Onderdeel 3 Overheid en Bestuur

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

Lesstof Centraal Examen

Onderdeel 3 Overheid en Bestuur

De particuliere en collectieve sector

Particuliere sector

• Bedrijven
• Burgers

Collectieve sector = overheid en sociale zekerheidinstellingen

• Alle goederen en diensten die de collectieve sector levert zijn voor iedereen bestemd.
  
• De collectieve sector streeft niet naar winst.
  
• Wordt betaald uit belastingen

Bijvoorbeeld: Ziekenhuizen, politie, scholen.

Collectieve sector

Privatisering en nationalisering

overheid

overheid

Particulier

Particulier

Privatisering

nationalisering

Subsidies en heffingen

• Subsidies: stimuleren
• De overheid geeft geld.
• Voorbeeld : de overheid geeft subsidies voor sportaccommodaties voor gehandicapten of zonnepanelen
  
  
• Heffingen: (accijns) ontmoedigen
• De overheid zorgt ervoor dat producten duurder worden.

Onderdelen van de collectieve sector

• De collectieve sector zijn
    instellingen die afhankelijk zijn van geld
    dat ze uit de belastingen en sociale
    premies krijgen.
  
• Deze bestaat uit:  mensen die werken voor
    de overheid, mensen die werken voor de
    gesubsidieerde instellingen (school,
    bibliotheek) en mensen die werken bij de
    instellingen die zorgen voor de sociale
    zekerheid.

Collectieve sector

Waar bestaat de Collectieve Sector uit?

Overheid

Instellingen voor Sociale zekerheid

(denk aan UWV)

Rijk

Lagere overheden:

- Provincies

- Gemeenten

- Waterschappen

Collectieve Sector

Wetgevende macht

• Regering maakt wetten en regels.
• Parlement controleert.
• Parlement toestemming geven.

Adviesorganen

Instanties die de overheid advies geven:

• Centraal Planbureau (CPB)
• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
• Sociaal-Economische Raad (SER)

CPB

Bestudeert de gevolgen van het overheidsbeleid en doet voorspellingen over de economie

CBS

Verzamelt, bewerkt en publiceert cijfers voor de overheid, burgers en bedrijven

SER

Adviseert de regering over sociaal-economische onderwerpen, zoals bijv. pensioenen

Inkomsten en uitgaven van de overheid.

Directe en Indirecte belasting

Indirecte belastingen

- BTW

- Accijns

Directe belastingen

-Loon en inkomstenbelasting

-Vennootschapsbelasting

Directe belastingen

Directe belastingen worden direct (dus rechtstreeks) aan de belastingdienst (overheid) betaald.

Belasting die je via een winkelier aan de belastingdienst (overheid betaalt), is een indirecte belasting.

Loonheffing

Loonheffing

Wie in loondienst werkt, betaalt loonheffing:

Loonheffing bestaat uit de volgende onderdelen:

• loonbelasting
• premie volksverzekeringen

Brutoloon - loonheffing = nettoloon

Sociale Zekerheid

Heeft als doel om mensen bestaanszekerheid te bieden.

Primaire inkomens: 

deze worden verdiend in het productieproces

• loon
• pacht/huur
• rente
• winst

Secundaire inkomens

Sommigen krijgen ook een inkomen zonder een directe tegenprestatie te leveren. Dit zijn:

• Inkomens uit overdrachten:

Zoals een WW- of bijstandsuitkering, kinderbijslag en zorgtoeslag.

Zakgeld is ook een overdrachtsinkomen.

Dit zijn allemaal secundaire inkomens

-------------------------------------------------

primaire inkomens

Tekst

Secundaire inkomens

Netto loon

Bruto

Sociale zekerheid

Sociale zekerheid

Ik kan uitleggen hoe de sociale zekerheid in Nederland is  geregeld 

Werknemersverzekering

• De WW en WIA zijn werknemersverzekeringen.
• Dit betekent dat je deze uitkeringen alleen kunt krijgen als je hebt gewerkt als werknemers. 
• Heb je nooit gewerkt of heb je een eigen bedrijf dan kun je deze uitkeringen wel vergeten.
• Alleen voor mensen in loondienst

Volksverzekeringen

Volksverzekeringen zijn sociale verzekeringen waar alle inwoners van Nederland recht op hebben.

Twee belangrijke volksverzekeringen zijn de AOW voor ouderen en de ANW voor de achterblijvende partner met kinderen van iemand die overleden is.

Sociale voorzieningen

Sociale voorzieningen zijn uitkeringen die de overheid betaald met geld uit de belastingopbrengsten.

Bekende sociale voorzieningen zijn de kinderbijslag en de bijstand. 

Actieven en inactieven

Actieven

Alle mensen met betaald werk

Niet-actieven

Mensen zonder betaald werk, die een uitkering ontvangen:

• arbeidsongeschikt of werkloos 
• boven de pensioenleeftijd.

Actieven betalen mee voor in-actieven: herverdeling inkomens (solidariteitsbeginsel).

UWV

Uitvoeringsinstituut 

Werknemers

Verzekeringen

= voor het goed uitvoeren van werknemersverzekeringen