Week 6

• Mediawijsheid
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Module Mediawijsheid

Klas 3
Week 6: les 11 + 12

Hoe profileer je je online? (Data, privacy)

Vorige les heb je geleerd...

...wat identiteitsfraude is.
...hoe je fraude met je persoonlijke gegevens kunt voorkomen.

Deze les ga je leren...

...wat data zijn en hoe/waar ze worden verzameld.

...om een mening te vormen over het verzamelen van data.

...om een sociaal kredietsysteem te bedenken.

Een vriend plaatst een oncharmante foto van je op Instagram en je wordt automatisch getagd.

Wat vind jij?

a. Handig!

b. Privacyschending

c. Liever niet, zo’n systeem

DD_Les4_VO_AI_handleiding_DEF

Een dronken groep relschoppers wordt vastgelegd op camera, waarna automatisch een signaal naar de politie gaat.

Wat vind jij?

a. Handig!

b. Privacyschending

c. Liever niet, zo’n systeem

Een systeem dat wordt ingezet voor een eerlijke en veilige samenleving waarbij je bonuspunten kunt verdienen door bijvoorbeeld iemand te helpen oversteken en strafpunten als je bijvoorbeeld door rood licht fietst.

Wat vind jij?

a. Handig!

b. Privacyschending

c. Liever niet, zo’n systeem

Klinkt dit ongeloofwaardig?

Wat zijn data? 

Laat leerlingen eerst ervaren wat data zijn. Zet ze tweetallen: een leerling mag gedurende 5 minuten even ontspannen en eigen dingen doen, de andere leerling observeert en schrijft precies op wat deze leerling doet (bv. op telefoon kijken,
app gebruiken, rondkijken, ergens in klas naartoe lopen etc). Aan het einde van de 5 minuten vraag je de leerling die geobserveerd is, hoe dit voelde? Hebben ze gemerkt dat ze geobserveerd werden? Vraag: hoe noem je de gegevens die
je net verzameld hebt? Vertel: Data is alle informatie die wij samen op onze telefoons, laptops, noem maar op, maken en verzamelen. Bijvoorbeeld een post (foto en tekst) op instagram, de informatie van mijn verwarming via mijn digitale thermostaat, mijn bestelling via thuisbezorgd, mijn reisgegevens wanneer ik met mijn OV-chipkaart reis of klantenkaarten van winkels die registreren wat ik koop, hoe vaak en waar. We noemen deze data ook wel jouw ‘digitale voetafdruk’.
Tijdens de observatie net heb je mogelijk echt gemerkt dat er data over je werden verzameld. Vaak geven we door websites en apps te gebruiken juist ongemerkt toestemming voor het opslaan en gebruiken van onze data.
Wat gebeurt er allemaal met die data? Zijn deze services alleen gemaakt om je te helpen of zijn er nog andere beweegredenen? Wat denk jij? En... Als die er zijn, zou je dan nog steeds je data willen afstaan?

Opdracht: wat zijn data?

Deze opdracht maak je in tweetallen.

Leerling 1: mag gedurende 5 minuten even ontspannen en eigen dingen doen.

Leerling 2:  observeert en schrijft precies op wat deze leerling doet.

Na deze 5 minuten bespreken we de opdracht samen.

Na 5 minuten: hoe dit voelde? Hebben ze gemerkt dat ze geobserveerd werden? Vraag: hoe noem je de gegevens die
je net verzameld hebt? Vertel:
Tijdens de observatie net heb je mogelijk echt gemerkt dat er data over je werden verzameld.

Wat zijn data? 

Data is alle informatie die wij samen op onze telefoons, laptops, noem maar op, maken en verzamelen. Bijvoorbeeld een post (foto en tekst) op Instagram, de informatie van mijn verwarming via mijn digitale thermostaat, mijn bestelling via thuisbezorgd, mijn reisgegevens wanneer ik met mijn OV-chipkaart reis of klantenkaarten van winkels die registreren wat ik koop, hoe vaak en waar. We noemen deze data ook wel jouw ‘digitale voetafdruk’.

