Keti Koti

• Burgerschapskunde
• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Op 1 juli vieren we Keti Koti. Dit is een van oorsprong Surinaamse feestdag, ter viering van de afschaffing van de slavernij. De naam betekent 'ketenen gebroken'. Ook in Nederland wordt Keti Koti gevierd. Zeker op plekken die belangrijk zijn geweest voor de slavernij is het goed om op Keti Koti stil te staan bij de gevolgen van de handel in tot slaaf gemaakte mensen. Dordrecht is zo'n plek. Hoe is Dordrecht aan slavernij verbonden en hoe is dit zichtbaar in de stad? Hoe was het om te leven als tot slaaf gemaakte, en wat voor gevolgen had dit voor het leven vroeger én nu?

Keti Koti

en de koloniale geschiedenis van Dordrecht

In deze les leren de leerlingen over het strijden voor vrijheid. We staan uitgebreid stil bij Keti Koti en de koloniale geschiedenis van Dordrecht, dat ook suikerstad genoemd werd. 

Aan het eind van deze les:

• weet je meer over waarom Dordrecht suikerstad genoemd werd;
• weet je meer over hoe tot slaaf gemaakten in opstand kwamen voor hun vrijheid;
• en kun je vertellen wat Keti Koti is en waarom we het vieren.

Op 1 juli vieren we Keti Koti - wat is het? En waarom vieren we het? Dat gaan we deze les ontdekken!

Hof van Nederland

Museum Hof van Nederland laat aan de hand van verschillende verhalen zien hoe wij in Nederland omgaan met vrijheden. Hoe we dat nu doen, maar ook hoe we dat vroeger deden. En hoe we in opstand kwamen voor vrijheid. 

In Hof van Nederland kun je ook verhalen ontdekken over de Nederlandse koloniale geschiedenis. Nederland breidde zijn macht in de 17e en 18e eeuw steeds verder uit. Dit ging ten koste van de vrijheid van de bevolking van Nederlandse koloniën, waar veel mensen tot slaaf gemaakt werden. 

Heb jij wel eens Keti Koti gevierd?

Ja

Nee

Bespreek met de leerlingen de antwoorden. 

Filmfragment vanaf 2:00

Wat heb je net gezien/gehoord? 

Wat wil de verteller ons zeggen?

Bespreek het filmfragment.

Wolwevershaven 30

Tot 1649 was dit gebouw in bezit van de WIC als pakhuis (waar waren werden opgeslagen) en kuiperij (een werkplaats waar houten kuipen en vaten gemaakt werden). In 1730 werd hier een suikerraffinaderij in gevestigd. Hier werden 'suikerbroden' (vloeibare suiker in kegelvorm gegoten) verwerkt tot bruikbare suikerproducten. Denk bijv. aan rietsuiker of stroop. 

Voorstraat 282

In "de Rozijnkorf" werden er koloniale waren verkocht. De eigenaar van het gebouw vertrok later naar Suriname, waar hij meerdere plantages had. Drie generaties lang heeft de familie plantages waar tot slaaf gemaakte mensen gedwongen arbeid moesten verrichten. Hier worden ze erg rijk van.

Wijnstraat 87

In dit gebouw en de gebouwen die ernaast stonden kwamen de bazen van de Dordtse afdeling van de WIC samen. Hier werden belangrijke besluiten genomen over de koloniale handel en vele mensenlevens. Het koloniale verleden is te zien in de gevel in de vorm van een blauw verpakt suikerbrood (zie ook het filmpje op de vorige slide) en de handelsgod Mercurius.

Wijnstraat 172

Op verschillende plekken in Dordrecht zijn aan letters op gevels te zien waar vroeger 'koloniale waren' werden verkocht. Dit kon bijvoorbeeld koffie, thee, suiker, specerijen of tabak zijn. Deze producten waren vaak duur omdat ze van zo ver moesten komen, waardoor er goed aan werd verdiend. Bekijk hier een meer duidelijke foto van de gevel.

