§10.4 en 10.5 voorplanting bij planten

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen waarvoor een plant bloemen heeft. 

2. Je kunt uitleggen hoe stuifmeelkorrels en eicellen bij elkaar kunnen komen. 

3. Je kunt uitleggen hoe vruchten en zaden ontstaan. 

4. Je kunt uitleggen hoe planten hun zaden verspreiden. 

Bloemen voor voortplanting

Voortplanting 

Onderdelen van een bloem

Vrouwelijk: De stamper; deze bestaat uit een stempel, stijl en een vruchtbeginsel. In het vruchtbeginsel zitten de zaadbeginsel, met daarin de eicel (vrouwelijk).

mannelijk: meeldraad; deze bestaat uit een helmknop en een helmdraad. In de helmknop zitten de stuifmeelkorrels. 

meiose

Eicellen en zaadcellen (stuifmeelkorrels) ontstaan na een speciale celdeling: meiose.

Bij  deze deling wordt het aantal chromosomen gehalveerd.

Meiose bij planten vindt dus plaats in het vruchtbeginsel en in de meeldraden 

Bestuiving en bevruchting

Bestuiving: het verplaatsen van stuifmeel van de meeldraden van de enen bloem naar de stamper van een andere bloem van dezelfde soort. 

Bevruchting: het versmelten van de kern van de zaadcel (stuifmeelkorrel) met de kern van de eicel 

Verschil insectenbloem en windbloem.

Soorten bestuivingen

na de bestuiving:

1. de stuifmeelkorrel vormt een stuifmeelbuis

2. de stuifmeelbuis groeit door de stijl naar het vruchtbeginsel

3. de kern van de stuifmeelkorrel versmelt met de kern van de eicel in het zaadbeginsel 

Hoe ontstaan vruchten en zaden?

Wat gebeurt en na de bevruchting?

Kroonbladeren en kelkbladeren verschrompelen.

Vruchtbeginsel gaat groeien en wordt een vrucht, tegelijkertijd groeien er zaden.

na de bevruching

eicel --> embryo (kiemplantje)

zaadbeginsel --> zaad

vruchtbeginsel --> vrucht

Planten verspreiden op 4 manieren hun zaden. 

1. Door de plant zelf

2. Door dieren

3. Verspreiding door de wind. 

4. Door water

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Zaadverspreiding/zaadverspreiding.htm 

Let op: het verschil tussen een zaadcel (stuifmeelkorrel) en zaad van een plant

Zaden: verspreiding door wind

par. 10.5 

Planten kunnen zich geslachtelijk met behulp van zaden voortplanten --> de nakomeling heeft een mix van eigenschappen van beide ouders

Planten kunnen zich ongeslachtelijk voortplanten--> de nakomeling is genetisch identiek aan de ouder (kloon)

Bij planten komt zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting voor.

Bij ongeslachtelijke voortplanting groeit een deel van een plant uit tot een nieuwe plant.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn er géén twee ouderplanten nodig.

Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Ongeslachtelijke voortplanting kost een plant minder energie 

Als alle planten (van 1 soort) genetisch identiek zijn is de kans op uitsterven groter .  

Door geslachtelijke voorplanting is er meer variatie tussen de nakomelingen (evolutie!)

Voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

Ongeslachtelijke voortplanting

1.  Stek: stukje van de plant afsnijden. 
2. Deling
3. Uitlopers: aardbeien
4. Bol; ondergronds stuk  stengel, met rokken, tussen de rokken groeien klisters, die groeien uit tot nieuwe bollen. 
5. Knol; bijvoorbeeld aardappel 
6. Wortelstok; uit verdikkingen op wortelstokken groeien nieuwe plantjes. 

Levenscyclus

Kieming, groei, bloei en vruchtzetting en zaadverspreiding

Levenscyclus voltooien in 

1 jaar

2 jaar

meerdere jaren 

levenscyclus

tweejarige planten: zoals het voorbeeld hiernaast. Vormt in het tweede jaar pas zaden! 

Overblijvende of vaste planten

Overblijvende planen kunnen meerdere jaren bloeien. Overblijvende kruidachtige planten worden ook wel vaste planten genoemd. 

- Ieder voorjaar lopen ze opnieuw uit, bloeien en vormen zaden. 

- In de zomer slaan ze reservestoffen op in knollen of bollen. 

- Najaar sterven de bovengrondse delen, de ondergrondse delen overleven.

- In het voorjaar kunnen ze weer snel groeien. 

Zaden: verspreiding door plant

Zaden: Verspreiding door dieren

Zaden: verspreiding door wind

Eenjarige planten

Deze planten doorlopen hun levensloop in een jaar. alleen de zaden overwinteren

Twee jarige planten 

in het eerste jaar maken ze wortels en stangels aan. de wortels overwinteren en in het tweede jaar komt de plant opnieuw op. dat jaar zal een tweejarige plant bloemen vormen. 

Meerjarige planten 

Meerjarige planten groeien net als tweejarige planten. het verschilt echter per plant waneer ze in bloei raken. sommige planten bloeien maar eens in de 30 jaar. 

kruidachtige planten overwinteren alleen de wortels 

bij houdachtige planten overwinterd de wortels en de stengels. 

Levenscyclus

Kieming, groei, bloei en vruchtzetting

1. Wat is er nodig?
   
2. Wat zijn éénjarige en tweejarige planten?
3. Wat zijn overblijvers?

Bij planten komt zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting voor.

Bij ongeslachtelijke voortplanting groeit een deel van een plant uit tot een nieuwe plant.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn er géén twee ouderplanten nodig.

Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Bij planten komt zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke voortplanting voor.

Bij ongeslachtelijke voortplanting groeit een deel van een plant uit tot een nieuwe plant.

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn er géén twee ouderplanten nodig.

Ongeslachtelijke voortplanting kan op verschillende manieren plaatsvinden.

Deling

Stekken

Knollen

Bollen

Uitlopers en wortelstokken

www.youtube.com

Bestuiving in het water

Voorbeelden van bestuiving onder water zijn het Nimfkruid (afbeelding) waarvan de pollen zwaarder zijn dan het water; hij zakt dus naar beneden en wordt opgevangen door de stempel eronder.

In andere gevallen hebben de pollen een luchtzakje, ze stijgen op naar de stempels erboven; (zeegras).

De regen treedt ook op als stuifmeeloverbrenger. Bij de Anemoon loopt het bloempje vol water; de pollen komen bovendrijven en als het water verdampt bestuift hij de stempel