Les 39: spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 39: spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

Even een opwarmertje...

Welk spreekwoord gebruik jij wel eens en wat betekent het?

Misschien heb je helemaal geen spreekwoord opgeschreven bij de vorige vraag, want een spreekwoord is niet hetzelfde als een uitdrukkig of gezegde. Zie hier het verschil:

Eens kijken wat je onthouden hebt...

Sleep de kenmerken op de volgende slide naar het juiste begrip.

Spreekwoord

Uitdrukking

Gezegde

Algemene 

levenswijsheid

Altijd een zinsdeel

Geen werkwoord

Vaste verbinding van woorden

Onveranderlijk

aangepaste formulering

O en PV

kunnen aangepast worden

Dat was de theorie, maar kan je ze nu ook herkennen?

Quizen maar...

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Jong geleerd, is oud gedaan."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het loont de moeite."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Met man en macht"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"van jetje geven"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Joost mag het weten."

1. Spreekwoord
2. uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het gelag betalen"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"beter laat dan nooit"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Tot in de kleine uurtjes"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Weet je nog met welk 'spreekwoord' je zelf begonnen was? Noteer het hieronder nog eens opnieuw en noteer tussen haakjes of het een spreekwoord, een uitdrukking of gezegde is.

Spreekwoorden en uitdrukkingen zoek je in het woordenboek op op het eerste trefwoord.

Bijvoorbeeld:

"Honger maakt rauwe bonen zoet"--> trefwoord = honger

"Het loopt de spuigaten uit." --> trefwoord = spuigaten

Ga naar het online spreekwoordenboek door op de link op de volgende slide te klikken. 

1) Zoek de betekenis op van de gevraagde spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes.

2) Vermeld tussen haakjes of het een spreekwoord (SW), uitdrukking (UD) of gezegde (G) is.

https:

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet.

Een koekje van eigen deeg

Stille waters hebben diepe gronden.

iets uit de mouw schudden

Kijk even naar volgend filmpje...

Figuurlijk taalgebruik

SW, UD en G zijn ook voorbeelden van figuurlijk taalgebruik. Net zoals bij 'iemand aan de tand voelen' (waarbij je niet letterlijk je hand in iemands mond steekt) dansen de muizen ook niet echt op tafel als de kat van huis is.

Creatief met taal

Door te spelen met de letterlijke en figuurlijke betekenis kan je soms een grappig effect creëren. 

Etymologie

= de wetenschap die de oorsprong en de geschiedenis van woorden opspoort.

Je zoekt de oorsprong en geschiedenis van woorden op in een etymologisch woordenboek.

Ga nu zelf aan de slag met oefening 8 op p 150.