5.3 Genen en allelen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

5.3 Genen en allelen

- Herhaling 5.1 en 5.2

- Leerdoelen 5.3

- Uitleg 5.3

Wat gaan we doen?

• Herhalen vorige lessen (10 minuten)
• Uitleg basisstof 3 (25 minuten)
• Aan de slag
• Afsluiting

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

1. genotype is de informatie fenotype hoe het tot uiting komt
2. genotype is hoe het tot uiting komt fenotype is de informatie
3. genotype en fenotype is hetzelfde

Welke genen kom je tegen in een levercel?

1. 1x, Alleen genen die te maken hebben met de lever
2. 2x, alleen genen die te maken hebben met de lever
3. 1x, alle verschillende genen van een mens
4. 2x, alle verschillende genen van een mens

Leerdoelen

5.3.6 Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn.

5.3.7 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

5.3.8 Je kunt omschrijven wat kanker is.

DNA

DNA

• DNA bestaat uit 2 strengen met daar tussen 2 stoffen in paren, deze stoffen zijn A - T - G en C. 
• A en T zijn altijd gekoppeld aan elkaar, net als C en G.
• Op welke volgorde deze paren zitten, is voor iedereen anders, en dit maakt iedereen anders. 

Genen en allelen 

Een stuk DNA dat iets zegt over één eigenschap noem je een gen, zoals een gen voor haarkleur, oogkleur, lengte en de aanleg voor alzheimer. 

Een gen kan allemaal verschillende ''smaakjes'' (varianten) hebben. Dit noem je allelen. Je krijgt er altijd twee: een van je moeder, en een van je vader.

Welke genen kom je tegen in een zaadcel?

1. 1x, Alleen genen die te maken hebben met de zaadcel
2. 2x, alleen genen die te maken hebben met de zaadcel
3. 1x, alle verschillende genen van een mens
4. 2x, alle verschillende genen van een mens

Een eicel van een mens bevat .. chromosenparen. (getal invoeren)

Wat is een allel dat te maken heeft met haar?

1. Haarkleur
2. Blond
3. Haarvorm
4. Blauw

In welke cellen kom je allelen tegen voor haarkleur? Kies het meest volledige antwoord

1. Haarcellen
2. Haar- en hoofdhuidcellen
3. Haar-, hoofdhuid- en hersencellen
4. Haar-, hoofdhuid-, hersen- en oogcellen

Welke allelen zou je beide kunnen tegenkomen in één zaadcel?

1. Bruin haar Blond haar
2. Blauwe ogen Groene ogen
3. Bruin haar Blauwe ogen
4. Rood haar Blond haar

Mutaties

• Het genotype van een persoon staat vast
• Mutatie = er verandert/muteert een stukje DNA
• Meestal weinig invloed
• organisme waarbij een mutatie zich uit in fenotype = mutant
• Het moment en plaats van de mutatie bepaalt de invloed

Waarom is een mutatie in een lichaamscel minder erg dan in een geslachtscel?

Voorbeeld 1: albinisme 

Mutaties ontstaan

Mutaties kunnen ontstaan door mutagene invloeden:

• Zonlicht (UV-straling)
• Radioactieve straling (bijv. Röntgenstraling)
• Asbest, rook

Het kan ook ontstaan als foutje tijdens celdeling.

Kanker

• Onstaat door mutatie in cel, Niet bacterie/virus
• Mutatie veroorzaakt ongeremde deling van de cel                                                     > er onstaat een gezwel:

       - Goedaardig: Deelt langzaam, blijft op zijn plek

       - Kwaadaardig: Deel snel, doordringt weefsels, zaait uit

• Uitzaaiing > via bloed/lymfe gaan kankercellen naar andere plekken in het lichaam, vormen daar nieuwe gezwellen

Ga aan de slag met:

• Lezen 5.3
  
• Maken Opdr. 1 t/m 8

Klaar met het bovenstaande?

• Verder werken/lezen
• Samenvatten
• Ander huiswerk
• Boek lezen

Huiswerk

Maken: Opdrachten basisstof 3  (1 t/m 6)