OAV 1

• orthoagische vaardigheden
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 6

Jeugd- en gehandicaptenzorg

OAV - orthoagogische vraagstellingen

les 1

Vandaag

• even kennismaken
• OAV binnen JGZ (leerdoelen)
  
• normaal - zot - ziek - gestoord
  
• begrippen
  
• 
  

volgende week?

• classificatie van psychiatrische stoornissen
• etiologie: oorzaken en behandeling
• psychopathologie bij personen met een verstandelijke beperking
• we duiken in onze eerste stoornissen...
  

Vertel iets in het kader van deze opleiding

- Iets over je voorkennis/ ervaring/motivatie voor JGZ...

(werkervaring ?)

Vertel iets over jezelf

- Neem de eerste letter van je naam

- Bedenk daarmee 4 à 5 kernwoorden die iets over jou zeggen.. zodat ik volgende les  nog weet wie wie is ;)

Modules rond vraagstellingen ... doelgroepen

-    Orthopedagogisch vraagstellingen: personen met een verstandelijke beperking, met een zintuiglijke beperking, met een lichamelijke beperking, met niet aangeboren hersenletsel (N.A.H.)

-    Orthoagogische vraagstellingen: personen met ontwikkelingsstoornissen (AD(h)D, ASS), met psychiatrische problemen (stemming, psychose, eetstoornis, impulscontrolestoornis), met psychogeriatrische (dementie) problemen

-    Psychosociale vraagstellingen: personen met psychosociale problemen vb. POS, verwaarlozing, kansarmoede

Modules rond vraagstellingen ... leerdoelen

BC 001 relevante informatie inwinnen over de cliënt en zijn hulpvraag

gedrag beschrijven, mogelijkheden en beperkingen van cliënten aangeven, de vraagstelling van de cliënten benoemen

BC 003 de hulpvraag van de cliënt duiden (gedrag en kernelementen van de vraagstelling verklaren)

BC 114 theoretische kaders en kennis aanwenden in zijn dagelijks handelen: begeleidingsstijl en handelen op de vraagstelling van de cliënt afstemmen

BC 029 het eigen begeleidend handelen kaderen = verantwoorden.

BC 008 zich over de rechtspositie van de cliënt documenteren: een cliënt informeren over zijn rechtspositie of doorverwijzen

Wanneer is gedrag 'normaal'?

mensen met een psychisch probleem zijn gevaarlijk

-1100

mensen met een psychisch probleem zijn onvoorspelbaar

-2100

Zou jij gemakkelijk samenwerken met mensen met een psychisch probleem?

Liever niet.

Ik wel, maar ik gok de meeste andere mensen niet.

Tuurlijk... hebben we niet allemaal een psychisch probleem?

Een psychisch probleem is een teken van persoonlijke zwakte.

De meeste mensen denken zo.

Ik vind dat ook.

Ik vind dat niet.

De meeste mensen denken zo niet.

criteria in het beoordelen van gedrag

kenmerken  (denk: kwaadheid uiten door driftbuien)

leeftijd, geslacht, beroep, maatschappelijke positie, ...

tijdstip en plaats (denk: in bikini rondlopen)

stad - strand - werk - privé - ...

waarden en normen van de heersende cultuur / tijdsgeest

(denk: vrouwen die flauwvallen)

criteria in het beoordelen van gedrag

quiz: welk criterium bepaalt hier het meest dat we het gedrag als abnormaal beoordelen?

Als je als man op straat een kleedje draagt

1. kenmerken van de persoon
2. tijdstip
3. plaats
4. tijdsgeest: waarden en normen

Tom draagt sandalen als het sneeuwt.

1. kenmerken van de persoon
2. tijdstip
3. plaats
4. tijdsgeest: waarden en normen

Honderd jaar geleden mochten vrouwen geen lange broek dragen.

1. kenmerken van de persoon
2. tijdstip
3. plaats
4. tijdsgeest: waarden en normen

Een man van 50 met een hoge piepstem.

1. kenmerken van de persoon
2. tijdstip
3. plaats
4. tijdsgeest: waarden en normen

Marie koopt bewust geen smartphone

1. kenmerken van de persoon
2. tijdstip
3. plaats
4. tijdsgeest: waarden en normen

Abnormaal of ziek?

Afwijkend gedrag? Je bent gek..

Onvoorspelbaar gedrag? Je bent gek.

Gevaarlijk gedrag? Je bent gek.