Kuipershaven 21

Dit zijn pakhuizen van de WIC, waar de gewilde suiker werd opgeslagen. De suiker werd verbouwd op plantages in het Atlantische gebied, en daarna door WIC-schepen vervoerd naar steden zoals Dordrecht. Door het kappen van suikerriet kregen tot slaaf gemaakte mensen vaak verwondingen door de scherpe bladeren. Het sap van het werd gekookt en ingedikt in grote ketels, waarbij tot slaafgemaakte mensen regelmatig brandwonden opliepen.

Een niet zo gezellig rondje door Dordrecht centrum... 

Klik op de hotspots om meer te leren over hoe slavernij zichtbaar is in de stad.

Je kunt - afhankelijk van de voorkennis vooraf of achteraf - de volgende informatie geven aan de leerlingen.

Ook in de 17e en 18e eeuw vinden Nederlanders vrijheid belangrijk, maar de betekenis is anders dan nu. Veel burgers vinden het vooral belangrijk dat het land bestuurd wordt door medeburgers - regenten - en niet door een vorst.

Deze vrijheid geldt niet voor iedereen. In het begin van de 17e eeuw worden er twee handelsbedrijven opgericht: de VOC en de WIC. De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) haalt specerijen en andere producten uit Azië. De West-Indische Compagnie (WIC) handelde in goederen en tot slaaf gemaakte mensen in het Caribisch Gebied. Op plantages worden vooral suiker en koffie verbouwd. Een kleine groep Nederlanders profiteert van de enorme winsten die gemaakt worden. Dordrecht groeit vanaf het einde van de 17e eeuw uit tot de derde ‘suikerstad’ van de Republiek der Nederlanden. Hier wordt suiker afkomstig uit de koloniën verwerkt en verhandeld. De stad wordt er steenrijk mee. De sporen van slavernij zijn nog steeds zichtbaar in - met name - het centrum.

Wat is de functie hiervan, denk je? 
(Denk terug aan het filmpje en aan de kaart van Dordrecht.)

1. Hier werd brood in gebakken.
2. Het is een kogel.
3. Warme vloeibare suiker werd in deze vorm gegoten en afgekoeld.
4. Het is een kegel van een kegelspel.

Dordrecht verhandelt veel producten. In de 17e en de 18e eeuw groeit de stad uit tot de derde suikerstad van de Republiek. Slaafgemaakte mensen verbouwen de suiker op plantages in Suriname en het Caraïbisch gebied. De gekookte rietsuiker wordt daarin dit soort kegels gegoten, waarin het kristalliseert tot een vaste vorm: een ‘suikerbrood’. De kegels gaan per schip naar de Republiek, waar de ‘broden’ in suikerraffinaderijen worden verwerkt tot gekristalliseerde suiker, stroop en melasse. 

Klik hier om naar het filmpje te gaan

Filmfragment 10:39-12:08 

Link naar het fragment: https://schooltv.nl/video-item/nos-jeugdjournaal-special-keti-koti 

Tijdens Keti Koti, wat in het Sranantongo ‘verbroken ketenen’ betekent, wordt stilgestaan bij de afschaffing van de slavernij: eerst door de slachtoffers te herdenken op 30 juni en daarna door de vrijheid te vieren op 1 juli. 

Bedenk zoveel mogelijk manieren waarop je als tot slaaf gemaakte in opstand kon komen.
(Tip: denk aan het filmpje.)

In het fragment wordt benoemd: expres het eten van hun meester heel zout maakten, stiekem geld of goederen meenemen om die te kunnen worden verkopen, vluchten van plantages de jungle in, plantages aanvallen, een grote opstand organiseren, in opstand komen tegen de eigenaar.

Prent van tot slaafgemaakte mensen in opstand, ca. 1763

Vraag de leerlingen Wat zie je? en Wat zie je waarom je dat denkt? Deze vragen kun je steeds herhalen totdat je denkt dat de prent uitgebreid genoeg besproken is en begrepen wordt.

