Het leven op het platteland - 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Het leven op het platteland - 2

Introductie

• Plattegrond en Naambordjes
  
• Werkboek, schrift en pen op tafel!
• Voorkennis activeren en leerdoelen bespreken
  
• Paragraaf 4.1 Horigheid bespreken
  
• Rollenspel: de klas als domein!
• Opdrachten maken en bespreken

Voorkennis

1. In welke tijd zitten we nu?
2. Over wat voor een soort samenleving spreken we in deze periode?
3. Wat was de oorzaak van deze economische verandering?
4. Leg uit wat een domein is en uit welke drie delen het bestaat.
5. Hoe heet de machtige boer van het domein?
6. Leg uit wat autarkisch betekent.

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe een middeleeuws domein eruit zag.

- Je kunt uitleggen hoe het hofstelsel werkte en welke plaats horigen in dat stelsel hadden.

Aantekeningen!

Pak je pen en schrift. Schrijf mee wanneer ik dit aangeef.

Het hofstelsel: Wat?

• Alles draait om het 'hof': de boerderij
• Het hofstelsel was een economisch en sociaal systeem in de middeleeuwen waarin mensen samen werkten voor hun eten en veiligheid . 
• Het domein bestond uit het vroonland (domeinheer), het hoeveland (bewoond en bewerkt door horigen en vrije boeren) en de woeste gronden.

Sociaal

Economisch

• zelfvoorzienende landbouw
  
• grond = belangrijkste bron van rijkdom
  
•  pacht of belasting,
  

• hiërarchisch
  
• gebonden aan het land 
  
• bescherming
  

Het hofstelsel: Waar en wanneer?

• In West-Europa, met name in gebieden van het Frankische Rijk.
  
• Het hofstelsel ontstond in de late oudheid en was vooral dominant in de vroege en hoge middeleeuwen (ongeveer 500 - 1000 na Christus). 

Het hofstelsel: Waarom?

• Het hofstelsel ontstond als een reactie op de onveiligheid en instabiliteit na de val van het West-Romeinse Rijk (476). 
• Door de afname van handel en centrale macht werd lokale zelfvoorziening belangrijker, en boeren zochten bescherming bij lokale heren tegen plunderingen en vijandelijke invallen.

Het hofstelsel: Hoe?

• Systeem van het domein.
• De horigen werkten op het land van de heer en moesten pacht (belasting) betalen.
• Deze belasting was in de vorm van oogsten, werk of diensten.
• In ruil daarvoor kregen de horigen bescherming van de heer, bijvoorbeeld tegen oorlogen of plunderingen.
• Boeren moesten voor de domeinheer werken in ruil voor veiligheid en landbouwgrond.

Het hofstelsel: wie?

Vrije boeren

Horige boeren

Lijf

eigenen

De domeinheer

Vrije boeren

• Ze bezaten hun eigen boerderij (huren) en hoefden geen verplicht werk voor de heer te doen.
• Vrije boeren mochten verhuizen als ze dat wilden.
• Moesten in oorlogstijd met de domeinheer meevechten.




• Ze hadden weinig plichten waren niet eigendom van de heer zoals lijfeigenen.

Horige boeren

• Een horige boer had weinig vrijheid.
  
• Hij was gebonden aan het land van de heer en mocht niet zomaar verhuizen.
  
• Hij moest een deel van zijn oogst en arbeid (herendiensten) afstaan aan de heer, in ruil voor bescherming en het recht om een stuk land te bewerken.
  

Lijfeigenen

• Zij mochten niet zomaar verhuizen en waren niet vrij.
  
• Ze hadden heel weinig rechten. Ze werden soms gezien als het bezit van de heer en hadden vaak geen eigendommen. 
  
• Ze moesten harder werken voor de heer en moesten meer doen dan horigen. 
• Ze hadden vaak minder vrijheid en moesten doen wat de heer hen opdroeg.
  

Wat zien we hier?

Rollenspel: de klas als domein

•  Klas verdelen in 3 delen (heer, horige en vrije boer)
• Iedereen leest zich kort in over zijn of haar rol
• De heer, horige en vrije boer moeten antwoord geven op de door de docent aangegeven scenario's

• ALLEEN ANTWOORDEN ALS JE AAN DE BEURT BENT ;)

De klas als domein!

De heer

De horige

De vrije boeren

“Jullie wonen op míjn land. Jullie moeten op mijn land werken én een deel van je oogst afstaan. Maar ik bescherm jullie.”

“Ik werk hard op mijn akker, maar ik moet veel afstaan aan de heer én de kerk. Ik mag het domein niet verlaten.”

"Ik heb mijn eigen stukje grond, maar ik moet in oorlogstijd mee vechten. Dit kost me veel tijd. Echt 'vrij' ben ik eigenlijk niet."

Voorbeeld

Er is een huwelijk in het dorp, en de horigen en vrije boeren krijgen de mogelijkheid om deel te nemen aan het feest, maar de heer verwacht dat ze nog een deel van hun werk doen vóór de feestdag.

De heer

"De horigen en vrije boeren mogen naar het huwelijk, maar ik verwacht wel dat het werk op het land vóór de feestdag wordt gedaan. Anders kunnen ze niet gaan."

Vrije boer

"Ik heb wat vrijheid, maar ook verplichtingen. Ik moet mijn land onderhouden en mijn bijdrage leveren, ook als er een feest is."

De horige

"Waarom moeten we zoveel werken als we toch een feestdag krijgen? We zouden ons moeten kunnen ontspannen."

Situatie 1

Het is herfst en de oogst is slecht. Door het slechte weer is er weinig opbrengst van het land. De heer eist dat de horigen een deel van de oogst afstaan, terwijl ze zelf weinig te eten hebben. 

Situatie 2

Er zijn geruchten dat er rovers aan de rand van het domein zijn. De heer moet beslissen of hij extra bescherming biedt aan de horigen en of hij de vrije boeren inschakelt ter verdediging. 

Situatie 3

De heer heeft besloten dat de horigen een vrije dag mogen nemen om te rusten of te vieren, maar dit komt met een voorwaarde: ze moeten de heer een grote gunst bewijzen.

Aan de slag

• Lezen pagina 19
  
• Opdrachten maken pagina 20: opdracht 3,5,9 en 10

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe een middeleeuws domein eruit zag.

- Je kunt uitleggen hoe het hofstelsel werkte en welke plaats horigen in dat stelsel hadden.