Thema 4 - Stevigheid en beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 4

Stevigheid en beweging

Basisstof 1

- Je kent de delen van het lichaam

- Je kunt in een afbeelding van het skelet de botten benoemen

- Je kunt de functies van het skelet noemen

Skelet

• Schedel, wervelkolom, borstkas schoudergordel, bekken
• Stevigheid, beweging, bescherming, vorm 

Basisstof 2

- Je kunt de bouw van botweefsel en kraakbeenweefsel beschrijven

- Je kunt beschrijven hoe de samenstelling van botten verandert tijdens het leven

Bouw botten (VG)

• Mergholte in pijpbeenderen
• Geel beenmerg in mergholte slaat vet op
• Rood beenmerg vormt bloedcellen, in koppen pijpbeenderen en platte beenderen

Botweefsel

• Cellen in kringen rondom dunne kanaaltjes
• Uitlopers waarmee ze met elkaar in contact staan
• Kanaaltjes bevatten bloedvaten en vocht
• Tussencelstof van kalkzouten (stevigheid) en lijmstof/collageen (buigzaamheid)

Kraakbeen

• Buigzaam en zachter dan bot
• Botten baby bestaan uit kraakbeen, verandert in bot
• Fontanellen: ruimte tussen botten schedel baby, ook kraakbeen
• Cellen in groepjes bij elkaar
• Tussencelstof elastisch en stevig

Basisstof 3

- Je kunt de beenverbindingen beschrijven

- Je kunt de bouw van een gewricht beschrijven

- Je kunt de werking van een kogelgewricht, een scharniergewricht en een rolgewricht beschrijven

Botverbindingen

• Vergroeid
  
• Naden
  
• Kraakbeen
  
• Gewricht
  

Bouw gewricht

Typen gewrichten

• Kogelgewricht: gewrichtskogel draait in gewrichtskom, beweging in verschillende richtingen
• Scharniergewricht: botten bewegen als scharnier ten opzichte van elkaar, alleen beweging heen en terug
• Rolgewricht: botten draaien in lengteas om elkaar

Basisstof 4

- Je kunt de werking van spieren beschrijven

- Je kunt voorbeelden noemen van bewuste en onbewuste spierbewegingen

Bouw spier (VG)

• Spierschede: bindweefsel om spier heen
• Pees: verbindt spier met bot bij aanhechtingsplaats
• Spier bestaat uit spierbundels, die uit spiervezels bestaan

Spierstelsel

• Skeletspieren en diepe spieren werken samen om botten te bewegen
• Onbewuste spieren in darmen
• Hartspier
• Spieren in huid

Antagonisten

• Als spiervezels samentrekken wordt spier korter en dikker
• Biceps en triceps bewegen onderarm. Biceps buigt de arm, triceps strekt de arm
• Antagonist: twee spieren werken samen om een bot te bewegen, maar hebben een tegengesteld effect

Spiervezels (VG)

• Langzaam: doen er lang over om samen te trekken, kunnen minder kracht zetten, hebben weinig energie nodig
• Snel: snel en krachtig samentrekken, veel energie nodig

Spierfibril (VG)

• Spiervezel bestaat uit fibrillen
• Actine- en myosinemoleculen schuiven in elkaar als spier aanspant
• Moleculen liggen gerangschikt in fibrillen, overlappen elkaar
• Dwarsgestreept spierweefsel

Spierweefsel (VG)

• Dwarsgestreept: skeletspieren
• Glad: langwerpige cellen, actine en myosine niet gerangschikt
• Hart: fibrillen liggen niet naast elkaar in vezel

Basisstof 5

- Je kunt aangeven wat een goede lichaamshouding is en waarom deze belangrijk is

Wervelkolom

• Dubbele S-vorm
• Tussenwervelschijven: kraakbeen met geleiachtige kern tussen wervels, schokbrekers
• Goede houding: beter bewegen, geen rugklachten, zelfvertrouwen

Basisstof 6

- Je weet dat spieren sterker worden door training

- Je kunt uitleggen dat lichaamsbeweging goed is voor je gezondheid

Lichaamsbeweging

• Spieren trainen
• Ontspanning
• Conditie
• Coördinatie
• Motorisch geheugen, geautomatiseerde beweging

Blessure

RSI

• Skelet (namen van botten), borstkas, schoudergordel, bekken, ledematen, functies
• VG: Pijpbeenderen en platte beenderen, rood en geel beenmerg 
• Kraakbeen, botweefsel (lijmstof en kalkzouten)
  
• Vergroeid, naden, kraakbeen, gewricht (onderdelen, soorten gewrichten)
  
• Spieren, pezen, aanhechtingsplaats, antagonisten
• VG: Spierschede, spierbundels en spiervezels (langzaam en snel) 
• VG: Actine en myosine, spierweefsels (dwarsgestreept, glad, hart)
• Wervelkolom en goede houding
  
• Lichaamsbeweging, blessures, RSI
  

https:

https: