Kaapverdianen in Rotterdam 2: Muziek en onafhankelijkheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

Introductie

Vandaag de dag kent de stad Rotterdam een grote gemeenschap Kaapverdianen; er zijn zo'n 20.000 Rotterdammers met Kaapverdische roots. Hoe komt dat? Op welke manier kwamen de eerste Kaapverdianen in Rotterdam aan? Wat kwamen ze hier doen? En waarom was muziek zo belangrijk voor de Kaapverdianen hier in Rotterdam? In de les wordt het ontstaan en de ontwikkeling van de Kaapverdische gemeenschap in Rotterdam uiteengezet middels informatieve dia's en opdrachten in de vorm van woordwebben, open vragen, sleepvragen, meerkeuze vragen & een visible thinking opdracht. De les is aangevuld met bronnen uit het Rotterdamse Stadsarchief, bestaande uit foto's, video's, muziek, en tijdschriften. Informatie die de leraren kunnen voordragen aan de klas over de betreffende dias kan gevonden worden onder 'notities' bij elke dia (zie hieronder).

Hoe de Kaapverdianen in Rotterdam via muziek voor hun onafhankelijkheid vochten.

Muziek en onafhankelijkheid

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen en op welke manier zij vanuit Rotterdam via muziek voor hun onafhankelijkheid vochten.

 

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Klik op de hotspot

Afbeelding vergroten

Navigeren door de les

Legenda

Kijken

Luisteren

Wat weet je al over Kaapverdië?

Toelichting

Vraag de leerlingen naar wat zij al weten over Kaapverdië. Weten ze bijv. dat het een eilandengroep is? Kennen ze iemand uit Kaapverdië? Weten ze van het bestaan van een groot aantal Rotterdammers met Kaapverdische roots?

Weet jij waar de Kaapverdische Eilanden liggen?

De Kaapverdische Eilanden

Toelichting

Kaapverdië bestaat uit 10 eilanden op 500 km ten westen van Afrika (vlakbij Guinea en Senegal).  De totale oppervlakte beslaat 4033 vierkante kilometer wat vergelijkbaar is met de provincie Utrecht.

Van welk land was Kaapverdië tot 1975 een kolonie?

Opdracht

1. De Verenigde Staten
2. Engeland
3. Portugal
4. Frankrijk

Kaapverdië is een kolonie van Portugal. 

Eerste Kaapverdische zeemannen komen aan in Rotterdam.

Kaapverdië onafhankelijk 

Historische achtergrond

1460 - 1975

1949

1956-1975

Kaapverdië strijdt voor onafhankelijk-heid.

1975

Toelichting

1460 - 1975

Kaapverdië is een kolonie van Portugal. Er heerst veel armoede en honger. Veel jonge Kaapverdianen worden zeeman om hun families te onderhouden.

1949 - 1975

Kaapverdische zeemannen komen in Rotterdam aan. Ze ontwikkelen een hechte gemeenschap. Velen van hen steunen de strijd voor onafhankelijkheid.

1956 - 1975

In 1956 wordt de Afrikaanse Partij voor de Onafhankelijkheid voor Guinea en Kaapverdië (PAIGC) opgericht met de Kaapverdiaanse Amílcar Cabral als leider. Guinea-Bissau ligt op het vasteland van Afrika en was ook een Portugese kolonie. Hier werd de onafhankelijkheidsstrijd fysiek uitgevochten. Op Kaapverdië werd niet fysiek gevochten, maar vond er wel een culturele strijd plaats. In onze andere les over Kaapverdianen in Rotterdam gaan we dieper op deze culturele strijd in.

5 juli 1975

Kaapverdië is officieel onafhankelijk van Portugal.

Djunga de Biluca

Toelichting

Een van de eerste Kaapverdianen die in Rotterdam aankomt is João Silva, ook wel bekend als Djunga de Biluca. Hij verlaat Kaapverdië om het Portugese kolonialisme te ontvluchten. In 1949 komt hij voor het eerst aan in Rotterdam. In 1955 komt hij terug en vestigt hij zich in de Maasstad en trouwt hij met een Rotterdamse. Hier wordt hij een belangrijk figuur binnen de Kaapverdiaanse gemeenschap. Djunga helpt zijn landgenoten hun wegwijs in de havenstad te vinden en zorgt dat ze werk krijgen. Ook neemt hij later een belangrijke rol aan in de Kaapverdiaanse onafhankelijkheidsstrijd met onder andere het opzetten van het platenlabel Morabeza Records en andere Kaapverdiaanse organisaties.

