5.2 Grondwet en grondrechten

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Criminaliteit: 5.2 grondwet + grondrechten

1. Grondwet en grondrechten

Wat doen we tijdens deze les?

Terugblik vorige les + presentaties bekijken

Uitleg 5.2 

Aan de slag met huiswerk

Een grondwet is een set regels en principes die het fundament vormen van een land. Het beschrijft hoe de regering werkt, wat de rechten en plichten van burgers zijn, en de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid binnen de samenleving. 

Vereenvoudigde uitleg: Het is als een soort 'handleiding' die de regels en grenzen bepaalt voor hoe een land wordt bestuurd en hoe mensen met elkaar omgaan.

Wat is het verschil tussen een rechtsstaat en een autoritaire staat?

Rechtsstaat VS autoritaire staten

In een rechtsstaat heb je veel rechten en vrijheden. Bijvoorbeeld de

vrijheid van meningsuiting, het stemrecht en het recht op privacy.

In andere landen zijn er veel minder rechten en vrijheden.

Dit zijn autoritaire staten: landen waarin een kleine groep mensen

de macht heeft en de regels bepaalt.

Leerdoelen

•  Je kunt uitleggen hoe de Grondwet burgers beschermt tegen de macht van de overheid.
• Je kunt een voorbeeld geven van botsende grondrechten.
• Je kunt het verschil uitleggen tussen grondrechten en mensenrechten.
• Je kunt uitleggen wat een boycot is.

Wat weet jij al over

de Grondwet ?

1. Grondwet en grondrechten

De Grondwet

zelfst.naamw. (m./v.) Afbreekpatroon: grond·wet Verbuigingen: grondwetten (meerv.)

In de Grondwet staan grondrechten, basisrechten die elke inwoner van Nederland heeft.

In Artikel 1 van de Grondwet staat bijvoorbeeld dat iedereen

recht heeft op gelijke behandeling en dat discriminatie verboden is.

In 1983 kregen ook sociale grondrechten een plek in de

Grondwet.

Een grondwet is een set regels en principes die het fundament vormen van een land. Het beschrijft hoe de regering werkt, wat de rechten en plichten van burgers zijn, en de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid binnen de samenleving. 

Vereenvoudigde uitleg: Het is als een soort 'handleiding' die de regels en grenzen bepaalt voor hoe een land wordt bestuurd en hoe mensen met elkaar omgaan.

1. Grondwet en grondrechten

De Grondwet

zelfst.naamw. (m./v.) Afbreekpatroon: grond·wet Verbuigingen: grondwetten (meerv.)

Er zit een grens aan grondrechten. Vrijheid van meningsuiting is een

grondrecht, maar dat betekent niet dat je alles maar mag zeggen.

Grondrechten kunnen met elkaar botsen. Bijvoorbeeld de vrijheid

van godsdienst kan botsen met het recht op gelijke behandeling.

Grondrechten hebben geen rangorde: het ene grondrecht is niet

belangrijker dan het andere.

Een grondwet is een set regels en principes die het fundament vormen van een land. Het beschrijft hoe de regering werkt, wat de rechten en plichten van burgers zijn, en de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid binnen de samenleving. 

Vereenvoudigde uitleg: Het is als een soort 'handleiding' die de regels en grenzen bepaalt voor hoe een land wordt bestuurd en hoe mensen met elkaar omgaan.

1. Grondwet en grondrechten

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Alle grondrechten staan in de Grondwet. In Nederland zijn er momenteel 23 grondrechten.

In de hotspots staan alle 23 grondrechten die momenteel gelden in Nederland. Open de hotspots om te kijken welke grondrechten er hier gelden.

Hulpvragen die je kan stellen:

• Wat vind je van de 23 grondrechten?
• Welk grondrecht snap je (nog) niet helemaal? Wie uit de klas kan die toelichten?

1. Grondwet en grondrechten

Geef jouw mening! Maak jouw top drie grondrechten 

die jij voor jezelf het meest belangrijk vindt.

Artikel 1: Gelijke behande­ling en discriminatie­verbod

In Nederland wordt iedereen in gelijke gevallen gelijk behandeld.

Elke vorm van discriminatie is verboden.

1

Artikel 2: Nederlander­schap; vreemdeling; uitlevering; recht tot verlaten van land

De wet regelt wie Nederlander is en wie hier wordt toegelaten. Uitlevering aan een ander land is alleen mogelijk als er met dat land een verdrag is.

