6.2 4VWO

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

6.2 Systematische namen

Systematische namen afleiden uit structuurformule 

Structuurformule afleiden uit systematische naam

Waarom naamgeving?

•  Naamgeving is door het IUPAC bedacht, zodat iedereen overal ter wereld over het zelfde molecuul praat
• Als 2 mensen over butaan praten, dan weten ze allebei welke structuurformule daarbij hoort.

Naamgeving van onvertakte alkanen

• Het aantal C-atomen bepaalt de stamnaam volgens Binas 66D
• 3 C: prop-
• 5 C: pent-
• Een alkaan heeft geen dubbele bindingen, dus krijgt als uitgang
  -aan 
• Propaan, pentaan, methaan, ethaan, enz...

Naamgeving van vertakkingen

• Vertakking noem je alkylgroepen
• De lengte van de vertakking krijgt de stamnaam: meth- (1), eth- (2), prop- (3), but- (4), enz...
• De uitgang is dit keer -yl
• Dus een vertakking van 1 C: methyl
• Vertakking van 3 C: propyl

Naamgeving van een alkaan

• Gaan de naam van dit molecuul afleiden
• Veel kleine regeltjes
• Nalezen op blz 169

Naamgeving van een alkaan

• Begin met zoeken naar de langste onvertakte keten C-atomen. Dat is de hoofdketen: de stam. Hier zijn dat er 6.
• 6 C-atomen heeft als stamnaam hex-. En een alkaan heeft als uitgang -aan, dus wordt de stamnaam hexaan.

Naamgeving van een alkaan

• De zijgroepen zitten op een bepaalde plek en die nummer je. Je kan van links naar rechts of van rechts naar links nummeren. Je moet zo laag mogelijke nummering hebben
• L -> R: 3, 5, 5
• R -> L: 2, 2, 4
• 2 < 3, dus we tellen van R ->L

Naamgeving van een alkaan

• De zijgroepen worden vóór de hoofdketen vermeld, met het nummer waar de zijgroep aan de hoofdketen vast zit:
  Op C-atoom 4 zit een ethylgroep en op C-atoom 2 zitten twee methylgroepen:
  4-ethyl

Naamgeving van een alkaan

• Komt eenzelfde zijgroep vaker voor, dan gebruik je numerieke voorvoegsels (Binas 66C). 
• Methylgroep komt twee keer voor, dus krijg je dimethyl. 
• Di- is het numerieke voorvoegsel voor twee.

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: hexaan
• Zijgroepen:
  4-ethyl
  2,2-dimethyl
• Zijgroepen komen in alfabetische volgorde voor (zonder numeriek voorvoegsel), dus:
  ethyl komt voor methyl

Naamgeving van een alkaan

• Getallen worden gescheiden door een komma
• Een getal en letter worden gescheiden door een streepje
  
  
• 4-ethyl-2,2-dimethylhexaan

Naamgeving van een alkaan

• Wat is de naam van dit alkaan?

Naamgeving van een alkaan

• Stamnaam: pentaan
  
• Zijgroepen: methyl op C-atoom 2 en ethyl op C-atoom 3
• 3-ethyl-2-methylpentaan

Naamgeving van een alkeen

• Alkenen: CnH2n
• Lijkt op naamgeving voor een alkaan, maar 2 veranderingen:

1. uitgang is niet -aan, maar -een
2. plaats van dubbele binding wordt weergegeven met een nummer

Naamgeving van een alkeen

• Langste onvertakte keten van C-atomen waarin de dubbele binding voorkomt: 5 C-atomen: pent- als stamnaam
• Uitgang -een. Tellen vanaf waar de dubbele binding begint (2), dus pent-2-een.
• 2 methylgroepen: 4,4-dimethyl
• 4,4-dimethylpent-2-een

Naamgeving van een alkadieen

• 2 dubbele bindingen in het molecuul
• CnH2n-2
• Gebruik ook numeriek voorvoegsel voor aantal dubbele bindingen en de plek.

Wat is de naam van dit alkadieen?

Naamgeving van een alkadieen

• Stamnaam: hexa-2,4-dieen
• Zijgroepen: 3,4-dimethyl
• Naam: 3,4-dimethylhexa-2,4-dieen

Naamgeving van een alkyn

• Een drievoudige bindingen in het molecuul
• Uitgang -yn ipv -een
• Vb: but-1-yn

Naamgeving van een cycloalkaan

• Cyclo komt voor de stamnaam erbij
• Zoek de ring van C-atomen
• Ring van 5 C-atomen: cyclopentaan
• Methylgroep op C-1 en C-3:
  1,3-dimethyl
• Naam: 1,3-dimethylcyclopentaan

Naamgeving van aromaten

• Is de benzeenring de stamnaam: benzeen
• Is de benzeenring een zijgroep: fenyl
• Hier op C-1 en C-3 een methylgroep:
  1,3-dimethyl
• 1,3-dimethylbenzeen

Naamgeving van aromaten

• Benzeenring als zijgroep: fenyl
• Stamnaam: etheen
• Naam: fenyletheen 

Opgaven om te checken of je het begrijpt.

Alkynen t/m cyclische verbindingen

Building a Thinking Classroom 

• Random groepjes van 3 personen, één stift
•  9 opdrachten
• Degene met de stift schrijft op wat de anderen zeggen
• Daarna wisselen