GGZ Depressie versus dementie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3,4

Depressie VS dementie 

Les opzet 

1.  Lees de casus van Tineke Kruiswijk  (opnieuw) goed door en schrijf voor jezelf op wat volgens jou belangrijke aandachtspunten zijn voor de begeleiding die ze nodig hebben.
   
2. Maak in tweetallen de opdracht die staat in canvas.

Literatuur: Als herstel niet meer mogelijk is.

Thema 8: Geestelijke gezondheidszorg

Hoofdstuk 8.6: Psychiatrie en somatiek

B: Organisch-psychiatrische ziektebeelden

Hoofdstuk 8.8: Crisissituaties

E: Suïcidaliteit in de GGZ

Thema 4: Begeleiden in de zorg

Hoofdstuk 4.10: Palliatieve en terminale zorg verlenen

B: Verpleegkundige zorg tijdens de palliatieve en terminale zorg

D: Aandachtspunten bij verschillende levensfases

Bijzondere doelgroepen palliatieve en terminale zorg

Uit balans

Veel ouderen hebben hun partner verloren

Het lichaam vertoont gebreken

Het verwerken van informatie gaat minder snel

Veel ouderen hebben psychosociale problemen. 

Deze problemen kunnen zich uiten in angsten, somberheid, eenzaamheid, verdriet, depressie of somatische klachten

Wat zijn uitlokkende factoren voor het ontstaan van een depressie?

Uitlokkende factoren depressie

Een biologische factor die een rol speelt wanneer je ouder bent, is invaliditeit of ziekte. Als je lijdt aan één van de volgende ziekten loop je een grotere kans een depressie te krijgen:

• beroerte
  
• hart- en vaatziekten
  
• ziekte van Parkinson
  
• diabetes
  
• schildklier- en bijnierschorsafwijkingen
  

De depressie is dan direct het gevolg van de ziekte, maar ook het verlies van mogelijkheden en verandering van levensperspectief spelen mee.

• Sociale factoren: overlijden van een partner, familielid, verhuizing naar een verzorgingshuis.
• Psychische factoren; Persoonlijke eigenschappen bijv. het vermogen om problemen op te lossen, verdriet te verwerken en steun te vragen.

Enkele feiten

Depressie bij ouderen is een veelvoorkomend gezondheidsprobleem. 

• 2 tot 3% van de ouderen heeft een ernstige depressie. 
• Een veel groter aantal, 15 tot 20%, heeft een lichte vorm. 
• Van de 1500 mensen die jaarlijks als gevolg van een depressie hun leven beëindigen, is een derde ouder dan zestig jaar.

Klachten bij depressie?
Welke kun je benoemen....

Klachten bij depressie;

concentratieproblemen, vergeetachtigheid en besluiteloosheid

slaapproblemen: moeite met in slaap vallen of doorslapen, of moeilijk uit bed kunnen komen

lichamelijke klachten zoals verstopping, een droge mond, onverklaarbare pijn, duizeligheid, hartkloppingen, trillende handen, druk op de borst, en hoofd- en rugpijn

somberheid, lusteloosheid en prikkelbaarheid

denken aan zelfdoding

gebrek aan interesse en plezier,

sterke neiging tot piekeren

grote vermoeidheid

gebrek/toename aan eetlust en gewichtsverlies/gewichtstoename

traagheid in praten, denken en bewegen, of juist lichamelijk onrust

het gevoel van binnen dood of leeg te zijn

gevoelens van machteloosheid, wanhoop en angst

huilen zonder dat dit oplucht of graag willen huilen maar dit niet kunnen

schuldgevoelens/gevoel niets waard te zijn

nauwelijks of geen zin in seksueel contact

Een depressie bij ouderen wordt nog wel eens toegeschreven aan ouderdom

1. waar
2. niet waar

Depressie herkennen bij ouderen

• stemming is eerder mat en gelaten (ipv extreme somberheid)
• eerder lichamelijk zoals duizelig zijn, droge mond, pijn zonder duidelijke redenen, problemen met de stoelgang, druk op de borst, trillende handen en rugpijn.
• Ook een minder goede verzorging van het uiterlijk of gebrek aan interesses kan duiden op een depressie.
  

Een depressie bij ouderen wordt vaak niet herkend. Dat komt omdat de klachten aan de leeftijd worden toegeschreven, maar ook omdat de depressie verschilt met die van jongere mensen met een depressie.

Klachten bij depressie; 

• concentratieproblemen, vergeetachtigheid en besluiteloosheid
  
• slaapproblemen: moeite met in slaap vallen of doorslapen, of moeilijk uit bed kunnen komen
  
• lichamelijke klachten zoals verstopping, een droge mond, onverklaarbare pijn, duizeligheid, hartkloppingen, trillende handen, druk op de borst, en hoofd- en rugpijn
  
• somberheid, lusteloosheid en prikkelbaarheid
  
• denken aan zelfdoding

• gebrek aan interesse en plezier,
• sterke neiging tot piekeren
  
• grote vermoeidheid
  
• gebrek/toename aan eetlust en gewichtsverlies/gewichtstoename
  
• traagheid in praten, denken en bewegen, of juist lichamelijk onrust
  
• het gevoel van binnen dood of leeg te zijn
  
• gevoelens van machteloosheid, wanhoop en angst
  
• huilen zonder dat dit oplucht of graag willen huilen maar dit niet kunnen
  
• schuldgevoelens/gevoel niets waard te zijn
  
• nauwelijks of geen zin in seksueel contact

Met name de eerste vijf verschijnselen komen veel voor wanneer je ouder bent en een depressie hebt.

