriteit

Waarom moet ik een briefje halen? Isabelle was vorige les ook te laat en zij hoefde geen briefje te halen.

1. Oorzaak-gevolg
2. Vergelijking
3. Voorbeeld
4. Autoriteit

Deze supermarkt vindt omzet belangrijker dan dierenleed, want het merendeel van het kippenvlees in de schappen is afkomstig van plofkippen.

1. Oorzaak-gevolg
2. Vergelijking
3. Kenmerk of eigenschap
4. Voordelen-nadelen

Drogredenen

Een redenering die niet klopt, maar wel aannemelijk lijkt. Een drogreden is een foutief argument. Vaak lijken drogredenen aannemelijk, maar dat zijn ze niet. Een drogreden kan een fout argument zijn omdat een argumentatieschema niet goed gebruikt wordt of doordat er een discussieregel wordt overtreden. Wanneer men voortbouwt op foutieve argumenten is er sprake van een drogredenering. 

Een voorbeeld van een drogredenering is ‘Mijn oma dronk elke dag wijn en zij is 100 geworden, dus alcohol is helemaal niet gevaarlijk’. In dit argument wordt een overhaaste generalisatie gemaakt. Er wordt gesteld dat omdat oma oud is geworden, ondanks het drinken van veel alcohol, dit voor iedereen zou gelden. Dit is echter niet het geval, waardoor het argument foutief is en dus een drogreden.

Overtreding argumentatieschema

1. Onjuist beroep op een oorzaak-gevolgschema (onterecht causaal verband)

2. Onjuist beroep op een kenmerk- of eigenschapsschema

3. Overdrijven van voor- of nadelen

4. Vals dilemma

5. Verkeerde vergelijking

6. Overhaaste generalisatie (anekdotisch)

7. Onjuist beroep op autoriteit (onterecht autoriteitsargument / ad populum)

1. Sinds de uitvinding van de computer kan niemand meer rekenen.

2. Dat meisje draagt alleen maar grijze kleren, zij is vast totaal niet creatief.

3. Als jij je kamer nou eens opruimt dan ben je nooit meer je sokken kwijt en kan je 's ochtends een kwartier langer uitslapen.

4. De wetenschap kan het ontstaan van graancirkels niet goed verklaren, dus graancirkels zijn het werk van aliens.

5. Geschiedenislessen zijn helemaal niet belangrijk. Oude kleren gooi je toch ook gewoon weg?

6. Als één leraar iets niet goed heeft gedaan, zeggen: leraren zijn niet te vertrouwen.

7. Het eten van cholesterolrijk voedsel is niet zo slecht als algemeen wordt aangenomen. Niemand minder dan de directeur van McDonald’s heeft dit onlangs betoogd.

Overtreding van een discussieregel

8. Op de man spelen /  persoonlijke aanval (ad hominem)

9. Ontduiken van de bewijslast

10. Cirkelredenering

11. Vertekenen van een standpunt (stroman)

12. Bespelen van het publiek

8. Hij is een dronkenlap, dus wat hij zegt is onzin.

9. Dat kan ik niet bewijzen, maar bewijs jij maar eens dat het niet zo is.

10. Ik vind Mieke niet aardig, omdat ik haar niet mag.

11. ‘’Sporten is vaak prijzen’’, zegt de één. ‘’Dus je wilt beweren dat sporten alleen voor mensen met een dikke portemonnee is?’’

12. Wie wil er nu als behoorlijk mens op zulke lieve, kleine zangvogels jagen? 

Iedereen weet toch dat spruitjes heel smerig zijn?!

1. Drogreden: bespelen van het publiek
2. Drogreden: overhaaste generalisatie
3. Drogreden: persoonlijke aanval
4. Drogreden: ontduiken van bewijslast

In de bijbel staat dat het verboden is, dus moeten we het verbieden.

1. Drogreden: verkeerde vergelijking
2. Drogreden: ontduiken van bewijslast
3. Drogreden: onjuiste beroep op autoriteit
4. Drogreden: cirkelredenering.

Van chocolade word je slim, want uit onderzoek blijkt dat landen waarin veel mensen chocolade eten, er meer nobelprijswinnaars wonen.

1. Drogreden: verkeerde vergelijking
2. Drogreden: ontduiken van bewijstlast
3. Drogreden: onjuist beroep op autoriteit
4. Drogreden: onjuiste oorzaak-gevolg relatie.

Jij mag niks over roken zeggen. Je rookt zelf!
Drogreden:

1. Persoonlijke aanval
2. cirkelredenering
3. Vals dilemma

Het boek van Siebelink is een saai boek, want ik vind er niets aan

1. persoonlijke aanval
2. ontduiken van bewijslast
3. bespelen van publiek
4. cirkelredenatie

Hoe kunt u mij een onvoldoende geven? Ik heb zo hard voor deze toets geleerd!

1. ontduiken van bewijslast
2. vertekenen van een standpunt
3. bespelen van publiek
4. cirkelredenatie

Hij kan zo veel beweren over de multiculturele samenleving; hij laat zijn dochters wel een hoofddoek dragen.

1. vertekenen van bewijslast
2. persoonlijke aanval
3. cirkelredenatie
4. ontduiken van bewijslast

Dat vaccin is natuurlijk volslagen onnodig. Laat ze eerst maar eens bewijzen dat hij op grote schaal werkt.

1. ontduiken bewijslast
2. oorzaak - gevolg fout
3. bespelen van het publiek
4. onjuist beroep op kenmerk of eigenschap

Iedereen weet dat de docenten omkoopbaar zijn, als je maar genoeg schuift.

1. persoonlijke aanval
2. oorzaak - gevolg fout
3. bespelen van het publiek
4. ontduiken van de bewijslast

Als jij sympathiseert met de actievoerders die 's nachts 5G-zendmasten in de fik steken, dan ben je in wezen tegen alles wat we als samenleving hebben opgebouwd.

1. onjuist beroep op kenmerk of eigenschap
2. vals dilemma
3. overdrijven van voor- en nadelen
4. vertekenen van het standpunt

Jij zegt nu wel dat je tegen geweld bent, maar als je een geweer hebt en je wordt 's nachts overvallen, schiet je dan de overvaller neer of laat je je beroven?

1. oorzaak - gevolg fout
2. overhaaste generalisatie
3. vals dilemma
4. persoonlijke aanval

Geen enkel weldenkend mens zal volgende week een reis naar Italië ondernemen.

1. bespelen van het publiek
2. oorzaak - gevolg fout
3. persoonlijke aanval
4. vertekenen van het standpunt