woordsoorten havo

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

woordsoorten

werkwoord

3. modaal werkwoord

Bepaalt de houding ten opzichte van het werkwoord

hij zal leren

hij mag leren

hij wil leren

hij kan leren

mij moet leren

hij hoeft niet te leren

1. persoonsvorm - het onderwerp bepaald de vorm

ik = 1e persoon

jij / je = 2e persoon

hij / zij / het = 3e persoon

2. hulpwerkwoord  

hebben & zijn - hulp bij tijd

worden & zijn - hulp bij passieve zinnen

de persoon bepaalt de  vorm

hij heeft gegeten.

hij is gegaan.

Er wordt hier hard gewerkt.

zullen

mogen

willen

kunnen

moeten

hoeven

zelfstandig werkwoord

het werkwoord dat in de zin moet blijven staan

Hij heeft moeten leren. / Hij moest leren / Hij leert.

zelfstandig werkwoord

We hebben heerlijk gegeten.

1. We
2. hebben
3. heerlijk
4. gegeten

modaal werkwoord

We moesten iedere dag op tijd eten om geen honger te krijgen.

1. We
2. moesten
3. eten
4. krijgen

persoonsvorm

enkelvoud

ik 

jij                 /              jij?

hij  / zij / het 

meervoud

wij / jullie zij 

loop

loopt

loop

loopt

lopen

Ik word later dierenarts.

Jij wordt later dierenarts.

Word jij later dierenarts?

Hij wordt later dierenarts?

Wat is goed?

1. Iedereen houd van pannenkoeken.
2. Annie, houdt jij mijn tassie effe vast.
3. Het behoudt van de natuur is prioriteit.
4. Het kind houdt zijn moeder goed vast.

Wat is goed?

1. De zee is helemaal dichtgeslibt.
2. Word jij ook zo moe van al die beperkingen?
3. Hij heeft door sporten veel vet verbrandt.
4. Wilt hij echt niet naar buiten?

Voornaamwoorden

Aanwijzend voornaamwoorden

wijzen iets aan o.a.: 

dit, dat, deze, die, hetzelfde, zodanige, datgene, zo'n, zulke

Voornaamwoorden komen 

in de plaats van naamwoorden.

Persoonlijk voornaamwoorden 

verwijzen naar zelfstandig naamwoorden 

                                  (medieplading +nabe)

persoonlijk 

bezittelijk

aanwijzend

vragend

betrekkelijk

onbepaald

Jorien is heel aardig. / Zij is heel aardig.

De tafel is vies is. / Hij is vies.

Bezittelijk voornaamwoorden 

geven een bezit aan

Het boek is van Jorien. / Het boek is van haar.

Het is haar boek.

Dit boek is van dezelfde schrijver. / Dat boek is een soortgelijke roman.

Deze film is goed.  / Die film is goed.

Vragend voornaamwoorden

wie, wat, welke, (wier / wiens) / wat voor (een)

Geluk is niet te koop. / Het is niet te koop.

Betrekkelijk voornaamwoord

Verwijst terug naar een woord dat eerder in de zin is gebruikt.

Het geeft informatie over dit woord.

die

dat

waar

wie

wat

De jongen die daar speelt

De plaats waar ik vandaan kom.

Het kind dat daar speelt.

De vriendin met wie ik op vakantie ga.

Het boek waarin ik lees. 

de-woorden of persoon - die

het-woorden - dat

locatie - waar

voorzetsel + wie

waar + voorzetsel

Hele zin - wat

Morgen is het vakantie, wat we heel fijn vinden.

Betrekkelijke voornaamwoorden staan 

aan het begin van een bijvoeglijke bijzin.

Onbepaald voornaamwoord

Als je niet precies weet wie of wat er bedoeld wordt.

In plaats van zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden.

men

niemand

iemand

iedereen

deze of gene

een of andere

(een) zekere

geen

niets

iets

wat 

het

Hij heeft een of andere domme streek uitgehaald.

Men wil de regels aanpassen.

Ik zie iets.

Het hagelt en het vriest.

In zinnen als 'Het regent.' is het altijd onbepaald voornaamwoord.

onb. vnw

lidwoord

pers. vnw.

betr. vnw.

aanw. vnw

vrag. vnw

Het gasfornuis is stuk.

Wat jij zegt is onzin.

Het hagelt en 

het vriest.

Het is duidelijk wat je bedoelt.

Die jongen doet niet meer mee.

Wat zeg je?

Lastige kleine woordjes...

het

Zij heeft altijd wat.

Wat jij zegt is onzin.

Wat zeg je?

Wie heeft interesse in mijn oude fiets?

De jongen aan wie ik schrijf woont in Frankrijk.

Het gasfornuis is stuk.

Het hagelt en het vriest.

Het is duidelijk wat je bedoelt.

die

dat

wat

wie

Die jongen doet niet meer mee.

De jongen die ik bedoel is van school.

Dat schoteltje is gebroken.

Ik heb hondje dat altijd vrolijk is.

Lastige kleine woordjes...

het

Zij heeft altijd wat.

Wat jij zegt is onzin.

Wat zeg je?

Wie heeft interesse in mijn oude fiets?

De jongen aan wie ik schrijf woont in Frankrijk.

Het gasfornuis is stuk.

Het hagelt en het vriest.

Het is duidelijk wat je bedoelt.

die

dat

wat

wie

lidwoord

onbep. vnw.

pers. vnw

Die jongen doet niet meer mee.

De jongen die ik bedoel is van school.

aanw. vnw.

betr. vnw.

Dat schoteltje is gebroken.

Ik heb hondje dat altijd vrolijk is.

aanw. vnw.

betr. vnw.

onbep. vnw.

betr. vnw.

vrg. vnw.

vrg. vnw.

betr. vnw.

Telwoord

Bepaald hoofdtelwoord

Onbepaald hoofdtelwoord

Bepaald rangtelwoord

Onbepaald rangtelwoord

precies aantal

een, twee, honderdduizend

niet nauwkeurig aantal

bepaalde plaats in een reeks

bepaalde plaats maar geen bepaald nummer

sommige, menige, veel

eerste, honderdduizendste

laatste, zoveelste

Een op de drie is in sommige gevallen de eerste of de laatste.

Bijwoord

Bijwoorden kunnen in hun eentje een bijwoordelijke bepaling zijn.

Het is dan geen bijvoeglijk naamwoord.

o.a.

erg, heel, zeer, te, snel, goed

Ze zeggen iets over een werkwoord, een bijvoeglijk naamwoord of een ander bijwoord.

Maria werkt snel.

Ze is heel aardig.

Ze is heel erg aardig.

Bijwoord

Bijwoorden van 

- plaats

- tijd

- oorzaak, reden, doel, middel of voorwaarde

- hoedanigheid, hoeveelheid, omstandigheid of beperking

- mogelijkheid, zekerheid, wenselijkheid of waarschijnlijkheid.

Altijd een bijwoord:

niet, ooit, nooit

Die man woont daar.

De deur werd direct gesloten.

Waardoor ging het stuk?

Hoeveel afleveringen komen er nog?

Misschien ga ik verhuizen.

eerste deel van scheidbare werkwoorden

nadenken

Ik denk na 

na = bijwoord