Concentratieproblemen, vergeetachtigheid en besluiteloosheid zijn geen klachten die passen bij depressie.

1. Waar
2. Niet waar

De stemming is eerder mat en gelaten bij depressieve ouder in plaats van extreem somber.

1. Waar
2. Niet waar

Tips....

Noteer voor jezelf 5 waardevolle tips die jij een zorgvrager met een depressie kunt adviseren.

Wat kun je doen als zorgverlener?

• Overleg met de client en familie, benoem wat je waarneemt;
• Overleg met collega's/arts;
• Maak gebruik van observatielijsten bijv.  "psychosociale problemen bij ouderen"
  
• Help de zorgvrager structuur aan te brengen in de dag
• Kijk samen met de zorgvrager naar activiteiten waar hij/zij aan deel kan nemen.
• Observeer en evalueer het effect van de ingezette acties.

Wat komt er in je op als je denkt aan dementie?

Dementie

Dementie: informatie wordt niet goed verwerkt

Er gaan zenuwcellen in de hersenen kapot

50 hersenziektes

1 op de 5, meer vrouwen

Denkstoornissen (=Cognitieve stoornissen)

Boven de 90 jaar = 40% een vorm van dementie 

• Geheugenstoornissen
• Afasie: moeite om woorden te vinden en problemen om zich uit te drukken met taal
• Apraxie:  verminderd vermogen om motorische handelingen uit te voeren
• Agnosie:  onvermogen om objecten te herkennen
• Stoornissen in uitvoerende functies : zoals rekenen, logisch nadenken, plannen

Dementie en depressie zijn twee verschillende aandoeningen.

Toch is het vaak moeilijk om dementie en depressie van elkaar te onderscheiden. Sommige symptomen lijken namelijk erg op elkaar, bijvoorbeeld:

• Een oudere cliënt met een depressie kan net zoals een oudere cliënt met dementie vergeetachtig zijn.
• Vertraging van gedrag en energieverlies kunnen bij beide aandoeningen voorkomen.

Depressie wordt verward met dementie door:

• vergeetachtigheid
• de weg kwijtraken in een vreemde omgeving 

• Dementerende en depressieve ouderen kunnen allebei last hebben van geheugen- en concentratieproblemen. 
•  De desinteresse die bij een depressie hoort, kan ervoor zorgen dat iemand minder met zijn omgeving bezig is.                        Het lijkt alsof hij of zij niet meer weet welke dag het is of continu namen van bekenden vergeet of huishoudelijke klusjes in de soep laat lopen. Hierdoor denkt de omgeving, waaronder ook zorgverleners, soms onterecht dat iemand aan het dementeren is. Echter ontstaan deze klachten door een trage en geremde gedachtegang.
• Depressie kan het eerste teken zijn dat een oudere zorgvrager gaat dementeren (Medisch contact: Toenemende depressie eerste teken dementie)

Een dementerende kan wel last hebben van een depressie.

Dementie

Dementie: informatie wordt niet goed verwerkt

Er gaan zenuwcellen in de hersenen kapot

50 hersenziektes

1 op de 5, meer vrouwen

Denkstoornissen (=Cognitieve stoornissen)

Boven de 90 jaar = 40% een vorm van dementie 

• Geheugenstoornissen
• Afasie: moeite om woorden te vinden en problemen om zich uit te drukken met taal
• Apraxie:  verminderd vermogen om motorische handelingen uit te voeren
• Agnosie:  onvermogen om objecten te herkennen
• Stoornissen in uitvoerende functies : zoals rekenen, logisch nadenken, plannen

Dementie en depressie zijn twee verschillende aandoeningen.

Toch is het vaak moeilijk om dementie en depressie van elkaar te onderscheiden. Sommige symptomen lijken namelijk erg op elkaar, bijvoorbeeld

• Een oudere cliënt met een depressie kan net zoals een oudere cliënt met dementie vergeetachtig zijn.
  
• Vertraging van gedrag en energieverlies kunnen bij beide aandoeningen voorkomen.

Dementie is geneesbaar is dit juist of onjuist?

1. Juist
2. Onjuist

Noem een overeenkomst tussen depressie en dementie.

Verdieping : Verschil dementie en depressie

Ieder tweetal krijgt een flap-over.

Maak een evenredige verdeling (Depressie, Dementie).

Pak de kenmerkenlijst erbij en noteer de kenmerken bij het juiste kopje.

Zorg dat jullie samen terug kunnen koppelen wat de verschillen en overeenkomsten zijn.

Vertel wat je hebt geleerd vandaag?

Bronnen

• https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/richtlijnen-dementie-depressief2.pdf
• https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/depressie
• https://mindblue.nl/depressie/depressie-ouderen
• https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/toenemende-depressie-eerste-teken-dementie.htm