Zot - bezeten - ziek - mentale ziekte

een kleine geschiedenis van de psychiatrie

wat weet je over psychiatrie in de middeleeuwen (tot 1800)

duivel bezeten

duiveluitdrijving

waterproef, heksenwaag, brandstapel, handopleggingen

dolhuizen : gekkenhuizen

OPZ Geeel

heksenwaag - middeleeuwen

https:

17de eeuw

• krankzinnigen / geesteszieken
• gestichten en asielen
• ketenen en kerkers
• mensonterende omstandigheden
  
• OPZ Geel: gezinsverpleging sinds de 15de eeuw
  

19de eeuw

• zenuwzieken:
  voor elk psychologisch probleem is een neurologische oplossing te vinden in een specifiek deel van de hersenen
• medisch model komt op -> 1857 eerste gesticht J. Guislain in Gent
• toename ziektebegrip
  Pasteur: ziektekiemen als ziekteverwekker 1862
  
• dwangmiddelen, geen behandeling
  

Psychiatrie voor 1914

Een "kinderstoel" uit de voormalige krankzinnigen- zaal van het Oude-Buiten-Gasthuis te Amsterdam, Nederland, 1938

Psychiatrie voor 1914. Een "kinderstoel" uit de voormalige krankzinnigen- zaal van het Oude-Buiten-Gasthuis te Amsterdam, Nederland, 1938. De "Kinderstoel" waarin vroeger de lastige en onzindelijke patienten de dag doorbrachten, met een dwangbuis aan en een 'spuug- of bijt masker' om het hoofd die diende om bij een aanval van razernij de patient te verhinderen zijn woede door bijten of spuwen te koelen.

dwangbuis

begin 20ste eeuw

• psychologische en sociologische oorzaken van psychische problemen

• traumatische ervaringen in de kindertijd
• medisch model: 1905 syfilis (... apathie, dementie) veroorzaakt door bacterie
• psychotherapie (Freud, Jung)
  
• Zware psychiatrische patiënten blijven levenslang in de kliniek.
  
• zorg evolueert (Ph. Pinel ): morele behandeling van zieken
  
  'krankzinnigheid is te genezen uitsluitend door zachte behandeling en aandacht voor de zieke, dwang kan enkel gericht en zonder lichamelijke vernedering'.
  

Pinel beveelt de ketenen weg te nemen (1876 Salpêtrière)

jaren '60-'70

• cliëntgericht
• medisch model
  
• pharma! medicijnen tegen angst, psychose, depressie, ...
• kritieken op medisch model: antipsychiatrie
  -> 'samenleving is ziek' (cfr tekst Coelho)
  -> wat is normaal/abnormaal/ziek? niet accuraat! (cfr tekst Rosenhan 1973)

Het water van de waarheid

Over normen en de kracht van de meerderheid..

Paulo Coelho: Veronika is jong, mooi, intelligent... en wil dood. Ze heeft alles beleefd wat er te beleven valt en besluit met een overdosis een einde aan haar leven te maken. In het aangezicht van de dood leert men echter zijn werkelijke verlangens kennen. Wanneer Veronika ontwaakt in een psychiatrische kliniek, beseft ze dat ze niet dood wil, maar vooral graag een ander leven wil leiden. Dan blijkt echter dat haar hart door de overdosis beschadigd is en dat ze binnen een week zal sterven. Durft ze nog iets van het leven te maken, nu het eigenlijk te laat is?

huidige tijd.. 3 invalshoeken

• medisch-biologisch: gestoorde hersenfuncties
• psychologisch: psychologische factoren als oorzaak van psychische problemen
• sociologisch: reactie op gebeurtenissen in de omgeving

professionele hulpverlening

verzorgingsmodel in evolutie (toenemende kennis en tijdsgeest)

Classificatie

 begrippen symptoom - stoornis  - syndroom

diagnose

DSM5

Wat is...

een stoornis?

een symptoom?

een syndroom?

stoornis

Als gedrag (1) afwijkt van een norm én als (2) de persoon of zijn omgeving lijden onder het gedrag, kan je spreken van een stoornis.

! normen worden maatschappelijk bepaald en kunnen veranderen met de tijd

Psychopathologie gaat over stoornissen van het psychisch functioneren. Zo kunnen het denken, voelen, waarnemen, onthouden gestoord zijn.

symptoom

een verschijnsel dat een ziektebeeld kenmerkt of een indicatie van een ziektebeeld zoals koorts, een verstarde of verstijfde lichaamshouding, …

Hoofdsymptomen

- met enige zekerheid gekoppeld aan een specifieke stoornis

Bijsymptomen

- beeld van de stoornis volledig,

- niet bepalend voor een diagnose

syndroom

Verschillende symptomen die systematisch samen voorkomen, vormen een syndroom of een psychische ziekte.

Samen vormen ze een bepaalde ziektetoestand of psychische stoornis.

Voorwaarden:

-  verschillende symptomen

- langere tijd aanwezig

- voldoende ernstig

Bijvoorbeeld een depressieve stemming en het onvermogen om plezier te beleven zijn kernsymptomen van een depressie.

Bijsymptomen zijn bijvoorbeeld moeheid en slaapstoornissen: niet noodzakelijk om van depressie te spreken.

Van anamnese: wat kan de patiënt vertellen over de voorgeschiedenis en huidige toestand? ... tot diagnose.

Gerichte, systematische vragen (lijsten)

Probleemanamnese :

• Afkomst, leeftijd, gewicht en lengte van de patiënt
• Een beschrijving van het ziektebeeld

Biografische anamnese   

• kinderziekten, eerdere ziekten

• Sociale status, waaronder beroep, verslavingen (roken/drinken), allergieën, seksualiteit, ...

Familiale anamnese

• eventuele ziektegeschiedenis van de familie (ouders, grootouders, broers, zussen

Lichamelijk onderzoek

diagnose

en het diagnostisch interview

Tanja...

diagnostisch interview

-> probleemanamnese, biografische anamnese en familiale anamnese

beoordeling psychische toestand

belangrijkste symptomen en mogelijke stoornissen

DSM5

• diagnostic en statistical manuel of mental disorders 5, versie 2013
  
• beschrijving van de verschillende psychische stoornissen met bijhorende symptomen.
• handleiding
• Amerika
• classificatiemodel waarmee psychologen en psychiaters een zuiver beschrijvende diagnose kunnen stellen van een stoornis.

1.  Aan welke stoornis lijdt de cliënt
2.  Welke lichamelijke en geestelijke gevolgen heeft dit voor hem
3.  welke psychische en sociale actoren bij het ontstaan van de stoornis
4.  In hoeverre in staat om maatschappelijk te functioneren

DSM 5 - kritieken - film 24'

Allen Francis:

• Wat is het probleem met DSM5? Wat is er gebeurd?
• Wat zegt hij over oplossingen?

Wilma Boevink (ervaringsdeskundige)

• Wat was het probleem met Wilma's diagnose?
  

Jim Van Os:

• welke invalshoeken om naar psychiatrische problemen te kijken vermeld hij? Leg uit?
  

Nabespreking

Allen Francis:

•     Wat is het probleem met DSM5? Wat is er gebeurd?
•     Wat zegt hij over oplossingen?

Wilma Boevink (ervaringsdeskundige)

•     Wat was het probleem met Wilma's diagnose?

Jim Van Os:

•     Welke invalshoeken om naar psychiatrische problemen te kijken vermeld hij? Leg uit?

men ontdekt belangrijke medicijnen tegen depressie, angst en psychose. kritiek vanuit de antipsychiatrie

1. 17de eeuw
2. 1960
3. 19de eeuw
4. huidige tijd

geesteszieken zijn zenuwziek en hebben verzorging nodig: gestichten

1. 19de eeuw
2. middeleeuwen
3. begin 20ste eeuw
4. huidige tijd

psychische problemen als gevolg van vroegkinderlijke traumatische gebeurtenissen

1. 19de eeuw
2. middeleeuwen
3. begin 20ste eeuw
4. jaren '60

geesteszieken zij bezeten door de duivel: folterpraktijken, heksenverbranding, ...

1. 19de eeuw
2. middeleeuwen
3. begin 20ste eeuw
4. huidige tijd

Wat zijn de 2 voorwaarden voor er sprake is van een stoornis?

Leg uit wat een symptoom is?

Wat hoort NIET bij het diagnostisch proces?

1. bibliografische anamnese
2. probleemanamnese
3. familiale anamnese
4. lichamelijk onderzoek

Wat vond je
van deze les?

Volgende week

• classificatie in DSM5
• behandelingen: verschillende invalshoeken
• start met 'les 3' personen met ontwikkelingsstoornissen