Wat doet Djunga om de Kaapverdiaanse Onafhankelijkheidsbeweging vanuit Rotterdam te steunen?

Opdracht

1. Hij richt een platenlabel op.
2. Hij eist de Nederlandse regering het Portugees kolonialisme af te wijzen.
3. Hij ronselt soldaten voor de onafhankelijkheidsoorlog.
4. Hij bestormt met enkele andere Kaapverdianen de Portugese ambassade.

Muziek & heimwee

Toelichting

Wanneer de eerste Kaapverdiaanse zeelieden zich in Nederland vestigen komen de mannen bij elkaar om muziek te maken om heimwee te verwerken. Zo worden er 'tocatintas' gehouden.

Naar idee van de Kaapverdische onafhankelijkheidsbeweging richt Djunga de Biluca in 1965 het platenlabel Morabeza Records op.

De foto toont de groep Caboverdianos Na Holanda in Rotterdam, 1965. Dit was de eerste groep die een plaat uitbracht op Morabeza Records. Djunga speelde zelf de maracas in de groep (gezien rechts).

Wanneer luister jij

graag naar muziek?

Wat doet muziek met jou?

Toelichting

Binnen de Kaapverdische cultuur speelt muziek een grote rol. De muziek brengt vreugde, verdriet, liefde en melancholie met zich mee, vaak zelfs in één liedje. Voor de Kaapverdische zeelieden die zich vestigden in Rotterdam was muziek spelen/luisteren vooral een manier om met hun heimwee om te gaan en hun verlangens naar Kaapverdië te beantwoorden.

Vraag de leerlingen wanneer zij graag naar muziek luisteren en wat het voor hen betekent. Discussieer de antwoorden die naar voren komen.

Een belangrijk woord binnen de Kaapverdische muziek en cultuur is sodade. Wat betekent sodade?

Opdracht

1. Eenheid
2. Heimwee
3. Gezondheid
4. Er is geen duidelijke betekenis van het woord

Antwoord/toelichting

'Sodade' is officieel een van de moeilijkst vertaalbare woorden. Het woord staat op de zevende plek van de moeilijkst vertaalbare woorden ter wereld.

'Sodade' beschrijft de mengeling van gevoelens van verlies, gemis, afstand en liefde, ofwel de nostalgie die Kaapverdische emigranten al eeuwenlang ervaren. In het Nederlands wordt het vaak vertaald met heimwee, melancholie of weemoed. Antwoord B kan dus ook goed gerekend worden.

Morabeza Records

Toelichting

In 1965 richt Djunda di Biluca het eerste Kaapverdische platenlabel Morabeza Records op. Dit doet hij op initiatief van de leider van Kaapverdische onafhankelijkheidsbeweging: Amilcar Cabral. Cabral gelooft erin dat met het opnemen en verspreiden van Kaapverdische muziek, de Kaapverdische cultuur ofwel de nationale identiteit van Kaapverdiërs kan worden gewaarborgd. Op deze manier vormt muziek dus een belangrijk wapen voor Kaapverdië in de strijd tegen het Portugese kolonialisme.

Het platenlabel Morabeza Records is tussen 1965 en 1976 gevestigd op de Beukelsdijk. In totaal worden er meer dan 55 albums uitgebracht met meer dan 600 liedjes.

Alhoewel het label samenwerkt met de Kaapverdische onfhankelijkheidsbeweging zijn veel artiesten van het label hier zich niet van bewust. Zij zien het label puur als een plek voor hen om hun brood te verdienen.

Eind 2016 is de volledige muziekcollectie van Morabeza Records door labeleigenaar João Silva overgedragen aan het Rotterdams Stadsarchief. De inmiddels gedigitaliseerde muziek is nu beschikbaar via de online database van het Stadsarchief en is ook te vinden op Muziekweb.

Bron

De afbeelding toont de albumhoes van Caboverdianos na Holanda, het eerste album dat op Morabeza Records wordt uitgebracht in 1965.

Weet jij wat Morabeza eigenlijk betekent?

Opdracht

1. Goed leven
2. Nationale trots
3. Gastvrijheid en openheid
4. Gelijkheid en broederschap

Toelichting

Morabeza is een Kaapverdiaans woord dat zich niet letterlijk laat vertalen. Morabeza staat voor de gastvrijheid, openheid en vriendelijkheid van de Kaapverdianen naar anderen toe. 

Luister goed naar het muziekfragment.
In welke taal wordt er gezongen?