Iedereen heeft het recht het land te verlaten, behalve als de wet dat verbiedt.

2

Artikel 3: Gelijke benoembaar­heid

Iedereen die Nederlander is, mag ambtenaar worden.

3

Artikel 4: Kiesrecht

Iedere Nederlander van achttien jaar en ouder mag stemmen. Ook mag je dan in de gemeenteraad, de provinciale staten en de Tweede Kamer worden gekozen.

4

Artikel 5: Petitierecht

In Nederland heb je het recht om bij het bevoegd gezag een schriftelijk verzoek in te dienen. Bijvoorbeeld als je een klacht hebt over het optreden van de overheid.

5

Artikel 6: Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging

Alle Nederlanders hebben het recht om hun godsdienst of levensovertuiging vrij te tonen. Wel moet je je daarbij aan de regels van de wet houden.

6

Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting; censuurverbod

In Nederland heb je vooraf geen toestemming nodig om gedachten of gevoelens te publiceren in boeken, kranten of andere media.

Voor reclame gelden er aparte spelregels.

7

Artikel 8: Vrijheid van vereniging

In Nederland mag iedereen een vereniging oprichten of er lid van worden. Wel moet elke vereniging de openbare orde respecteren.

8

Artikel 9: Vrijheid van vergadering en betoging

In Nederland mag je vergaderen en demonstreren. De overheid mag alleen regels voor demonstraties maken in het belang van de verkeersveiligheid en om wanordelijkheden te voorkomen.

9

Artikel 10: Privacy

Iedereen in Nederland heeft recht op privacy.

De gegevens die over jou vastgelegd zijn, mag je inzien en kun je eventueel verbeteren.

10

Artikel 11: Onaantastbaar­heid lichaam

Iedere Nederlander heeft recht op de onaantastbaarheid van zijn lichaam. Wel mag de wetgever uitzonderingen op dat grondrecht maken.

11

Artikel 12: Huisrecht

In Nederland mag zonder de toestemming van de bewoner een woning niet binnengetreden worden, behalve als de wet dat toestaat of als de rechter er toestemming voor geeft.

12

Artikel 13: Briefgeheim

In Nederland heeft iedereen recht op eerbiediging van het telefoon- en telegraafgeheim, behalve als de wet dat toestaat of als de rechter er toestemming voor geeft.

13

Artikel 14: Onteigening

In Nederland zijn eigendommen onschendbaar. Onteigening kan alleen als het algemeen belang in het geding is en er een schadeloosstelling tegenover staat.

14

Artikel 15: Vrijheidsontne­ming

Je mag in Nederland niet willekeurig van je vrijheid beroofd worden. Alleen als het in de wet staat en de rechter er toestemming voor geeft, mag je in Nederland worden vastgehouden. Wel moet je binnen een redelijke termijn voor de rechter worden voorgeleid.

15

Artikel 16: Geen straf zonder wet

In Nederland kun je alleen gestraft worden voor feiten die op dat moment al in de wet strafbaar gesteld worden.

16

Artikel 17: Wettelijke toekenning rechter

Iedereen in Nederland heeft recht op een eerlijk proces en moet een beroep op de rechter kunnen doen om een onafhankelijke uitspraak te krijgen.

17

Artikel 18: Rechtsbijstand

Iedereen in Nederland heeft recht op rechtshulp.

Als je dit niet zelf kunt betalen, krijg je financiële hulp.

18

Artikel 19: Werkgelegenheid; rechtspositie werknemers; arbeid

De overheid moet bevorderen dat er in Nederland voldoende werk is. Ook maakt ze regels voor rechtspositie, arbeidsomstandigheden en medezeggenschap. Als je je als Nederlander aan de wet houdt, ben je vrij om het beroep te kiezen dat je wilt.

19

Artikel 20: Bestaanszeker­heid; welvaart; sociale zekerheid

De overheid moet ervoor zorgen dat iedereen in Nederland voldoende inkomen heeft om van te kunnen leven. Nederlanders die dat niet op eigen kracht lukt, komen in aanmerking voor een uitkering.

20

Artikel 21: Milieu

De overheid moet Nederland en de Nederlanders tegen rampen beschermen. Ook moet ze het leefmilieu verbeteren.

