6 Wat regelt de overheid?

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 6: Wat regelt de overheid? 

6.1 De overheid: Wie is dat?

6.2 Wat doet de overheid voor ons?

6.3 Hoe komt de overheid aan geld?

6.4 Hoe komt de overheid rond? 

6.1 De overheid:Wat is dat? 

Wat weet je over de overheid?

Wat leer je deze paragraaf? 

1. Wat de overheid is en wie er werken.

2. Wat de verschillende overheden doen.

3. Wat infrastructuur is.

4. Wat de rijksoverheid voor ons doet.

De overheid

De gemeente, de provincie en het rijk vormen samen de overheid.

Alle drie stellen zij regels vast om de samenleving goed te laten functioneren.

Als je werknemer in dienst van de overheid bent, ben je een ambtenaar.

De gemeente

1. De gemeente is de overheid die alles regelt in je woonplaats.

2. De gemeente wordt bestuurd door de burgemeester en de wethouders (B en W).

3. De gemeenteraad moet de plannen van B en W goedkeuren en controleren. De gemeenteraad wordt gekozen door de inwoners.

De provincie

Ons land is verdeeld in 12 provincies. 

Het bestuur van de provincie is verantwoordelijk voor

1. een deel van de infrastructuur

2. het openbaar vervoer

3. de drinkwatervoorziening

4. waar steden en dorpen mogen uitbreiden

5. waar natuur- en recreatiegebieden komen

Wat is infrastructuur?

1. Alle bedrijven samen
2. De voorzieningen voor vervoer en communicatie
3. Alles dat nodig is voor de drinkwater voorziening
4. Alle wetten in Nederland

De infrastructuur

De voorzieningen die nodig zijn voor vervoer en communicatie noem je de infrastructuur. 

Bijvoorbeeld: wegen, spoorwegen, vliegvelden, havens, internet en het elektriciteitsnetwerk.

Wat is de taak van de gemeente?

1. De wegen in het land
2. Taken in de provincies
3. Alles in je woonplaats
4. Zaken voor het hele land

Wat is geen taak van de provincie?

1. De drinkwater voorziening
2. Natuur en recreatie gebieden bepalen
3. Paspoort regelen
4. Indelen van grondgebied

De rijksoverheid

Zaken die voor heel het land van belang zijn, worden vanuit Den Haag geregeld door de centrale overheid. Dit is de rijksoverheid of kortweg: het Rijk.

De rijksoverheid zorgt onder andere voor:

1. De veiligheid in ons land (politie en leger)

2. Onderhoud van de dijken

3. Onderwijs

4. Spoorwegen

5. Snelwegen

 

Verdeel de taak bij de juiste overheid.

de provincie

de Rijksoverheid (het Rijk)

de gemeente

Politie

Brandweer

Dijken

Leger

Snelwegen

Openbaar vervoer

Drinkwatervoorziening

ID-kaart

Sportparken

Lokale wegen

Ophalen van afval

Ouderenzorg

Jeugdzorg

Riolering

Einde 6.1 

Wat hebben we geleerd? 

We weten: 

1. Wat de overheid is en wie er werken.

2. Wat de verschillende overheden doen.

3. Wat infrastructuur is.

4. Wat de rijksoverheid voor ons doet.

Huiswerk voor dinsdag 22 maart: Opdracht 1 t/m 17

Wat gaan we doen vandaag?

- Kort filmpje over 6.1 en 6.2 

- Uitleg over 6.2

- Werken aan het huiswerk (controle huiswerk)

6.2 Wat regelt de overheid voor ons? 

In deze les leren we.. 

1. Wat bedoeld wordt met collectieve voorzieningen en de collectieve sector; 

2. Wat sociale zekerheid is; 

3. Hoe sociale zekerheid betaald wordt; 

4. Wat de particuliere sector is.

Collectieve voorzieningen

Het woord ‘collectief’ betekent: gezamenlijk.

Collectieve voorzieningen zijn voorzieningen die de overheid betaalt 

en waar iedereen gebruik van mag maken.

De overheid en instellingen die zorgen voor de uitkeringen, noem je samen de collectieve sector.

