Proefwerk voorbereiding

• Economie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Voorbereiding proefwerk H7

Aan het einde van deze paragraaf

1) Kan je de 4 overheden én hun taken beschrijven

2) Weet je hoe de overheid ons gedrag kan beïnvloeden

3) Weet je waarom de overheid sommige taken zelf doet

4) Weet je het verschil tussen collectieve en particuliere sector

5) Weet je wat privatisering is

Voorbereiding proefwerk 7.1

• Welke overheden zijn er?
  

Overheden

• Het rijk
• Provincies
  
• Gemeenten
  
• Waterschappen
  

Voorbereiding proefwerk 7.1

• Welke overheden zijn er?
  
• Hoe beïnvloed de overheid ons gedrag?
  

Hoe kan de overheid ons (koop)gedrag beïnvloeden?

Gedrag stimuleren

 Door subsidies voor bijvoorbeeld duurzame innovaties 

(zonnepanelen, elektrische auto's)

Hoe kan de overheid ons (koop)gedrag beïnvloeden?

Gedrag afremmen

Milieubelasting

Energiebelasting

Accijnzen op ongezonde producten (tabak, alcohol)

Voorbereiding proefwerk 7.1

• Welke overheden zijn er?
  
• Hoe beïnvloed de overheid ons gedrag?
  
• Wat is privatisering?
  

Privatiseren of marktwerking gebruiken?

Bij privatiseren verkoopt overheid een (collectieve) dienst of activiteit aan particuliere sector.

Redenen om te privatiseren:

• taken geen verantwoordelijkheid meer voor overheid
  
• bedrijven doen het beter en/of goedkoper
  

Voorbereiding proefwerk 7.1

• Welke overheden zijn er?
  
• Hoe beïnvloed de overheid ons gedrag?
  
• Wat is privatisering?
  
• Verschil collectieve sector en particuliere sector?

Collectieve vs particuliere sector

Collectieve sector: UWV, Gemeente Velsen, Belastingdienst

• overheid/overheidsorganisaties
  
• geen doel om winst te maken
  

Particuliere sector: Tata Steel, Telstar, Albert Heijn

• burgers en bedrijven
  
• bedrijven wel doel om winst te maken
  

Herhalingsopdrachten

Maak opdrachten 1 t/m 7a

Voorbereiding proefwerk 7.2

Waarom is er sociale zekerheid (in Nederland)?

Hoe wordt de sociale zekerheid betaald?

Welke soorten verzekeringen en voorzieningen zijn er?

Hoe wordt de sociale zekerheid betaald?

Hoe blijft de sociale zekerheid betaalbaar?

Waarom is er sociale zekerheid (in Nederland)?

1. Door het solidariteitsbeginsel = de sterken helpen de zwakken

Hoe wordt de sociale zekerheid betaald?

- Door sociale verzekeringen & sociale voorzieningen

Waaruit bestaat sociale zekerheid?

• Sociale verzekeringen  = betaald door sociale premies van werkenden

1. Werknemersverzekeringen = voor mensen die hebben gewerkt (WW, WIA)
   
2. Volksverzekeringen = voor iedereen (AOW, ANW)

• Sociale voorzieningen = betaald uit belastinggeld

Bijvoorbeeld bijstandsuitkering en (huur/zorg)toeslagen

ANW

Hoe houden we de sociale zekerheid betaalbaar?

1. Verhoging AOW-leeftijd, was altijd 65, is nu gekoppeld aan levensverwachting
   
2. Participatiewet = meer mensen met een bijstandsuitkering of mensen met een beperking aan een baan helpen

Voorbereiding proefwerk 7.2

Waarom is er sociale zekerheid (in Nederland)?

Hoe wordt de sociale zekerheid betaald?

Welke soorten verzekeringen en voorzieningen zijn er?

Hoe blijft de sociale zekerheid betaalbaar?

Herhalingsopdrachten

Maak opdrachten 8 t/m 13 = huiswerk

Proefwerk voorbereiding 7.3

Wat zijn de belangrijkste inkomsten van het rijk?

Welke inkomsten heeft een gemeente?

Wat is het verschil tussen directe belastingen en indirecte belastingen?

Welke andere inkomsten heeft rijk nog meer?

Wat zijn de belangrijkste inkomsten van het rijk? Belastingen via:

Inkomstenbelasting

Winstbelasting

BTW

Accijnzen

Wat zijn de inkomsten van het rijk? 

Geen belasting:

Boetes

Winsten van overheidsorganisaties (Staatsloterij) 

Welke inkomsten heeft een gemeente?

Van het Rijk

Gemeentebelastingen (afval)

Nieuw rijbewijs en paspoort

Directe- en indirecte belastingen

Voorbereiding proefwerk 7.3

Wat zijn de belangrijkste inkomsten van het rijk?

Welke inkomsten heeft een gemeente?

Wat is het verschil tussen directe belastingen en indirecte belastingen?

Welke andere inkomsten heeft rijk nog meer?

Herhalingsopdrachten

Maak opdrachten 14 t/m 18 blz. 209

Voorbereiding proefwerk 7.3

• wat de rijksbegroting en miljoenennota met elkaar te maken hebben
  
• waar de overheid op let bij haar uitgaven
  
• hoe een begrotingstekort of begrotingsoverschot ontstaat
  
• wat de staatsschuld is
  

Prinsjesdag (3e dinsdag van september)

Troonrede: Koning leest plannen voor volgend jaar voor:

1. Rijksbegroting: Verwachte inkomsten en uitgaven van het rijk in het komende jaar
   
2. Miljoenennota: Toelichting op de rijksbegroting (met belangrijkste keuzes, plannen en kosten van de regering)

Overheidsuitgaven

Grootste deel overheidsuitgaven naar sociale zekerheid en zorg

Ieder jaar vragen ministeries om extra investeringen, kan dat?

Prioriteiten stellen

Geld over of geld tekort?

• Begrotingstekort: Overheidsuitgaven hoger dan overheidsinkomsten
  
• Begrotingsoverschot: Overheidsinkomsten hoger dan overheidsuitgaven
  

Wat gebeurt er met de belastinginkomsten als meer mensen werken?

De overheid leent geld

Bij begrotingstekort leent overheid geld van: 

banken, verzekeraars, pensioenfondsen, burgers. (staatsobligaties)

Overheid betaalt rente en aflossing.

Staatsschuld

= schuld van overheid door geld lenen in alle jaren met een begrotingstekort

Herhalingsopdrachten

Maak opdrachten 19 t/m 25 blz. 209