4.2 Bacteriën, virussen & schimmels

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

T4 Evolutie

4.2 Bacteriën, virussen & 

schimmels

• Leerboek op tafel
• Telefoon in het zakkie op tafel
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Leerdoelen

• Je kunt kenmerken van bacteriën noemen.
• Je kunt kenmerken van virussen noemen.
• Je kunt kenmerken van schimmels noemen.

BINAS

Tabellen 77 - 79

BINAS

92A

Prokaryoten

• Hoe heet deze groep?
• De prokaryoten
• Waarom deze naam? 
  
  
• we weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

onderdelen prokaryoot

Waarom hebben bacterien ook ribosomen nodig?

Bacteriecel

soorten bacteriën 

(BINAS 79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Nuttige prokaryoten

1.  Beschermlaag tegen ziekteverwekkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)
4. Rioolwaterzuivering

Bijzondere bacteriën 

• Kunnen in de ruimte overleven! 

• Kunnen vrij DNA dat ze tegenkomen opnemen
• Kunnen via een buis DNA met elkaar delen (plasmiden), dit heet conjugatie
• Kunnen genen krijgen via virussen 

https://www.deingenieur.nl/artikel/bacterien-overleven-jarenlang-in-de-ruimte

Transformatie, conjugatie & transductie

Voortplanting

• Circulair DNA
• DNA replicatie
• Aan celmembraan vast
• Celdeling
• 20 minuten onder ideale omstandigheden

Kopie van plasmide via pilus (buis) naar andere bacterie

Recombinant DNA techniek

BINAS

71M1

(Schadelijke) prokaryoten 

• Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie BINAS 79A). Denk bijv. aan
  - MRSA
  - Salmonella           
  - Cholera                 
  - Tuberculose       
• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  (Voor de snelle rekenaar:
  hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?)

Chemo-autotroof

• Sommige Archaea (en enkele bacterien) zijn chemo-autotroof: in staat om organische stoffen te maken uit anorganische stoffen met behulp van energie uit een chemische reactie.
• Archaea leven vaak onder extreme toestanden. (extremofiel; bijvoorbeeld in onze darmen, zonder O₂)  

Noem zoveel mogelijk virusziekten

• Gem. 0,1 µm lang.

• Discussie of virus leeft - zie 77D - argumenten voor/tegen?
• • Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Influenza

• H1N1 = SPAANSE GRIEP (20-100 milj. doden in 1918 
• H2N2 = Asiatische griep (3 milj. doden; 1958)
• H3N2 = Honk Kong griep (4 milj. doden; 1968)
• H1N1/09/v = Mexicaanse / Varkensgriep (~0,35 milj. doden 2009
• H7N9 = vogelgriep (2013)
• H3N2, A/H1N1, B, ... = normale 'griep'. (~0,4 milj. doden/jaar)

HIV - Binas77C

Verschillende schimmels

- Eencellig of meercellig (uit schimmeldraden)

       Gisten                      Paddenstoelen     Schimmeldraden                

Voortplanting schimmels

- Celdeling (uit knopen) of met sporen.

"Slechte" schimmels

Sommige schimmels kunnen helaas wel ziekten veroorzaken (infectie). 

Nut van schimmels

-In de bodem: opruimen van resten

-Biotechnologie: Maken van eten en medicijnen

- Bijvoorbeeld: schimmels (gist) voor brood, bier en wijn.

4.2 Opdrachten vwo

'Prokaryoten + virussen'

- Lees pagina 20 t/ 23 door

- Maak opdrachten 23-29, 32-38