21

Artikel 22: Volksgezond­heid; woonge­le­gen­heid; ontplooiing

De overheid moet de volksgezondheid in Nederland bevorderen en ze moet zorgen voor voldoende goede woningen. Verder schept de overheid voorwaarden voor ontplooiing en vrijetijdsbesteding.

22

Artikel 23: Het openbaar en bijzonder onderwijs

De overheid moet zorgen voor goed onderwijs. Het geven van onderwijs is voor iedereen in Nederland vrij. De overheid stelt alleen eisen aan de kwaliteit van het onderwijs. Daarnaast moet ze voor voldoende openbaar onderwijs zorgen.

23

Laat de leerlingen hun mening geven over de Grondwet. Welke grondrechten vinden vinden zij het meest belangrijk voor zichzelf?

• Note: Er is geen goed of fout antwoord bij deze opdracht.
• Tip: klik op de hotspot om de grondrechten opnieuw te lezen.

Met device:

Klik op 'toon bij leerling', zodat de leerlingen op hun eigen device de hotspots kunnen aanklikken en verslepen.

1.  Laat de leerlingen zelfstandig nadenken over hun eigen top drie. De hotspots met de grondrechten kunnen ze verslepen naar de cirkels met medaille 1, 2 en 3.
2. Laat ze daarna voor zichzelf beredeneren waarom deze drie zo belangrijk zijn voor hen. Wat voor effect hebben deze grondrechten op in je dagelijks leven?
3. Maak vervolgens groepjes van vier. Ieder groepje bespreekt hun eigen top drie en hun redeneringen. 
4. Het groepje maakt na de bespreking een gezamenlijke top drie en maakt per team één screenshot van de top drie van het team. Deze screenshot is nodig voor de volgende opdracht.

Zonder device:

1. De leerlingen schrijven op een blaadje hun eigen top drie en bedenken hierbij hun eigen beredenering. (Waarom zijn deze belangrijk? Wat voor effect heeft deze grondwet op mij in mijn dagelijks leven?)
2. Maak vervolgens groepjes van vier. Ieder groepje bespreekt hun eigen top drie en hun redeneringen.
3. Het groepje maakt na de bespreking één gezamenlijke top drie en schrijft die op een briefje. 

Mensenrechten

Voor de Nederlandse rechtsstaat zijn ook de mensenrechten belangrijk:

basisrechten voor elk mens, waar die ook woont.

Bijvoorbeeld:

• het recht op onderwijs

• de vrijheid van meningsuiting

• het recht om te trouwen met wie je wilt

Deze Rechten van de Mens zijn in 1948 aangenomen

door de Verenigde Naties.

Mensenrechten

In autoritaire staten en dictaturen trekken de machthebbers zich weinig

of niets aan van mensenrechten.

Hier kunnen we als Nederland niet zo veel aan doen.

Nederland vraagt hooguit koning Willem-Alexander

om de mensenrechten te bespreken tijdens

een staatsbezoek.

Boycot

Actiegroepen vragen soms om een boycot tegen een land vanwege

het schenden van mensenrechten.

Een boycot betekent dat we geen producten kopen die uit een

bepaald land komen.

Een boycot wordt ook ingesteld als de internationale vrede wordt

bedreigd.

02:03

Welke schendingen van mensenrechten
in Nederland worden in de video genoemd?

Welke van onderstaande grondrechten is een klassiek grondrecht?

1. De vrijheid van onderwijs
2. Werkgelegenheid
3. De vrijheid van meningsuiting
4. De zorg voor het milieu

Grondrechten kunnen botsen, bij welke grondrechten komt dat vooral voor?

1. Vrijheid van meningsuiting, recht op gelijke behandeling en persvrijheid
2. Recht op gelijke behandeling, persvrijheid en vrijheid van godsdienst
3. Vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrijheid van godsdienst
4. Vrijheid van meningsuiting, recht op gelijke behandeling en vrijheid van godsdienst

Welk grondrecht is een sociaal grondrecht

1. Vrijheid van meningsuiting
2. Kiesrecht
3. Recht op onderwijs
4. Vrijheid van vergadering en betoging

Welk recht is GEEN
grondrecht van de mens?

De grondrechten.

1. Kiesrecht (politiek)
2. Vrijheid van meningsuiting
3. Vrijheid van godsdienst
4. Recht op auto

Aan de slag

Opdracht: 1, 2, 3, 4, 10, 11, 

Klaar? verder met je presentatie over een autoritaire staat