A3c herhaling woordenschat H1, H2 en H4

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lesdoel

• herhaling stijlfiguren 

(woordenschat H1, H2 en H4) 

Uitreiking theorieoverzicht woordenschat.

Wat zijn stijlfiguren?

Stijlfiguren zijn bewuste afwijkingen van de manier waarop je dingen normaal gesproken zou zeggen. 

Je zegt de dingen net iets anders dan je in eerste instantie zou verwachten.

Ik had vannacht een ongewenste bezoeker in huis.

een ongewenste bezoeker = een inbreker

Waarom stijlfiguren?

Met stijlfiguren kun je:

• iets extra duidelijk maken.
• iets extra sterk, krachtig uitdrukken.
• nadruk op iets leggen.

Zo trek je de aandacht van je lezer/luisteraar en kun je hem verrassen of verbazen. Het maakt je tekst een stuk interessanter, spannender en aantrekkelijker om te lezen of te horen!

In het voorbeeld van 'de ongewenste bezoeker, wordt iets minder hard uitgedrukt, waardoor de nadruk er juist op komt te liggen. Door dit op deze manier te zeggen, wordt je taal een stuk aantrekkelijker. 

Repetitio

Bij een repetitio draait het om herhaling.  

Voorbeelden: 

 Je hebt mensen en mensen. 

Pipo en de p-p-pareldieven. 

Uur na uur na uur zagen we hetzelfde. 

Ik ben het zat, zat, zat. 

Drommels, drommels en nog eens drommels.

Enumeratio

Een enumeratio is een (lange) opsomming.

Voorbeeld:

 In de verte zag ik heuvels, bomen, bloemen, geiten en koeien.

Opsomming in drieën 

Opsomming in drieën: een opsomming van drie woorden, zinsdelen of zinnen.

Nu wil ik geen gezeur meer: je bord leeg eten, de spullen in de vaatwasser en dan als de gesmeerde bliksem aan je huiswerk voor morgen.

Climax, omgekeerde climax, anticlimax

Een climax bouwt op naar een hoogtepunt: groot, groter, grootst.

Een omgekeerde climax is een steeds zwakker wordende reeks: geweldig, wel aardig, matig, stom.

Een anticlimax bouwt op naar een hoogtepunt, maar heeft een teleurstellende afloop: groot, groter, nog groter, klein.

Drieslag

Een drieslag is een vaste combinatie van een opsomming in drieën.

Voorbeeld

Veni, vidi, vici = ik kwam, ik zag, ik overwon.

Hyperbool

Als je overdrijft, gebruik je een hyperbool. De inhoud van de mededeling wordt hierbij overdreven vergroot. 

Ik verveel me dood.

Ik heb wel een eeuw op je staan wachten.  

Je wordt doodgegooid met informatie over de verkiezingen.   

Eufemisme

Een eufemisme gebruik je om:

• iets minder hard, cru, grof, vervelend uit te drukken.
• iets minder direct uit te drukken.
• iets minder onbeleefd uit te drukken.

 

Iets wat gevoelig ligt, behandel je delicaat (= voorzichtig). 

Hoe gaat het met uw stoelgang?', vroeg de dokter. 

Lukt het poepen nog?

Eufemisme

Nog een paar voorbeelden:

Mijn opa is gisteren heengegaan.

Mijn opa is gisteren doodgegaan.

Ik zit momenteel tussen twee banen in.

Ik ben momenteel werkloos. 

Understatement

De understatement is het tegenovergestelde van een overdrijving. 

Je verzwakt of verkleind iets op een spottende manier. 

Op deze manier zorgt het echter juist voor een versterkende werking.  

Ik had een 2 voor dat proefwerk, ik had dus wel een paar foutjes gemaakt.

Ik had zo ongeveer alles fout.

Het verschil met het eufemisme zit hem in het spottende van de understatement.

Litotes

De litotes is een bijzondere vorm van het understatement. Je ontkent het tegenovergestelde. Het doel is om datgene wat je bedoelt beter uit te laten komen.

Ze is bepaald niet dom (ze is slim).

Mijn vriend Mickey is niet vies van haring (hij is gek op haring).

Dat is geen slecht idee (dat is een goed idee). 