Indien nodig kun je aan wat besproken is toevoegen: er is altijd verzet geweest door tot slaafgemaakte mensen tegen het systeem van slavernij. Aan de Afrikaanse kust, op de schepen en in de voormalige koloniën. Een voorbeeld is de opstand in de Nederlandse kolonie Berbice, vlakbij Suriname. Onder leiding van Kofi ontvluchten circa 1500 slaafgemaakte mensen plantages en steken die in brand. De circa 300 witte Nederlanders in de kolonie krijgen versterking van soldaten uit onder meer Suriname, Sint Eustatius (een Caribisch eiland) en Nederland. De opstand wordt met grof geweld neergeslagen en de leiders worden ter dood gebracht. Deze prent moet een afschrikkend voorbeeld geven.

Door wie is deze prent denk je gemaakt, en met welk doel?

De witte makers beelden de opstandelingen af als bloeddorstige racistische stereotypes. De tot slaaf gemaakte mensen moeten daarna nog een eeuw wachten voordat ze hun vrijheid krijgen. 

Bedenk zoveel mogelijk vrijheden waar tot slaaf gemaakte mensen voor streden. 

Probeer de leerlingen te stimuleren om door te denken en ook met out of the box antwoorden te komen.

Klik hier om naar het filmpje te gaan

Filmfragment 14:20-15:55

Link naar het fragment: https://schooltv.nl/video-item/nos-jeugdjournaal-special-keti-koti 

Waarom waren de tot slaaf gemaakten pas echt vrij in 1873?

1. De slavernij werd afgeschaft in 1873.
2. De slavernij werd afgeschaft in 1863, maar de tot slaaf gemaakten moesten gedwongen nog 10 jaar doorwerken.
3. De tot slaaf gemaakten werkten vrijwillig door tot 1863.
4. De tot slaaf gemaakten spraken af met hun slavenhandelaar om nog 10 jaar door te werken.

Het juiste antwoord is B. De slavernij werd in 1863 afgeschaft, maar tot slaaf gemaakten moesten gedwongen nog 10 jaar doorwerken. Daarnaast kregen slavenhandelaren in tegenstelling tot de tot slaaf gemaakte mensen compensatie van de overheid. 

Klik hier om naar het filmpje te gaan

Filmfragment

Link naar de video:  https://schooltv.nl/video-item/wat-is-keti-koti-herdenken-van-slavernij-en-vieren-van-de-afschaffing

Keti Koti, wat in het Sranantongo ‘verbroken ketenen’ betekent, wordt stilgestaan bij de afschaffing van de slavernij: eerst door de slachtoffers te herdenken op 30 juni en daarna door de vrijheid te vieren op 1 juli.

Zet in het goede rijtje:

Suikerstad

Keti Koti

1 juli

West-Indische Compagnie

vieren van vrijheid

Dordrecht

1873

'suikerbrood'

plantages

afschaffing slavernij

De juiste antwoorden zijn:

Suikerstad: WIC + Dordrecht + ‘suikerbrood’ + plantages.

Keti Koti: 1 juli + afschaffing slavernij + vieren vrijheid + 1863 -> 1873.

Bedenk wat voor gevolgen de slavernij heeft gehad op…

Draai aan het rad om een willekeurige persoon te kiezen, en bespreek met de leerlingen wat de gevolgen voor diegene waren. 

Hoe zou jij Keti Koti willen vieren?

Thuis

In de klas

Bij Hof van Nederland

Met vrienden

Niet (leg uit!)

Met mensen die ik misschien nog niet ken

Met mensen met een andere achtergrond dan ikzelf heb

In een ander museum

Bij een andere activiteit

Bij een slavernij-monument

Bespreek de antwoorden met de leerlingen. 

Bedankt!

Meer weten en de werken uit deze les in het echt zien? 

Bezoek Hof van Nederland

Hof van Nederland bezoeken?

Vrijheid is van iedereen! Hof van Nederland heeft onderwijsprogramma's voor het primair, voortgezet en hoger onderwijs. Voor de vakken burgerschap, geschiedenis en maatschappijleer vind je hier museumlessen en lesmateriaal voor in de klas. Zie: https://www.hofvannederland.nl/schoolprogrammas/

Reserveren:

Neem voor meer info en reserveringen direct contact op.

Dit kan via nummer (0)78 -770 87 08 of per e-mail:  [e-mail]