Formuleren 5-vwo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Formuleren 5-vwo, nieuwe stof

5. Samentrekking

Oude  (...) en nieuwe schoenen

Bij samentrekking laat je dus een deel van de zin weg

Voorwaarden voor samentrekking 

Als je twee zinsgedeelten samenvoegt met en of maar, mag je delen die hetzelfde zijn in de tweede zin weglaten als:

• de grammaticale vorm (enkelvoud/meervoud)
• de volgorde (t.o.v. de persoonsvorm)
• de grammaticale functie (O, WG/NG, LV etc.)
• en de betekenis hetzelfde is.

Foutieve samentrekking

1. *Bij de stad wordt een zwembad en (…) tennisbanen aangelegd.

2. *Graag nodigen we je uit en hopen dat je er bij bent. 

3. *Ze heeft het druk en (…) daarom pas om 10.00 uur naar school gebeld.

4. *Bert zette eerst koffie en (…) daarna de verwarming aan.

Hoe los je het op?

Voeg het foutief weggelaten woord weer toe, maar let op: alleen het woord dat nodig is:

Ze heeft het druk en heeft daarom pas om 10.00 uur gebeld.

Goed of fout?
Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. fout, vanwege de vorm
2. fout, vanwege de volgorde
3. fout, vanwege de functie
4. goed

Goed of fout?

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

1. fout, vanwege de vorm
2. fout, vanwege de betekenis
3. fout, vanwege de functie
4. goed

Welke samentrekking is goed?

1. Anne maakte de bedden op en daarna het ontbijt klaar.
2. Jan spaart voor motorrijles en Anne voor rijles.
3. Het huiswerk was niet moeilijk en heb ik onder de les al af.
4. Er werd een surprise en rijmen gemaakt.

Snap je wanneer een samentrekking onjuist is?

1. Ja
2. Nee, ik wil graag meer uitleg

Aan de slag

Maak opdracht 1: 

Verbeter, indien nodig, de zin en noteer ook waarom het fout is (vorm, functie betekenis, volgorde).

Als je klaar bent, ga je verder met opdracht 2.

Zin 1 is:

1. goed
2. fout vanwege de vorm
3. fout vanwege de grammaticale functie
4. fout vanwege de betekenis

Zin 2 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. fout vanwege de grammaticale functie
4. fout vanwege de volgorde t.o.v. pv

Zin 3 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

Zin 4 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. volgorde t.o.v. pv

Zin 5 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

Zin 6 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. volgorde

Zin 7 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

Zin 8 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

Zin 9 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

Zin 10 is:

1. goed
2. fout vanwege vorm
3. functie
4. betekenis

5. Beknopte bijzin

Een beknopte bijzin is een bijzin zonder onderwerp.

Reizend door Italië, zagen we de mooiste landschappen.

5. Beknopte bijzin 

Een beknopte bijzin wordt gevormd door:

• een voltooid deelwoord
• te + infinitief
• een onvoltooid deelwoord

Het ‘verzwegen’ onderwerp moet gelijk zijn aan het (echte) onderwerp in de hoofdzin.

1. Bij de haven aangekomen, bleek de boot net vertrokken.

• Wat is de beknopte bijzin?
• Wat is het ‘verzwegen’ onderwerp?
• Is dat gelijk aan het onderwerp van de hoofdzin?
• Ja? De zin is goed.
• Nee? Voeg het onderwerp toe aan de beknopte bijzin.

2. Na de bomen te hebben omgehakt, werd het gras door mijn vader gemaaid.

• Wat is de beknopte bijzin?
• Is het O gelijk aan het echte O?
• Verbeter zo nodig de zin.

3. Luid kakelend, joeg de boer de kippen het hok uit.

• Wat is de beknopte bijzin?
• Is het ‘verzwegen’ O gelijk aan het echte O?
• Verbeter zo nodig de zin.

Eindelijk thuisgekomen, ging hij meteen naar bed.

1. juist
2. onjuist

Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

1. juist
2. onjuist

Reizend door Italië, trokken de mooiste landschappen aan ons voorbij.

1. juist
2. onjuist

Welke zin is goed (opdr. 1 blz. 242)?

Zin 1

1. correct
2. correct

2

1. correct
2. correct

3

1. correct
2. correct

4

1. correct
2. correct

5

1. correct
2. correct

Snap je wanneer een beknopte bijzin onjuist is?

1. ja
2. nee, ik wil graag meer uitleg

Aan de slag

Maak opdracht  1 en 4

7. Zinnen onjuist begrenzen

- Losstaand zinsgedeelte, na een voegwoord (doordat, terwijl, als, etc)

* Hij heeft nog geen zin om op te staan. Hoewel hij moet werken. 

- Zinnen aan elkaar plakken, zonder voegwoord (en, of, maar, want, dus). 

* Veel studenten zijn tegen het leenstelsel, volgens hen lopen de leningen te hoog op.                                               Oplossing: zet een komma, of juist een punt!

Wij gaan zondag naar familie. Want mijn moeder is jarig.

1. goed
2. fout

Wij gaan zondag naar mijn moeder, ze moet dus maar een lekkere taart gaan bakken.

1. goed
2. fout

8. Inversie = omkering van gewone woordvolgorde 

O-PV

Ik ga morgen naar een concert. O-PV

Morgen ga ik naar een concert. PV-O = inversie 

Dat mag als er een ander eerste zinsdeel dan het onderwerp voorop staat, of als het een vraag is.

Inversie bij samentrekking

Morgen ga ik naar een concert en ben ik laat thuis. 

(inversie na weggelaten deel, morgen).

Foutieve inversie na weglating

*Morgen ga ik naar een concert en ben ik dus overmorgen wat later op school. 

(Morgen kan hier niet samengetrokken worden!)Oplossing: 

Inversie opheffen: … en ik ben dus overmorgen wat later op school.

Eerste zinsdeel toevoegen: …en dus ben ik overmorgen wat later op school.

juiste, of onjuiste inversie? (en waarom...)

In Punda gingen we naar de bioscoop en waren we
gezellig uit.

1. juiste inversie
2. onjuiste inversie

Gisteravond maakte hij het te laat en is hij dus vandaag niet te genieten.

1. inversie
2. geen inversie
3. onjuiste inversie

9. Geen symmetrie

* Men zegt dat, maar ze zeggen zoveel.

* Amerikanen houden van overdrijving; de Nederlander is bescheiden.

*Ik houd van goede boeken, lekker eten en dat mijn leerlingen zich respectvol gedragen.

Oplossing

Ik houd van goede boeken, lekker eten en respectvolle leerlingen.

De conciërge vindt het belangrijk om de rust in de gang te bewaren en dat er geen rommel op de grond gegooid wordt.

1. Wel symmetrie
2. Geen symmetrie

1. Veel mannen zien het nut van schoonheidsbehandelingen voor henzelf niet in, maar de moderne man zou best eens wat meer aandacht aan zijn uiterlijk kunnen besteden.

1. Wel symmetrie
2. Geen symmetrie

Veel mensen bezoeken de bibliotheek om boeken te lenen en om tijdschriften te lezen.

1. Wel symmetrie
2. Geen symmetrie

Ik snap fout 7 (begrenzen), 8 (inversie) en 9 (symmetrie)

1. ja
2. nee, ik wil meer uitleg

Aan de slag

Maak bij paragraaf 7, 8, en 9, steeds opdracht 1

Als je klaar bent, ga je lezen!