9.2 Goed geregeld - 2 tot 3 lessen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

9.2 Goed geregeld

Deze les

• Leerdoelen
• Wat weten jullie nog?
• Uitleg over 9.2 deel 1
• Opdrachten maken

Leerdoelen

• Je kan uitleggen waarom je lichaam van binnen zo constant mogelijk wil blijven en hoe je lichaam dit doet door middel van regelkringen                     (4 stappen).
• Je kunt een uitgewerkt voorbeeld geven van een regelkring, bijvoorbeeld van de regeling van je ademhaling.
• Je kunt uitleggen hoe je lichaam de hoeveelheid glucose in je bloed regelt.

Welke stof zit er meer in je bloed nadat je je inspant?

1. Zuurstof
2. Koolstofdioxide
3. Glucose

Weet je nog hoe de ademhaling werkte? Vul de woorden op de juiste plek in.

ademcentrum

CO2-zintuigcellen

in het bloed

ademhalingsspieren

Zorg dat je lichaam afvalstoffen kwijtraakt

Maakt voedsel zo klein dat de voedingsstoffen in het bloed kunnen worden opgenomen

Laat alle organen werken en samenwerken

Neemt zuurstof op en geeft koolstofdioxide af

Vervoert voedingsstoffen, zuurstof en andere stoffen

Verteringsstelsel

Bloedvatenstelsel

Uitscheidingsstelsel

Zenuwstelsel

Ademhalingsstelsel

Hoe heet een boodschapperstof die afgegeven wordt door de hypofyse en die kan binden aan een receptor? Geef de algemene naam, in enkelvoud.

Wat gebeurt er in je lichaam?

Je lichaam meet voortdurend 

hoeveel stoffen er in je bloed zitten.

Regelkring:

• Zintuigen meten een bepaalde omstandigheid.
• Hersenen vergelijken die waarde met de norm.
• Wijkt het af van de norm? Dan sturen je hersenen via je zenuwstelsel een boodschap naar bepaalde organen.
• Die organen regelen dat de waarde weer op de norm komt.

Kun je dit bijvoorbeeld invullen bij lichaamstemperatuur?

En bij ademhaling?

Lichaamsprocessen

Uitscheiding = verwijdering van stoffen waarvan er teveel in het bloed zitten.

Uitscheidingsorganen: longen, lever, nieren en huid.

Voor welk proces heeft je lichaam ook alweer glucose nodig?

Wanneer is de gehalte glucose in je bloed het hoogst?

1. Voordat je gegeten hebt
2. Nadat je gegeten hebt

Glucose in je lichaam

Glucose = brandstof voor je lichaam.

De hoeveelheid glucose in je bloed 

wordt geregeld met twee hormonen:

• insuline
• glucagon

Deze hormonen worden gemaakt in de alvleesklier in de eilandjes van Langerhans (groepjes cellen).

Hormonen alvleesklier

Insuline: regelt dat cellen glucose opnemen vanuit je bloed, zodat het wordt opgeslagen in je lever en spieren als glycogeen.

• glycogeen = lange keten van glucose.

Glucagon: regelt dat glycogeen omgezet wordt tot glucose. Vanuit de lever gaat het dan het bloed in, in de spieren wordt het direct gebruikt.

Bloedsuikerspiegel = hoeveelheid glucose in het bloed.

Start

Start

Vul de woorden op de juiste plek in.

glycogeen

daalt

stijgt

glucose

insuline

glucagon

daalt

stijgt

Opdrachten

Basis: 2, 3, 5 t/m 8 en 10

Verdieping: 11 

Extra oefening: 4 en 9

Planning

• Filmpje
• Wat weet je nog?
• Uitleg over 9.2 deel 2
• Opdrachten maken

Welk orgaan maakt insuline en glucagon aan?

1. Lever
2. Nieren
3. Alvleesklier
4. Spieren

Wat voor soort stoffen zijn glucagon en insuline?

