H5 PTA 4 - Regeringsbeleid, economie en Europese samenwerking

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom in de geschiedenisles!

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland

tussen 1978-2008?

Kenmerkende aspecten

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een
  
• wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
  
• De eenwording van Europa
  
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw
  
• aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
  
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen
  

Syllabus: economie 1978-2008

Tijdens de economische crisis van de jaren 1980 rees kritiek op de verzorgingsstaat, die

te bureaucratisch en te duur werd bevonden. Regeringen onder Lubbers kozen voor een

liberaal beleid. Zij voerden een bezuinigingspolitiek, beperkten de verzorgingsstaat en

privatiseerden staatsbedrijven. Het poldermodel garandeerde daarbij politieke en

economische rust.

Aan het einde van de jaren 1980 herstelde de economie zich. Als handelsland profiteerde

Nederland van de Europese samenwerking en de globalisering. Nederland was

voorstander van verdere samenwerking in Europa. Afgesloten onder Nederlands

voorzitterschap, legde het Verdrag van Maastricht de basis voor de Europese Unie en de

invoering van de euro. Tot 2008 kende Nederland een grote economische bloei, maar ook

een toename van de sociale verschillen.

Syllabus: Maatschappelijke visie 1978-2008

In plaats van het sociaaldemocratische idee van de maakbare samenleving was een

liberaal vertrouwen in de zelfredzaamheid van burgers dominant geworden. De kleinere 

rol van de overheid, de grotere rol van de commercie en de ontzuiling maakten

verdergaande individualisering mogelijk. Wetten en beleid, zoals het gedoogbeleid ten

aanzien van softdrugs en de Algemene Wet Gelijke Behandeling, ondersteunden dit.

Internationaal liep Nederland voorop met onder andere de regeling van het homohuwelijk

en de euthanasiewetgeving. Het leverde een beeld op van een welvarende, vrije en zeer

tolerante samenleving. 

Syllabus: Nederland Internationaal 1978-2008

Nederland moest in de jaren 1990 haar plaats in Europa en de wereld opnieuw bepalen.

Tot in de jaren 1980 zag Nederland zich als gidsland. Er waren grote demonstraties tegen

de plaatsing van kruisraketten op Nederlands grondgebied. Door het einde van de Koude

Oorlog kreeg de NAVO een andere rol en werden NAVO en de Europese Unie sterk

uitgebreid. In Europa werd de Nederlandse invloed hierdoor kleiner. Na de val van

Srebrenica werd Nederland terughoudender in haar internationale ambities.

Syllabus: Cultuur

Na de jaren 1960 was de jeugdcultuur gefragmenteerd geraakt. Jongeren van diverse

sociale en etnische achtergronden ontwikkelden hun eigen stijlen. Tijdens de

economische crisis kwamen de punk- en kraakbeweging op. Punkers hadden weinig

geloof in de toekomst; de verwante kraakbeweging bekritiseerde de woningnood en

verzette zich, soms ook met geweld, tegen de bestaande orde. In de Verenigde Staten

zetten Afro-Amerikaanse jongeren zich met rapmuziek af tegen het racisme in hun

omgeving. Ook in Nederland werd rap vanaf de jaren 1990 een toonaangevende

jeugdcultuur. De gabbercultuur, die in dezelfde tijd in Nederland ontstond, was apolitiek.

Syllabus: Internet; een externe technologische ontwikkeling 

De introductie van internet, de doorbraak van de mobiele telefoon en de komst van

digitale sociale netwerken veranderden de communicatie. Niet alleen de leefstijl van

jongeren, maar ook die van ouderen, raakte daardoor meer geglobaliseerd. De digitale

revolutie werd in Nederland snel opgepakt.

Syllabus: Europa en migratie 

Migratie nam verder toe. Door het Verdrag van Schengen werd vanaf het midden van de

jaren 1980 vrij verkeer van personen binnen Europa mogelijk. Dit bevorderde de

internationale oriëntering van Europese burgers. Zo studeerden steeds meer studenten

een periode in het buitenland. Bij conflicten en humanitaire crises in de wereld liep de

instroom van asielzoekers soms sterk op. Verschillende Nederlandse kabinetten en vrijwel

alle politieke partijen ondersteunden tot het einde van de jaren 1990 het idee van een

multiculturele samenleving.

Syllabus: polarisatie en multiculturele samenleving 

Rond 2000 nam de polarisatie in Nederland toe. Niet iedereen profiteerde van de

economische groei. Mensen ervoeren een kloof tussen burgers en politiek en verzetten

zich tegen Europese samenwerking en het multiculturalisme. Over migratie en de rol van

de islam in een open samenleving ontstonden heftige debatten. De terreuraanslagen van

11 september 2001 en de moord op de politicus Pim Fortuyn in 2002 joegen angst aan en

vergrootten de tegenstellingen.