Opdracht

1. Spaans
2. Creools
3. Bantoe
4. Portugees

Geheime boodschappen

Toelichting

De songteksten van de muziek op Morabeza Records hadden vaak een dubbele betekenis. Zo kon men geheime boodschappen over de onafhankelijkheid verspreiden over de hele wereld middels LP's.

Op een gegeven moment komt Portugal hier achter en worden de platen uit Rotterdam verboden in Kaapverdië. Om dit te omzeilen worden de platen van Morabeza in andere hoezen naar de eilanden gesmokkeld.

De strijd voor onafhankelijkheid

Toelichting

In de loop van de jaren 60 ontwikkelt Rotterdam zich als een belangrijk centrum voor de Kaapverdische onafhankelijkheidsbeweging. Met figuren als Djunga di Biluca die naast Morabeza Records ook organisaties en informatieve bladen voor zijn landgenoten  opricht groeit de steun voor de onafhnakelijkheid van Kaapverdië onder de diaspora in West-Europa. Dit gebeurt niet onopgemerkt en Portugal neemt actie om het onafhankelijkheids-sentiment de kop in te drukken.

Organisaties 

• In 1966 wordt de Associação Cabo Verdiana opgericht om de groeiende groep zeemannen aan onderdak te helpen en de onderlinge contacten te versterken.
• De oprichters zijn pioniers van het Kaapverdiaanse verzet tegen Portugal. Hierdoor krijgt de organisatie een emancipatorisch doel; namelijk het bewustmaken van de Kaapverdianen van hun eigen cultuur.
• Bron 1 (links): Sociëteit van Kaapverdianen aan de 's-Gravendijkwal 144

Nôs Vida

• Om de Associação Cabo Verdiana te ondersteunen, komt de organisatie met het tweemaandelijkse blad Nôs Vida (vertaald: Ons Leven).
• Middels informatieve teksten, ingezonden brieven en gedichten helpt Nôs Vida met het versterken van de positie van Kaapverdianen in Nederland en het ontwikkelen van een Kaapverdiaans bewustzijn.
• Bron 2 (rechts): De voorpagina van de 19e druk van Nôs Vida, oktober 1971

Opdracht

Ga naar www.delpher.nl en zoek op de trefwoorden

'Kaapverdianen" & 'Portugal'. Bestudeer de krantenartikelen.

Op welke manier probeert Portugal de Kaapverdiaanse

onafhankelijkheidsbeweging in Rotterdam te dwarsbomen?

1. Kaapverdianen worden op straat in elkaar geslagen in opdracht van de Portugese geheime dienst.
2. De Portugese geheime dienst bedreigt belangrijke figuren als Djunga de Biluca.
3. Portugese informanten proberen de Kaapverdianen tegen elkaar op te zetten.
4. Kaapverdische migranten werd verboden hun families in Kaapverdië te bezoeken.

Toelichting

Alle antwoorden zijn mogelijk. Dit laat zien hoe ver de Portugese aurotiteiten bereid waren de Kaapverdiaanse onafhankelijkheidsbeweging in West-Europa de kop in te drukken.

Hoe ging de Nederlandse regering hiermee om? Een groot deel van de Kaapverdische migranten in Nederland waren het land illegaal binnengekomen. Dit kwam doordat het Kaapverdische bestuur (onder druk van de Portugese autoriteiten) vaak geen paspoort verleende aan Kaapverdianen die de eilanden wilden verlaten. Door hun illegale status was het moelijk voor de Kaapverdische migranten aan om een verblijfsvergunning in Nederland te komen. Om deze reden zijn er meerdere gevallen geweest waarbij de Nederlandse regering groepen Kaapverdianen het land heeft uitgezet. Ook werd er niet veel gedaan aan de manier waarop de Kaapverdianen werden bedreigd door de Portugese geheime dienst.

Kaapverdië onafhankelijk

Toelichting

In 1975 wordt Kaapverdië eindelijk onafhankelijk en de belangrijke rol van Djunga de Biluca wordt erkend. Zo wordt hij officieel benoemd tot vertegenwoordiger van Kaapverdië in de Benelux.

Als gevolg houdt Morabeza Records in 1976 op met bestaan en wordt het stokje doorgegeven aan nieuwe Kaapverdische platenlabels in Rotterdam zoals Black Power Records & Brandão Records.

Na deze les wil ik ...

Terugkijken

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

dit onderwerp thuis nog even bekijken

overgaan naar een nieuw onderwerp

nog meer te weten komen over dit onderwerp

niet meer te weten komen over dit onderwerp

nog iets anders (vul de vraag op de volgende slide in)

Terugkijken

Nog iets anders, namelijk...