Vaak geven we door websites en apps te gebruiken juist ongemerkt toestemming voor het opslaan en gebruiken van onze data.
Wat gebeurt er allemaal met die data? Zijn deze services alleen gemaakt om je te helpen of zijn er nog andere beweegredenen? Wat denk jij? En... Als die er zijn, zou je dan nog steeds je data willen afstaan?

Laat leerlingen eerst ervaren wat data zijn. Zet ze tweetallen: een leerling mag gedurende 5 minuten even ontspannen en eigen dingen doen, de andere leerling observeert en schrijft precies op wat deze leerling doet (bv. op telefoon kijken,
app gebruiken, rondkijken, ergens in klas naartoe lopen etc). Aan het einde van de 5 minuten vraag je de leerling die geobserveerd is, hoe dit voelde? Hebben ze gemerkt dat ze geobserveerd werden? Vraag: hoe noem je de gegevens die
je net verzameld hebt? Vertel: Data is alle informatie die wij samen op onze telefoons, laptops, noem maar op, maken en verzamelen. Bijvoorbeeld een post (foto en tekst) op instagram, de informatie van mijn verwarming via mijn digitale thermostaat, mijn bestelling via thuisbezorgd, mijn reisgegevens wanneer ik met mijn OV-chipkaart reis of klantenkaarten van winkels die registreren wat ik koop, hoe vaak en waar. We noemen deze data ook wel jouw ‘digitale voetafdruk’.
Tijdens de observatie net heb je mogelijk echt gemerkt dat er data over je werden verzameld. Vaak geven we door websites en apps te gebruiken juist ongemerkt toestemming voor het opslaan en gebruiken van onze data.
Wat gebeurt er allemaal met die data? Zijn deze services alleen gemaakt om je te helpen of zijn er nog andere beweegredenen? Wat denk jij? En... Als die er zijn, zou je dan nog steeds je data willen afstaan?

Opdracht

Individueel:

• Ga naar Google en typ in de zoekbalk 'Australië' in.
• Wat zijn de eerste 5 resultaten?

Met je buur:

• Vergelijk je resultaten.
• Hoe kan het dat jullie resultaten verschillend zijn?
  

0

Bekijk samen met de leerlingen het filmpje. Bespreek daarna: iedereen creëert data, waardevolle data. Daarom is het nodig de volgende vraag te stellen: wat mag er allemaal wel en niet met onze data gedaan worden? Het antwoord daarop is afhankelijk van de volgende stelling, op slide 8.

Data = macht

Wat wordt bedoeld met deze uitspraak?

En hoe zit het met privacy?

Bedenk voorbeelden waarbij je het verzamelen van data in kan zetten voor nuttige, niet-commerciële dingen. Hoe zit het met privacy?

Data verzamelen: nuttig en niet-commercieel

• Politie: Criminaliteits Anticipatie Systeem (CAS)

• Gezondheid: big data verzamelen in de strijd tegen corona (0:00 - 1:06)
• NS: verzamelt data over drukte in treinen en op trajecten.
• UPS: bezorgers bij UPS slaan (bijna) nooit linksaf.
  

Bedenk voorbeelden van het verzamelen van data voor commerciële doeleinden. Hoe zit het met privacy?

Data verzamelen: commercieel

• Instagram, Facebook, Google etc.
  
• Netflix, Spotify
  

Data verzamelen: gezichtsherkenning

https:

“Mijn data zijn en blijven altijd  

  van mij, wat er ook gebeurt.”

a. Waar

b. Niet waar

Lees de stelling hardop en laat de leerlingen een antwoord kiezen en ook kort beargumenteren. Vertel: over data heb je geen eigendom, wel zeggenschap. Je bezit data niet, maar
geeft andere partijen wel of geen toestemming ze te gebruiken. Dit gebeurt vaak door akkoord te gaan met de kleine lettertjes in gebruikersovereenkomsten. Je geeft winkels bijvoorbeeld toestemming aanbiedingen aan te passen op basis van je data, zodra je de klantenkaart gebruikt. Zo werkt het ook met services als Spotify en Netflix. Maar er zijn grenzen: bedrijven mogen niet zomaar alles met je data doen. Enkele basisregels, die je ook vaak terugleest in de kleine lettertjes, zijn bijvoorbeeld het niet delen van je data met andere partijen en het gebruiken van je data puur en alleen voor bedrijfsdoeleinden.
Laten we eens kijken naar het volgende...