Sociale zekerheid

In ons land zorgt de overheid voor sociale zekerheid. Dat betekent dat mensen die geen of te weinig inkomen hebben een uitkering krijgen. 

Bijvoorbeeld: 

1. Een WW-uitkering als je werkloos bent. (WW = Werkloosheidswet.) 

2. Een AOW-uitkering voor ouderen. (AOW = Algemene Ouderdomswet.) 

3. Huurtoeslag en zorgtoeslag

Wat zijn voorbeelden van deze uitkeringen?

Sociale premies

Er is veel geld nodig voor al die uitkeringen. Dat geld wordt betaald door de mensen die een baan hebben.

Op het brutoloon van werknemers worden hiervoor sociale premies ingehouden.

De overheid behoort tot de collectieve sector.

Burgers en bedrijven behoren tot de particuliere sector.

Bedrijven in de particuliere sector zijn bijna altijd commercieel. Zij verkopen goederen en diensten om daarmee winst te behalen.

Collectieve sector

Wel

Niet

Collectieve voorzieningen zijn voor iedereen bedoeld.

De overheid moet met collectieve voorzieningen winst maken.

De brandweer is een voorbeeld van een collectieve voorziening.

Voor collectieve voorzieningen hoef je nooit te betalen.

De supermarkt is een voorbeeld van een collectieve voorziening.

3 goed = 2 punten

2 goed = 1 punt

1 goed = 0 punten

Wat hebben we geleerd? 

1. Wat bedoeld wordt met collectieve voorzieningen en de collectieve sector; 

2. Wat sociale zekerheid is; 

3. Hoe sociale zekerheid betaald wordt; 

4. Wat de particuliere sector is.

Wat gaan we doen vandaag? 

- Uitleg paragraaf 6.3

- Werken aan huiswerk (ondertussen huiswerkcontrole)

Wat leer je in deze paragraaf? 

- Over verschillende belastingen; 

- Waarom de overheid soms subsidie geeft; 

- Waarom de overheid soms accijns heft; 

- Wat voor niet-belastingontvangsten er zijn.

Waarover betaal je belasting?

Belasting

Belasting is een verplichte bijdrage van burgers en bedrijven aan de overheid.

- Bijvoorbeeld:

   Inkomstenbelasting betaal je over je inkomen. 

   Werk je bij een baas, dan heet dat loonbelasting. Dit gaat van je brutoloon af.

 

- Btw betaal je als je iets koopt. De winkelier geeft de btw door aan de belastingdienst.

Wat is nu het BTW percentage?

1. Waarom worden verschillende percentages gehanteerd?
2. Voor welke soort goederen wordt het lage tarief gerekend?
3. Voor welke soort goederen wordt het hoge tarief gerekend?
4. Welk effect heeft de verhoging op het inkomen van een
burger met een gemiddeld inkomen?

Subsidie 

Soms wil de overheid mensen of bedrijven stimuleren om iets te doen. Dat kan door hun geld te geven. Dit noem je subsidie.

Met subsidie kan een sportvereniging bijvoorbeeld de contributie verlagen. Dan is er kans dat meer mensen gaan sporten.

Accijns

De overheid wil dat we minder roken, minder alcohol drinken, minder benzine verbruiken.

Daarom betaal je op tabak, alcohol en brandstof accijns. 

Deze extra verbruiksbelasting maakt deze producten duurder. De overheid hoopt dat we ze dan minder kopen.

Subsidie: een financiële bijdrage van de overheid om mensen en bedrijven te stimuleren.

Accijns: een extra verbruiksbelasting op alcohol, brandstof en tabak.

Op welk product wordt geen accijns geheven?

1. Alcohol
2. Benzine
3. Snoep
4. Sigaretten

Vraag 10:

Accijns

Subsidie

Dit ontvang je van de overheid

Dit betaal je via de winkelier aan de overheid

Het doel is dat zo min mogelijk mensen deze producten kopen.

Sigaretten

Alcohol

Diesel en benzine

Hierdoor wordt jou museumbezoek goedkoper

§ 6.3 Hoe komt de overheid aan geld?