Hij is niet achterlijk (hij is slim).

 

 

Understatement - Eufemisme

Het verschil tussen een understatement en een eufemisme is humor / spot. 

Een eufemisme werkt verzachtend, een understatement gebruik je om de lachers op je hand te krijgen of grappig of grof uit de hoek te komen.

 

 

Pleonasme

Als je een eigenschap van een zaak of persoon nog eens uitdrukkelijk omschrijft door een toevoeging van een ander woord van een andere woordsoort (bijvoorbeeld een bijvoeglijk naamwoord bij een zelfstandig naamwoord)

Voorbeeld:

zure citroenen = citroenen zijn altijd zuur.

Contaminatie

Bij contaminatie worden 2 woorden of uitdrukkingen verkeerd gecombineerd.

Bijvoorbeeld:

Hij is de drijvende motor van ons team.

- Drijvende kracht achter...

- Motor van ........

Tautologie

Bij tautologie wordt hetzelfde nog eens gezegd

met andere woorden. (synoniemen)

Deze woorden moeten tot dezelfde woordsoort behoren (bijvoorbeeld twee zelfstandig naamwoorden of twee bijwoorden). 

Een tautologie werkt versterkend. 

Een voorbeeld van tautologie is:

mijn ouders blijven voor eeuwig en altijd bij elkaar.

NB: tautologie wordt niet altijd als fout bestempeld.

Liefdesliedje

Zij werd verliefd op hem

hij werd verliefd op haar

om een lang lied kort te maken:

ze gingen uit elkaar.

Erik van Os

Uit: De Nederlandse kinderpoëzie in 1000 en enige gedichten

Welk stijlfiguur zie je?

De vis in de kom

De vis in de kom

zwemt om en om en om.

Ik kijk ernaar

en denk: wat dom.

Ik ben de vis.

Dit is mijn kom.

Ik zie een kind

en denk: wat stom.

Koos Meinderts

Uit: De Nederlandse kinderpoëzie in 1000 en enige gedichten

Welk stijlfiguur zie je?

Welk stijlfiguur zie je?

Iemand zei geschiedenis zoekt naar evenwicht.

De tellingen hebben ons overtuigd:

mensen en mogendheden in ongelijke mate.

Nu lopen de cijfers langs de wegen van Europa

vol speeksel, vol tranen, vol dringende verwachtingen.

En waar zou jij op hopen als je verhaal, je land,

je stad, je monument, je berg, je dorp, je eer,

je school, je huis, je deken, je matras,

je nachtrust dagelijks aan stukken werd gerukt?

Geschiedenis vindt evenwicht, maar niet vanzelf.

En onze harten slaan de tijd, beng, beng,

om het logeermatras te kloppen.

WELKOM IN NEDERLAND – Anne Vegter

Ik had een twee voor het proefwerk, ik had dus wel een paar foutjes gemaakt.

1. Eufemisme
2. Understatement
3. Anticlimax
4. Repetitio

Na een geweldige gitaarsolo zei mijn vriend: 'Die gitarist kan wel een aardig deuntje spelen, nietwaar?'

1. Understatement
2. Eufemisme
3. Hyperbool
4. Pleonasme

Je wordt doodgegooid met informatie over de verkiezingen.

1. Understatement
2. Eufemisme
3. Hyperbool
4. Antithese

We hebben onze hond laten inslapen.

1. Understatement
2. Eufemisme
3. Litotes
4. Hyperbool

Verzin zelf een zin met een hyperbool.

Verzin zelf een zin met een eufemisme.

Tautologie of pleonasme?

Het aandeel van de Nationale-Nederlanden is naar beneden gekelderd.

1. pleonasme
2. tautologie

tautologie

contaminatie

pleonasme

We hebben daar ongeveer 2 à 3 weken
de tijd voor uitgetrokken.
Wat is hier pleonasme en waarom?

Welk woord is een contaminatie?

1. overblijven
2. uitdrukkingen
3. nachecken
4. langzaam treuzelen

Tautologie of pleonasme?
Vanzelfsprekend zal ik dat werk natuurlijk wel nakijken.

1. tautologie
2. pleonasme

Tautologie

1. blij en verheugd
2. heden en verleden
3. groen gras
4. uren op jou te wachten