Puntensysteem

Vertel: Stel dat het eerder genoemde puntensysteem wordt ingesteld. In dit systeem betalen mensen die overtredingen begaan meer premie bij verzekeringen dan mensen die zich aan de regels houden. Dat houdt natuurlijk wel in dat iedereen data moet afstaan. Laptops en smartphones worden gecontroleerd en overal hangen camera’s op straat om gedrag te analyseren...

Hoe denk jij dan over het beschikbaar stellen van jouw data?

a. Ik doe niets fout, dus mijn data mogen ze  

    hebben.

b. Mijn data mogen ze hebben, zolang ik 

    maar weet waarvoor het wordt gebruikt.

c. Mijn privacy is te belangrijk. Ik wil niet dat 

    ze al die data van mij hebben.

Lees de vraag hardop en laat de leerlingen een antwoord
kiezen. Laat hen deze beargumenteren. Vertel: Mensen in West -Europa zijn sneller geneigd uitspraken te doen als ‘Ik heb niets te verbergen’ of ‘Ik doe niets fout’. Maar wat wel of niet fout is, wordt vaak niet bepaald door de inwoners zelf. Want stel je voor dat je niet in een vrije democratie leefde, maar onder de strenge regels van een dictator. Hoe zou het dan zijn?

Data en overheid

Vertel: Op basis van al die data kan ook de overheid beslissingen nemen. Want niet alleen bedrijven ontvangen data van ons, ook de overheid. Regeringsleiders kunnen besluiten dat je een boete krijgt als je een regel overtreedt. Welke regel dan ook. En daar kun je het mee eens zijn – of juist niet. Wat vind je bijvoorbeeld van de volgende vijf regels?

Als je te hard rijdt, krijg je een boete.

a. Terecht

b. Onterecht

Laat leerlingen hun antwoord geven door hun hand op te steken. Vertel: Aan deze regel zijn we wel gewend. Een boete op de mat krijgen voor te hard rijden vindt niemand fijn, maar je schrikt vast niet meer van deze regel. Wat dacht je van de volgende?

Als je buiten op straat je hond niet aan de lijn houdt, krijg je een boete.

a. Terecht

b. Onterecht

Laat leerlingen hun antwoord geven door hun hand op te steken. Vertel: Het ligt er natuurlijk maar net aan of je hond
los laten lopen tegen de regels is. Zo zijn in gebouwen trouwe viervoeters vaak niet welkom, maar ook in sommige parken, weides en bossen moeten honden aan de lijn. Als je een boete voor een loslopende hond overdreven vindt, dan is je antwoord op de volgende vraag al te voorspellen.

Als je je negatief uitlaat over de regering, krijg je een boete.

a. Terecht

b. Onterecht

Laat leerlingen hun antwoord geven door hun hand op te steken. Ga kort in gesprek met de leerlingen over vrijheid van meningsuiting. Als het wel een harde regel zou zijn zou je een boete krijgen.

Als jouw vrienden zich negatief uitlaten over de regering, krijgen zij én jij een boete.

a. Terecht

b. Onterecht

Vraag: Maar dat klinkt best onwerkelijk, toch? Stel je nu eens voor dat alle voorgaande regels wél gelden en daar streng op gecontroleerd wordt: met iedere boete wordt jouw ‘score’ lager. Wat zou het doel daarvan kunnen zijn? Antwoord: een perfecte samenleving creëren. Om een perfecte samenleving te creëren waarin iedereen zich aan de regels houdt, krijgt iedere inwoner een persoonlijke score. Hoe lager je score, hoe kleiner de kans dat je een (goede) baan vindt, het land uit mag reizen of een lening af kan sluiten.

