Bijles zindelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Redekundigkundig ontleden 

Redekundig ontleden is als een puzzel. Elk stukje van de puzzel heb je nodig om het volgende stukje te kunnen benoemen.

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• hebben jullie geoefend met de stappen van het ontleden van de zindelen t/m meewerkend voorwerp.        
• weet je hoe je de bijwoordelijke bepaling kunt vinden
• kun je de bijwoordelijke bepaling(en) in een zin benoemen                                                                     

Aan het einde van deze lessenserie kunnen jullie het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het bijwoordelijke bepaling uit je hoofd opnoemen en toepassen.

Groen = kennis = leren

Paars =  kunnen = oefenen 

Hoe krijg je het onder de knie?

Belangrijk om goed de zinsdelen te kunnen ontleden:

1.  Je moet het stappenplan uit je hoofd kunnen opnoemen (de volgorde van de stappen en wat je moet doen bij de stappen) = KENNIS = LEREN
2. Het strepen zetten moet je goed oefenen 
3. verder is het een kwestie van OEFENEN, OEFENEN en OEFENEN

Als je de stappen niet kent, dan lukt het ontleden niet EN als je de zinsdeelstrepen niet kunt zetten, dan benoem je de verkeerde zindelen.

Elk stukje hoort erbij

Elke stukje van de zin hoort erbij en heeft dus een naam. 

Alle losse delen vormen samen de gehele zin.

Je kan het vergelijken met een puzzel. Een puzzel is ook niet compleet als er een stukje mist. 

Persoonsvorm (PV)

Je zoekt eerst de persoonsvorm. Hoe doe je dat?

- Door de zin van tijd (tegenwoordige tijd/ verledentijd) te veranderen: tijd-proef

- Door de zin van getal te veranderen (meervoud/ enkelvoud): getal-proef

- De zin vragend te maken. De persoonsvorm komt dan als eerste woord te staan.

Voorbeeld:

De docent heeft het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

- Tijd: De docent had het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat van tijd veranderd is de persoonsvorm  had = heeft

- Getal: De docenten hebben het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. Het werkwoord dat met de meervoud mee veranderd is de persoonsvorm  hebben = heeft

- Vraag: heeft de docent het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven?  Heeft

De persoonsvorm onderstreep je en je zet het woord tussen strepen.

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven.

Persoonsvorm

Strepen zetten/ zin verdelen in zinsdelen

Alles wat je voor de persoonsvorm kan plaatsen met behoud van de betekenis van de zin en correct geformuleerd is een zindeel en krijg dus een streep.

| De docent | heeft | het hele jaar Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

Uitwerking

De docent | heeft | het hele jaar Nederlands aan de onderbouw gegeven. 

De  niet

De docent  wel

Het  niet

Het hele  niet

Het hele jaar  wel

Nederlands  wel

Aan  niet

Aan de  niet

Aan de onderbouw  wel

Gegeven  wel

Eindresultaat:

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

Werkwoordelijk gezegde

Je zoekt alle werkwoorden in de zin, dus ook de persoonsvorm.

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

Werkwoordelijk gezegde

Onderwerp

Wie of wat (vaak een wie)

+

werkwoordelijk gezegde

=

het onderwerp

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

wie/wat heeft gegeven? --> De docent = o

Lijdend voorwerp

Wie of wat (vaak een wat)

+

werkwoordelijk gezegde

+ 

Onderwerp

=

Het lijdend voorwerp

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

O = De docent 

Wie/wat heeft de docent gegeven? --> Nederlands = lv

Meewerkend voorwerp

Aan/voor wie 

+

Werkwoordelijk gezegde

+ 

Onderwerp

+

Het lijdend voorwerp

=

Meewerkend voorwerp

| De docent | heeft | het hele jaar| Nederlands | aan de onderbouw | gegeven. |

WWG = heeft gegeven

O = De docent 

LV = Nederlands 

Aan/voor wie heeft de docent Nederlands gegeven? --> aan de onderbouw = mv

Meewerkend voorwerp

Iemand 'vertelt' (uitleggen, zeggen, enzovoort) of 'geeft' (lenen, sturen, overhandigen, enzovoort) iets aan iemand.