1. Enzymen
2. Afvalstoffen
3. Voedingsstoffen
4. Hormonen

Vul de woorden op de juiste plek in.

glycogeen

daalt

stijgt

glucose

insuline

glucagon

daalt

stijgt

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen welke regeling verstoord is bij suikerziekte.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen diabetes type 1 en 2.

• Je kunt de vier soorten processen van je lever beschrijven.

Diabetes/suikerziekte

Bij suikerziekte werkt de regeling van glucose niet goed, doordat de insulinewerking niet goed is. 

• Cellen nemen niet genoeg glucose op uit het bloed. Hierdoor worden mensen moe.
  
• Spieren en lever slaan weinig glucose op -> bloedsuiker te hoog.

Nieren halen glucose uit bloed en dan wordt het uitgeplast.

Diabetes/suikerziekte

Twee soorten diabetes:

• type 1: alvleeskliercellen zijn beschadigd, er wordt te weinig insuline gemaakt.
• type 2: lichaamscellen zijn ongevoelig voor insuline, werkt niet meer (vaak bij overgewicht).
  
  Insulinegehalte dan ook vaak te hoog!

Diabetes/suikerziekte

Lever

Lever heeft belangrijke rol in constant houden van je lichaam: zorgt voor opbouw, omzetting, afbraak, opslag en afvoer van stoffen.

 

Aanvoer via twee (!) bloedvaten:

• leverslagader: vervoert bloed met zuurstof.
• poortader: bloed met stoffen uit darmen.

Wat voor stoffen zijn dat?

Kennen we ook uit Paragraaf 8.5

Het hoe en waarom van de leverslagader, de poortader en de leverader en het transport van afvalstoffen via de nierslagader naar de nieren;

Lever

Lever controleert samenstelling van aangevoerde bloed, en maakt stoffen of breekt ze af.
Bloed met afvalstof wordt afgevoerd via leverader.

PS: Levert zet glucose om in glycogeen, maar verbruikt/verbrand zelf ook glucose (verbranding).
Vier processen: 

Opdrachten

Basis:  13 t/m 17  (lever), 20 t/m 24 (nieren)

Verdieping: 18

Leerdoelen - welke weet je nog sinds vorige les 

• Je kunt beschrijven op welke manier de uitscheidingsorganen (lever, nieren) afvalstoffen uit het bloed verwijderen. 
• Je kunt de delen van de nieren en urinewegen noemen met hun kenmerken en functies.
• Je kunt de delen van een nefron noemen met hun kenmerken en functies.
• Je kunt beschrijven hoe je nieren afvalstoffen uit het bloed filteren.

Nieren

Via welk bloedvat worden die afvalstoffen aangevoerd?

Nieren filteren afvalstoffen uit het bloed. 

• Nier bestaat uit nefronen.
• Nefronen bestaan uit kluwen haarvaten.
• Haarvaten werken als filter.

Filtratie = bloedplasma wordt door wand van haarvaten geduwd door hoge bloeddruk.

eerst veel voorurine in vol nierkanaaltje

nierkanaaltje 

steeds minder

vol, met urine

Uitgeperste bloedplasma = water, zouten, glucose en afvalstoffen = voorurine.

Voorurine komt in nierkanaaltje, waar sommige stoffen nog terug kunnen: resorptie. 

Resorptie = opnemen van stoffen in bloed:

glucose en deel van zouten.

+

99% van water gaat ook terug in 

het bloed, door osmose / diffusie.

Gezuiverd bloed gaat terug via nierader.

Afvalstoffen + overtollig water = urine. 

Dit gaat via een verzamelbuisje in niermerg naar het nierbekken. Dan stroomt het via de urineleider naar de blaas.

Via urinebuis gaat urine je lichaam uit (ong. 1.5 L per dag).

Opdrachten

Basis:  20 t/m 24 (nieren)