Kijktip Netflix

Black Mirror

Seizoen 3, aflevering 1 Nosedive

0

Bekijk samen het filmpje. Vraag de leerlingen om een reactie. Bespreek dit kort. Nu blijkt dit verhaal in de media nogal te zijn opgeblazen.
Met zo’n systeem zouden ze in China wel degelijk bezig zijn, maar de ‘kredietscore’ zou er eerste instantie voor zijn bedoeld financieel gedrag in kaart te brengen. Oplichters krijgen daardoor negatieve scores en komen niet meer weg met hun illegale praktijken. Dan is het toch best handig. In 2020 gaat het kredietsysteem in China hoogst waarschijnlijk van start.

Een sociaal kredietsysteem op school

Stel dat wij een sociaal kredietsysteem in de klas en op school zouden maken. Wat vind jij dan belangrijk? Waar zou je als mens punten voor krijgen? Denk bijvoorbeeld aan iemand helpen als hij/zij gepest wordt, een jas ophangen die van de kapstok is gevallen of iemand aankijken als je praat.

Wat ga je doen? (individueel)

• Bedenk minimaal 3, maximaal 5 normen en waarden die jij belangrijk vindt in de klas en op school.
• Vul je antwoord in op de volgende slide.
  

Mijn normen en waarden (3-5) die ik belangrijk vind op school en in de klas.

Een sociaal kredietsysteem op school

Wat ga je doen? (tweetal)

• Bedenk jullie eigen sociale kredietsysteem voor op school.
• Welke waarden/normen worden beloond, welke worden bestraft?
  
• Wat zijn de consequenties?
• Presenteer je kredietsysteem aan de klas.
  

waarde/norm

goed gedrag

consequentie goed gedrag

fout gedrag

consequentie fout gedrag

Hoe kun je jouw digitale voetafdruk verkleinen? 

Hoe kun je jouw digitale voetafdruk verkleinen? [Tekst:] Lees de vraag voor en laat de leerlingen om de beurt antwoord geven. Hieronder vind je een aantal tips:
• Gebruik niet je eigen naam of persoonsgegevens.
• Gebruik een vast (nep) email-adres voor het inloggen op gratis services, waaronder gratis tools.
• Verwijder cookies, internetgeschiedenis en bijvoorbeeld oude emails regelmatig.
• Kijk uit met gratis diensten zoals sport- en muziekapps, zoekmachines en gratis tools. Als diensten volledig gratis zijn voor de gebruiker, wordt er ondertussen vaak geld verdiend door het verkopen van persoonsgegevens en het plaatsen van advertenties.
• Wees je bewust van je privacy instellingen op social media en wat je daarmee dus deelt met de wereld.
• Check af en toe wat er over jou te vinden is! Wil je dit laten verwijderen? Contacteer de eigenaar van de organisatie/ website. Zij zijn volgens de AVG verplicht dit op jouw verzoek te doen.

Speel het spel ‘Social Credit score’ via de link https://app.nos.nl/op3/quiz/social-credit-score/

Wat is je score?

'China bouwt ongeëvenaard surveillancesysteem, maar wel tegen een prijs.'

Lees het artikel op de volgende slide.

https:

Wat vind je nu van het Chinese sociale kredietsysteem?

1. Handig
2. Privacyschending
3. Liever niet, zo’n systeem

Lesdoelen behaald?

Beantwoord de vragen op de volgende slides om te bepalen of je de lesdoelen van deze les hebt behaald.

Ik weet wat data zijn en waar data verzameld worden.

1. Ja
2. Nee

Ik kan mijn mening toelichten over het verzamelen van data.

1. Ja
2. Nee

Ik weet welke normen en waarden ik belangrijk vind op school en in de klas.

1. Ja
2. Nee

Ik kan op basis van deze normen en waarden een fictief sociaal kredietsysteem bedenken.

1. Ja
2. Nee

Einde van deze les