V4 6.3+6.4 Karakteristieke groepen I & II

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§ 6.3 Karakteristieke groepen I

§ 6.4 Karakteristieke groepen II

Vrijdag 31 maart 2023

V4

DDD

GMW

• Herhaling § 6.1 en § 6.2
• Instructie § 6.3
• Instructie § 6.4

DDD

GMW

• Herhaling § 6.1 en § 6.2
• Instructie § 6.3
• Instructie § 6.4

1) laat je niet afleiden

2) doe mee met de opgaven

3) ga hier actief mee oefenen tijdens keuze- en amadeusblokken

Wat hebben we al geleerd?

• Alkanen / alkenen / alkynen
• Alifatisch / aromatisch / cyclisch
• Vertakt / onvertakt
• Basisregels naamgeving: hoofdketen, nummering

Wat is de naam van dit molecuul?
(maak op je eigen blad!)

Wat is de naam van dit molecuul?

• Stamnaam: hexaan
• Ondanks dat het de stamnaam gebogen is, is het wel de langste onvertakte keten.
• 2 zijgroepen:
  L → R: 3,5
  R → L: 2,4
• 2,4-dimethylhexaan 

Wat is de naam van
dit molecuul?
(maak op je eigen blad!)

Wat is de naam van dit molecuul?

• Stamnaam: hexeen
• Dubbele binding is geen zijgroep!
• Dubbele binding bepaalt richting van nummeren: hex-2-een
• Methylgroep op C₃
• 3-methylhex-2-een

Wat is de naam van dit molecuul?

Wat is de naam van dit molecuul?

• Stamnaam: cyclohepteen
• drie zijgroepen:
  - 2x  methyl
  - 1x  ethyl
• Dubbele binding bepaalt C₁
• Rechtsom nummeren:
  6-ethyl-2,4-dimethylcyclohept-1-een
• Linksom nummeren:
  4-ethyl-1,6-dimethylcyclohept-1-een
• Linksom nummeren = laagste nummering
  4-ethyl-1,6-dimethylcyclohept-1-een

Karakteristieke groep

• O, N of halogenen kunnen ook voorkomen in een molecuul
• Geven een karakteristieke eigenschap aan het molecuul
• Voorvoegsels en achtervoegsels in Binas 66D
  
• Naast voorvoegsels ook achtervoegsels
• Prioriteit: belangrijkste groep krijgt het achtervoegsel. De rest wordt een voorvoegsel.

Binas tabel 66D: prioriteiten 

NB: alkylvertakkingen staan niet in tabel, die zijn altijd voorvoegsel in naam!

Halogeenverbindingen

• Halogenen zijn altijd een voorvoegsel (Staat in de Binas bij achtervoegsel ook geen)
• Naam is het halogeen met daarbij aan welk C-atoom het vast zit:
• Vb: 1,2-dichloorethaan 

• Meerdere halogenen zet je op alfabetische volgorde

• Let ook hier op de laagste nummering

Wat is de naam van dit molecuul?

Uitleg wat is de naam van dit molecuul

• Stamnaam: propaan
• Zijgroepen: broom op C-2 en chloor op C-1
• Zijgroepen op alfabet:
  2-broom-1-chloorpropaan

Ethers

• Kenmerkende groep is een
  -C-O-C- binding
• Naam is alkoxy (vervang alk- door de lengte C van de zijgroep)
• Langste C-keten = hoofdketen
• Zijgroep H₃C-O heeft 1 C-atoom: zijgroep heet methoxy
• Naam: methoxyethaan
• Een ethergroep kan ook halverwege hoofdketen zitten: nummering nodig!

Wat is de systematische naam van dit molecuul?

Uitwerking

• Stamnaam: butaan
• Zijgroepen: ethoxy op C-2
• Naam: 2-ethoxybutaan

Alcoholen

• Kenmerkende groep: -OH
• Achtervoegsel: -ol
  
• Voorvoegsel: hydroxy-
• Achtervoegsel bij hoogste prioriteit
• Werkt zelfde als bij alkanen: Aangegeven op welk C-atoom de
  -OH zit

Alcoholen

• Stamnaam: pentaan
• -OH groep op C2
• methylgroep op C3
• achtervoegsel -ol; voorvoegsel methyl
• pentaan-2-ol
• Zijgroep CH₃ op C3: 3-methyl
• Naam: 3-methylpentaan-2-ol

Wat is de naam van dit molecuul?

Uitleg wat is de naam van dit molecuul

• Stamnaam: butaan
• Zijgroepen: -OH groepen op C-1 en C-2: 1,2-diol
• Naam: butaan-1,2-diol

Fenolen

• Een -OH groep die vastzit aan een benzeenring: fenol
• Door de benzeenring zijn fenolen een aparte groep 
• Fenolen hebben bijzondere eigenschappen (leren we in V5)

Aldehyden

• Kenmerkende groep:
• Voorvoegsel: oxo-
• Achtervoegsel: -al
• Je rekent de C van de C=O tot de hoofdketen!
• ethanalgroep is altijd eindstandig (op laatste C-atoom)
• Vb: ethanal

Aldehyden

Wat is de naam van dit molecuul?

Uitleg wat is de naam van dit molecuul

• Stamnaam: butaan
• Zijgroepen: aldehyde op C-1 en   methyl op C-2
• Aldehyde: -al als achtervoegsel
• Naam: 2-methylbutanal

Ketonen

• Kenmerkende groep:
• Voorvoegsel: oxo-
• Achtervoegsel: -on
• Vb: propanon

Ketonen

Wat is de naam van dit molecuul?

Uitleg wat is de naam van dit molecuul

• Stamnaam: hexaan
• Zijgroepen: methyl op C-4
• Achtervoegsel: -on op C-3
• Naam:4-methylhexan-3-on

Carbonzuren

• Kenmerkende groep: -COOH
• Achtervoegsel: -zuur
  
• Voorvoegsel: geen
• De C tel je mee in de hoofdketen
• Zuur heeft altijd de hoogste prioriteit, dus krijgt altijd het achtervoegsel
• Vb: ethaanzuur

Carbonzuren

• Als de zuurgroep niet in de hoofdketen kan, dan wordt de naam "carbonzuur"
• Vb: benzeencarbonzuur

Carbonzuren

Wat is de naam van dit molecuul?

Uitleg wat is de naam van dit molecuul

• Stamnaam: propaan
• Karakteristieke groep: 2 x een zuur
• Naam: propaandizuur

Eigenaardigheidje bij zuren

Bij 3 of meer zuurgroepen:

C van zuurgroepen hoort niet

meer bij de hoofdketen

Achtervoegsel dus ook -carbonzuur!

2-hydroxy-1,2,3-propaantricarbonzuur

citroenzuur

Aminen

• Kenmerkende groep: -NH₂
• Achtervoegsel: -amine
• Voorvoegsel: amino-
• Vb: methaanamine

Carbonzuur en amine als groep

• Twee karakteristieke groepen:
  -COOH en -NH₂
• Zuur heeft hoogste prioriteit, dus achtervoegsel -zuur
• Amine wordt voorvoegsel amino-
• Stamnaam: ethaan
• Naam: aminoethaanzuur
• "Koppelbaar", bouwstenen van eiwitten

Aminozuren

Verbinding met zowel

een amino- als een

carbonzuurgroep

R = zijgroep

Zie Binas tabel 67H