Geeft aan voor wie iets bestemd is: iets is voor of aan iemand.

Staat het woordje 'voor' of 'aan' in het zinsdeel, dan hoort dat ook bij het mv!

Het meewerkend voorwerp 

1. Benoem de pv, plaats de zinsdeelstrepen, benoem het wwg, het o en het lv.

2. Stel de vraag: aan/Vvoor wie +wwg + o + lv? 

3. Controleer of je aan (voor) kunt weglaten of toevoegen. 

Staat er geen lv in de zin, dan staat er ook geen mv in de zin!

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling zegt iets over het gezegde.

Als je de zin in de juiste zinsdelen verdeeld hebt en je heb pv, wwg, o, lv en mv correct benoemd, dan hou je eigenlijk de bijwoordelijke bepaling(en) over.

Vaak is dat een plaats of een tijd, maar ook alle andere zinsdelen die over blijven, gooien we in de prullenbak die we bijwoordelijke bepaling noemen.

Bijwoordelijke bepaling

Niet elke zin bevat een bijwoordelijke bepaling en er kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen in een zin zitten. Denk bijvoorbeeld aan een plaats en een tijd in een zin.

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als:

waarom?  Vanwege de vogelpest is dit gebied afgesloten.

wanneer? De training begint om vijf uur.

hoelang? De verlenging zal een half uur duren.

waarheen? Wij gaan naar Frankrijk (dit jaar). --> twee bwb's

waarvandaan? De meeste druiven komen uit Frankrijk.

hoe? De stratenmaker heeft (zijn hele leven) hard gewerkt. --> twee bwb's

waarmee? De indiaan maakte met een kleed rooksignalen.

Bijwoordelijke bepaling

Soms zijn bijwoordelijke bepalingen niet zo makkelijk te vinden omdat je vragen als waar?, wanneer? etc. niet kan stellen. Maar als je de zinnen op de juist manier ontleedt, blijven ze vanzelf over.

Voorbeelden:

1. Ik heb de wedstrijd niet gezien.

2. Zou Oranje deze wedstrijd ook winnen.

3. Waar heb je hem nou gelaten?

4. Ik kan dat wel begrijpen.

In deze zinnen zijn niet, ook, nou en wel bijwoordelijke bepalingen.

De puzzel van het ontleden

De puzzel moet compleet zijn en alle stukjes passen in elkaar en heb je nodig om de zin/puzzel compleet te krijgen.

Stap 1: PV = werkwoord, Je doet getalproef (ev-mv) of tijdproef (tt-vt).

Stap 2: zinsdeelstrepen plaatsen --> elk deel dat voor de ~PV kan en een correcte zin blijf = een zinsdeel

Stap 3WWG = alle werkwoorden in de zin (inclusief de voorzetsels die erbij horen, zoals 'te kijken'.

Stap 4: O = Wie/wat + WWG

Stap 5: LV = Wie/wat + WWG + O

Stap 6: MVW = Aan wie/voor wie + WWG + O + LV

Stap 7: BWB =  Als de stappen 1 t/m 6 helemaal goed gedaan hebt, dan blijft de BWB over;  de prullenbak van de zin! 

                         Geeft antwoord op vragen als: waarom, wanneer, hoelang, waarheen, waarvandaan, hoe en waarmee

                          Een tijd of plaat is altijd een BWB

                          Er kunnen meerdere BWB's in een zin staan

                          Woorden als wel, niet, nog en ook zijn ook BWB's

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• hebben jullie geoefend met de stappen van het ontleden van de zindelen t/m meewerkend voorwerp.        
• weet je hoe je de bijwoordelijke bepaling kunt vinden
• kun je de bijwoordelijke bepaling(en) vinden in een zin                                                                         

Aan het einde van deze lessenserie kunnen jullie het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen tot en met het bijwoordelijke bepaling uit je hoofd opnoemen en toepassen.

Groen = kennis = leren

Paars =  kunnen = oefenen 

Ik ken het stappenplan van het ontleden van de zinsdelen uit mijn hoofd.

😒🙁😐🙂😃

Ik kan de persoonsvorm vinden, de zin in zinsdelen verdelen en het wwg, o, lv, mv en bwb benoemen.

😒🙁😐🙂😃