Vanaf 2002 werd het multiculturalisme vervangen door beleid dat gericht was op

integratie of assimilatie van groepen migranten. Een nieuwe economische crisis die in

2008 uitbrak toonde opnieuw de tegenstellingen die in de samenleving waren ontstaan.

Tegelijkertijd behoorde Nederland in het eerste decennium van de 21e eeuw nog altijd tot

de welvarendste, gelukkigste en meest gelijkwaardige landen van de wereld.

De staat zorgt voor je

Sociale zekerheid = Iedereen die niet voor zichzelf kan zorgen, heeft recht op een uitkering van de overheid.  Je bent altijd verzekerd van een minimum aan bestaansmiddelen.

Verzorgingsstaat = Een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.  De staat zorgt voor een minimum aan bestaansmiddelen door onder andere uitkeringen en toeslagen.

AOW (1957): Algemene Ouderdoms Wet

= basispensioen voor alle werkenden wanneer zij een bepaalde leeftijd bereiken.

= sociale zekerheid voor ouderen.

Ingevoerd door Drees 

Eerste echte sociale wetgeving van na de Tweede Wereldoorlog

Onthoud: hoe ouder mensen worden... hoe hoger de kosten voor de overheid...

Van aparte landen naar eenheid

1952: EGKS

Idee: geen douanecontroles en invoerheffingen voor:

• Kolen
  
• Staal
  

Waarom juist die twee producten?

Europese Gemeenschap Kolen Staal 

Zes landen doen mee

• 1957: zij doen de grenzen open voor alle producten (E.E.G.)

(Europese economische gemeenschap) 

Een economisch bestuur in Brussel heeft voor handel meer macht heeft dan de landen.

• Dit wordt later de Europese Unie

Consumptie

Welvaart + (meer) vrije tijd + succesvolle industrie zorgt voor:

Toename aantal apparaten in huishouden (televisie, stofzuiger, auto)

Toename aantal en locatie van vakanties

Maatregelen onder Lubbers

Poldermodel

In het Akkoord van Wassenaar (1982): Werkgevers, vakbonden en de overheid komen tot compromis   overheid voert loonmatiging in als ruil voor arbeidstijdverkorting. 

Gevolgen: daling  werkeloosheid

Stijging concurrentiepositie bedrijven en verbetering export (= inkomsten) 

Zorgt voor politieke rust en dus vertrouwen in overheid en economie.

Bezuinigingen

Bezuinigingen op de verzorgingsstaat

privatisering en opdeling van staatsbedrijven

Bijvoorbeeld PTT wordt Post NL en KPN

Verdrag van Maastricht (1992)

Afspraken:

• Europese Gemeenschap wordt Europese Unie

- Krijgt deel wetgevende macht

- Handelsafspraken

• Gemeenschappelijke munt (-> Euro 2002)

Lubbers (3 kabinetten) 1982-1994 

Bracht de economische stagnering en groei staatsschuld ten einde via het poldermodel en invoeren liberaal beleid: bezuinigingspolitiek.

- Verkleinde de verzorgingsstaat

-Privatiseerde bedrijven

-Sloot compromissen en zorgde voor stabiele kabinetten via management van crises. 

Gebruik de bron. Deze bron gaat over de bezuinigingspolitiek van de jaren 80. Leg uit met een bronelement hoe de tekenaar denkt over deze politiek.

Economie herstelt 

Nieuwe liberale politiek leidt tot verandering in sociaal-maatschappelijke verhoudingen: individualisering

De economie herstelt en leidt tot sterk groeiende welvaart.

Mede dankzij internet en wegvallen Europese handelsbelemmeringen stijgt de welvaart

Maar: ook de sociale ongelijkheid stijgt. 

TOENAME SOCIALE VERSCHILLEN

Toenemende tweedeling:

sociaal-economische bovenlaag (rijk door aandelen, huizenbezit, nieuwe economieën) heeft het goed;

sociaal-economische onderlaag heeft het niet goed (langdurige werkloosheid, slechte huisvesting, weinig perspectief)

 Algemene Wet Gelijke Behandeling:

Voorbeeld vooruitstrevendheid en verre gevolgen voor individualisering

Voorbeeld van veranderende maatschappij & vooruitstrevendheid van Nederland jaren '90 - 08

De wet is in 1994 in werking getreden en biedt bescherming aan mensen die gediscrimineerd worden op grond van:

• godsdienst/levensovertuiging
• politieke gezindheid
• ras, afkomst
• geslacht: man, vrouw, transgender (transseksuelen, travestieten, interseksuelen)
• zwangerschap
• nationaliteit
• hetero- of homoseksuele gerichtheid (biseksuele gerichtheid)
• burgerlijke staat: gehuwd of ongehuwd, wel of geen geregistreerd partnerschap

1 april 2001: legalisering homohuwelijk 

2002: euthenasiewetgeving 

Begrippen uit deze les

moedernegotie

commerciële landbouw

handel

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen