Thema 3 Genetica BS 5 Speciale manieren van overerving

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Planning

Oefenen met dihybride kruisingen

Zelfstandig werken aan opdrachten bs 4 en 5

Instructie bs 6: speciale manieren van overerven

Oefenen met multipele allelen, lethale factoren en gekoppelde overerving 

Opgave 1

Een plant heeft het genotype QqRr. De betrokken genen zijn niet gekoppeld.

Hoe groot is de kans dat een stuifmeelkorrel van deze plant tegelijkertijd het allel q en het allel R bevat?

Opgave 1

Een plant heeft het genotype QqRr. De betrokken genen zijn niet gekoppeld.

Hoe groot is de kans dat een stuifmeelkorrel van deze plant tegelijkertijd het allel q en het allel R bevat?

1/2 x 1/2 = 1/4 (25%)

Opgave 2

Van een dihybride kruising met 2 cavia's: AABB x aabb

(A = zwart, a = wit, B = ruw, b = glad) worden de F1 dieren onderling gekruist.

Hoe groot is de kans in de F2 op zwarte en ruwharige cavia's

Opgave 2

Opgave 3

Bij een erwtenplant vindt zelfbestuiving plaats. Hierna ontwikkelen zich 243 zaden aan deze plant: 47 groene ronde, 17 groene hoekige, 44 gele hoekige en 135 gele ronde zaden. Gen symbool kleur:  A of a ; vorm: B of b

a) Is de ouderplant voor de zaadkleur homozygoot of heterozygoot? 

b) Is de ouderplant voor de zaadvorm homozygoot of heterozygoot? 

c) Welk gen is dominant, dat voor groene zaden of dat voor gele zaden? 

d) Welk gen is dominant, dat voor ronde zaden, of dat voor hoekige zaden? 

e) Wat is het genotype van de ouderplant? 

Opgave 3

Bij een erwtenplant vindt zelfbestuiving plaats. Hierna ontwikkelen zich 243 zaden aan deze plant: 47 groene ronde, 17 groene hoekige, 44 gele hoekige en 135 gele ronde zaden. 

a) Is de ouderplant voor de zaadkleur homozygoot of heterozygoot?

b) Is de ouderplant voor de zaadvorm homozygoot of heterozygoot?

Groen: Geel = 64:179       (verhouding 1:3)

Hoekig : Rond = 61:182   (verhouding 1:3)

De ouderplant is dus zowel heterozygoot voor de zaadkleur- als de zaadvorm

Opgave 3

Bij een erwtenplant vindt zelfbestuiving plaats. Hierna ontwikkelen zich 243 zaden aan deze plant: 47 groene ronde, 17 groene hoekige, 44 gele hoekige en 135 gele ronde zaden. 

c) Welk gen is dominant, dat voor groene zaden of dat voor gele zaden?

d) Welk gen is dominant, dat voor ronde zaden, of dat voor hoekige zaden?

c) Groen: Geel = 64:179 (verhouding 1:3) --> geel is dominant

d) Hoekig : Rond = 61:182 (verhouding 1:3) --> rond is dominant

e) Wat is het genotype van de ouderplant? 

AaBb

Opgave 4

Men kruist twee organismen met de volgende genotypen: AaBbCcdd x aaBbccDd. Hoe groot is de kans op een nakomeling die voor alle genen homozygoot recessief is?

Opgave 4

Men kruist twee organismen met de volgende genotypen: AaBbCcdd x aaBbccDd. Hoe groot is de kans op een nakomeling die voor alle genen homozygoot recessief is? (aabbccdd)

Aa x aa = 50% kans op aa

Bb x Bb = 25% kans op bb

Cc x cc = 50% kans op cc

dd x Dd = 50% kans op dd

Dus:   1/2 x 1/4 x 1/2 x 1/2  = 1/32  

Aan de slag!

Wat:	Basisstof 4: opdr. 35, 36, 38, 39, 41 Basisstof 5: opdr. 45, 47. 49
Tijd:	20 min
Klaar?	Lees basisstof 6: speciale manieren van overerven

Aan de slag!

Basisstof 4: opdr. 35, 36, 38, 39, 41

Basisstof 5: opdr. 45, 47. 49

Thema 3 Genetica

Basisstof 6 Speciale manieren van overerven

Tot nu toe gehad...

• Monohybride: Aa x Aa


• Intermediair: I^AI^a x I^AI^a
• X-chromosomaal: X^AX^a x X^AY
• Dihybride: AaBb x AABB

Vandaag krijg je uitleg over

Speciale manieren van overerven: 

- Letale allelen

- Gekoppelde en ongekoppelde overerving 

   (dihybride kruisingen) 

- Multipele allelen

BS6 SPECIALE MANIEREN VAN OVERERVEN

Leerdoelen

3.6.1 Je kunt een kruisingsschema opstellen voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden.

3.6.2 Je kunt het overervingspatroon uitleggen bij mitochondriale overerving.

3.6.3 Je kunt uitleggen hoe bij geslachtelijke voortplanting voortplantingscellen met een unieke combinatie van genen ontstaan door recombinatie van chromosomen en crossing-over.

Multipele allelen

Drie allelen (I^A, I^B en i) combineren tot 4 bloedgroepen: 

Bloedgroep A:      I^AI^A of I^Ai 

Bloedgroep B:      I^BI^B of I^Bi 

Bloedgroep AB:   I^AI^B

Bloedgroep 0:      ii 

Een vrouw met bloedgroep 0 krijgt een kind met een man met bloedgroep AB. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep A heeft?

Letale allelen

Een allel zorgt ervoor dat een organisme niet levensvatbaar is wanneer het homozygoot (twee maal) aanwezig is. 

Voorbeeld: q is een letaal allel bij muizen. Je kruist twee heterozygote muizen (Qq). 

25% van die nakomelingen heeft genotype qq: die zijn dus niet levensvatbaar. 

Van de overige muizen is 2/3 (66,7%) Qq en 1/3 (33,3%) QQ. 

	Q	q
Q	QQ	Qq
q	Qq	qq (dood)

p is een letaal allel bij cavia's. Je kruist cavia Pp met cavia Pp. Hoeveel % van de levend geboren jongen heeft genotype Pp?

Alle nakomelingen

 in de F1 zijn:        

Opdracht: Gekoppelde dihybride kruising

Onderzoekers ontdekten dat geen van beren in de F2 een gekrulde bruine vacht hadden of een gladde zwarte vacht. Daarom denken ze dat er sprake is van gekoppelde overerving.

Maak een kruisingsschema, ga er nu van uit dat de allelen gekoppeld zijn. De kruising begint als volgt:

P:     

Twee konijnen met lang haar (Aa) en rechtopstaande oren (Bb) die beide heterozygoot zijn voor deze eigenschappen planten zich voort. De genen voor deze eigenschappen liggen op hetzelfde chromosoom. Hoeveel procent van de nakomelingen zal kort haar en flaporen hebben?

Oefenopgave

 Twee konijnen met lang haar (Aa) en rechtopstaande oren (Bb) die beide heterozygoot zijn voor deze eigenschappen planten zich voort. De genen voor deze eigenschappen liggen op hetzelfde chromosoom. Hoeveel procent van de nakomelingen zal kort haar en flaporen hebben? 

25% kans

Bij pronkerwten zijn de allelen P en L gekoppeld. 

P = paarse bloemkleur en is dominant over rode bloemen.


Bij stuifmeelkorrels blijken twee vormen voor te komen: 

L = langwerpige stuifmeelkorrels
l = ronde stuifmeelkorrels

Een plant met rode bloemen en rond stuifmeel wordt gekruist met
een ouder die heterozygoot is voor beide eigenschappen:
Wat zijn de verhoudingen van de fenotypes in de F1-generatie?

1. 0/100
2. 25/75
3. 50/50
4. 20/80

Aan de slag!

Wat:	Basisstof 5: opdr. 45, 47. 49 (indien niet af) Basisstof 6: 54,, 55, 57, 58
Tijd:	20 min
Klaar?	Lees basisstof 7: opvoeding of aanleg Maak opgave: 65, 68, 69

Aan de slag!