§3.4 De handel groeit weer

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

3.4 De handel groeit weer

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, 
• waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.
  

• Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar!

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Gildes maakte regels

• Prijs en kwaliteit producten
• Steun bij ziekte of overlijden 

Je kunt de vier sociale lagen in een middeleeuwse stad noemen en uitleggen wat een gilde was.

Leven in een stad

• Mensen die wonen in de stad: burgers
• 4 sociale lagen:
• 1 --> Rijke kooplieden + Meesters van een gilde
• 2 --> Winkeliers en ambachtslieden
• 3 --> Mensen zonder vast werk
• 4 --> oude of zieke mensen (konden niet werken)

Leven in de stad

• Mensen met hetzelfde beroep werkte samen in een gilde 
• Je moest lid zijn van zo'n gilde om je werk te mogen doen
• Beroep leren --> Leerling bij een meester 
• Als je goed was --> gezel (ambachtsman in dienst van meester) 
• Als je meester wilde worden moest je een meesterproef afleggen --> lid gilden --> eigen werkplaats beginnen

Je kunt uitleggen dat de burgers van middeleeuwse steden machtiger werden.

Wie was de baas?

• In het begin  was de heer van een een gebied de baas van een stad.

Stadsbestuur

Een stad met stadsrechten mocht zichzelf besturen. De schout, schepenen bestuurden de stad. De schout was de baas van de rakkers, dat is een soort politie. De voorzitter van de rechtbank, de schepenen, zij zorgden voor de rechtspraak.

Opdracht 7

a.

Bij welke sociale laag hoorden deze mensen? Maak de juiste combinaties.

Opdracht 5

a.

Bij welke sociale laag hoorden deze mensen? Maak de juiste combinaties.

Je kunt uitleggen waarom de landbouwproductie steeg en de handel en steden weer groeiden

Sociale lagen in de Middeleeuwse stad

Bedelaars en daklozen

Mensen zonder vast werk

Winkeliers en Ambachtslieden 

Rijke kooplieden

Hoe kon je lid worden van een gilde?

Stap 1

Stap 1

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Meesterproef

Meester

Leerling

Gezel

Noem twee dingen waar de gilde afspraken over maakten

Ik kan de vier sociale lagen in de Middeleeuwse stad benoemen

Ja

Nee

Nog niet allemaal

Ik kan uitleggen wat een gilde is

Ja

Nee

Nog niet helemaal

Aan de slag: 

Maak de opdrachten:

2,3,4,5, 7, 8,  9, 11 en 12