2.2 Europese wereldrijken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven dat er in de 19e eeuw Europese wereldrijken ontstonden.
• Je kunt de Nederlandse koloniën noemen en uitleggen hoe Nederlands-Indië ontstond.
• Je kunt drie oorzaken van het modern imperialisme noemen.

handelsposten en kolonies

• Vanaf 1500 haalden Europese landen grondstoffen en producten uit Amerika, Afrika en Azië. 
• In Amerika stichtten kolonies met plantages, waar vooral suiker en katoen verbouwd werden. Er werkten Afrikanen die tot slaaf waren gemaakt.
• In Afrika en Azië bouwden Europeanen langs de kust vooral handelsposten met forten.

VOC en WIC

• Rond 1600 werd de VOC opgericht om te handelen met Azië, en de WIC om te handelen met Amerika en Afrika. Nederlanders hadden veel geld verdiend met de handel in specerijen, slaven en suiker met deze handelsondernemingen.
•  Rond 1800 werden ze opgeheven. De gebieden en handelsposten werden voortaan door de Nederlandse regering bestuurd. Zo ontstonden de koloniën Suriname, de Antillen en Nederlands-Indië.

Modern imperialisme

• Vanaf 1800 wilden Europese landen in Afrika en Azië niet alleen handel drijven maar ook land bezitten en besturen! Daar ontstonden nu dus ook kolonies.
• Het willen veroveren en besturen van zoveel mogelijk gebied heet modern imperialisme.
• De gebieden werden met geweld veroverd.  Zo ontstonden grote wereldrijken: Europese landen bezaten gebied over de hele wereld. 

Nederlands-Indië

• Rond 1800 bestond de kolonie Nederlands-Indië uit enkele eilanden.
•  Rondom het veroverde gebied heersten verschillende vorsten en woonden verschillende volken. Al deze mensen noemen we ‘inheems’ (oorspronkelijke bewoners)
• Vanaf 1800 breidde de Nederlandse regering haar gebied met geweld uit (zie kaartje). Dit deden ze vooral voor het krijgen van grondstoffen

Oorzaken modern imperialisme

1. Door de industriële revolutie hadden Europese fabrieken veel grondstoffen nodig. Bijvoorbeeld olie, rubber en katoen.

2.  Fabrikanten in Europa hadden behoefte aan afzetgebieden: gebieden waar ze hun producten konden verkopen (bijvoorbeeld kleding).

3. Nationalisme zorgde ervoor landen trots waren op hun macht en kolonies. Het gaf een land veel aanzien. Een land zonder koloniën telde niet mee, zo dachten veel Europeanen.

superioriteitsgevoel en racisme

• Europeanen vonden hun cultuur het beste en keken neer op de mensen in Azië en Afrika. Dat was niet nieuw. Al vanaf 1500 voelden Europeanen zich beter dan de volken in de koloniën, doordat die achterliepen qua ontwikkeling
• in de 19e eeuw ging dat nog een stapje verder. Toen geloofden veel Europeanen dat witte mensen een beter ‘ras’ waren dan mensen met een andere huidskleur. Dat is racisme. 

Begrippen

• modern imperialisme: het streven van Europese landen vanaf 1800 om zoveel mogelijk gebied in Azië en Afrika te veroveren en te besturen, en toegang te krijgen tot grondstoffen. 
• Nederlands-Indië: Nederlandse kolonie in Azië tussen 1816 en 1949. Het land heet tegenwoordig Indonesië.
• afzetgebied: gebied waar producten kunnen worden verkocht.
• racisme: het idee dat mensen op basis van lichamelijke kenmerken (met name huidskleur) op te delen zijn in verschillende rassen, waarvan het ene beter zou zijn aan het andere.