Inkomsten van de overheid:

Btw: belasting over de toegevoegde waarde. Het is een bel

Niet-belastingontvangsten: inkomsten van de overheid uit aardgas, winst uit overheidsbedrijven en boetes.

Wat leer je in deze paragraaf? 

- Wat de rijksbegroting is; 

- Wat de miljoenennota is;

- Wat een begrotingstekort of begrotingsoverschot is; 

- Rekenen met grote getallen. 

Rijksbegroting

De derde dinsdag in september is Prinsjesdag. Dan leest de koning de troonrede voor. En de regering maakt dan de rijksbegroting bekend.

 

De rijksbegroting is een overzicht van de verwachte inkomsten en verwachte uitgaven van het Rijk voor het komende jaar.

Bij de rijksbegroting hoort de miljoenennota. Hierin legt de regering uit welke keuzes zij gemaakt heeft. Bijvoorbeeld waarom zij gaat bezuinigen. Of waarom de btw verhoogd wordt.

De regering mag haar plannen uitvoeren na goedkeuring ervan door de Eerste en Tweede Kamer.

Miljoenennota

Op welke dag wordt de begroting voor het komende jaar van Nederland gepresenteerd?

1. Op Prinsjesdag
2. Op Koningsdag
3. Op de dag van verkiezingen

Welke uitspraak over de miljoenennota en de rijksbegroting is juist?

1. De rijksbegroting licht de miljoenennota toe
2. De miljoenennota licht de rijksbegroting toe
3. De rijksbegroting en de miljoenennota zijn hetzelfde

De inkomsten en uitgaven op de rijksbegroting zijn nooit helemaal gelijk aan elkaar.

Als de uitgaven meer zijn dan de inkomsten, is er een begrotingstekort.

Als er meer inkomsten dan uitgaven zijn, is er een begrotingsoverschot.

Begrotingstekort-en overschot

Rekenen met grote getallen

1 miljoen (1 mln) = 1.000.000

1 miljard (1 mld) = 1.000.000.000

Als je met miljarden en miljoenen moet rekenen, kun je de miljarden omzetten in miljoenen.

1 miljard = 1.000 miljoen

Voorbeeld:

€ 54 miljard = 54 × € 1.000 miljoen = € 54.000 miljoen

€ 1,8 miljard = 1,8 × € 1.000 miljoen = € 1.800 miljoen

Rekenen met grote getallen

Het omgekeerde kan ook: van miljoenen kun je miljarden maken.

1.000 miljoen ÷ 1.000 = 1 miljard

Voorbeeld:

€ 12.500 miljoen = (€ 12.500 ÷ 1.000) mld = € 12,5 mld

€ 5.400 miljoen = (€ 5.400 ÷ 1.000) mld = € 5,4 miljard

Nederland heeft 17 miljoen inwoners. De overheid geeft € 8 miljard uit aan het voortgezet onderwijs. Hoeveel is dat gemiddeld per inwoner?

De som is: € 8 miljard ÷ 17 miljoen = …

€ 8 miljard = € 8.000 miljoen

€ 8.000 miljoen ÷ 17 miljoen = …

Bij delen mag je de miljoenen tegen elkaar wegstrepen. 

Dus: € 8.000 miljoen ÷ 17 miljoen =

€ 8.000 ÷ 17 = € 470,59

Rekenen met grote getallen

Hoeveel miljard is 3000 miljoen?

1. 30 miljard
2. 30.000 miljard
3. 3 miljard

Hoeveel miljoen is 45 miljard?

1. 45.000 miljoen
2. 0,45 miljoen
3. 4,5 miljoen

Even terug naar Miljoenennota...

Vul bij elk vakje een bedrag in wat jij daaraan uit zou geven..

Wat hebben we vandaag geleerd? 

- Wat de rijksbegroting is; 

- Wat de miljoenennota is;

- Wat een begrotingstekort of begrotingsoverschot is; 

- Rekenen met grote getallen. 

Wat leren ? 

- Hoofdstuk 6 (alle begrippen, rekenopdrachten, inzicht)

- Morgen herhaling