6.3 De spanning loopt op

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Review Ideologieën

VS/Westblok:

• Ideologie:
  
• Kapitalisme
  

• Economie:
  
• Vrije Markt
  

• Politiek Systeem:
  
• Democratie 

SU/Oostblok:

• Ideologie:
• Communisme
• Economie:
• Planeconomie
• Politiek Systeem:
• Dictatuur (eenpartijstaat)

6.3 De spanning loopt op

Herhaling 6.2

Wat weet je te vertellen over:

- De uitgangspunten van het Westblok en het Oostblok in de politiek en economie

- De verschillende redenen waarom tijdens de Conferentie van Potsdam de geallieerde leiders het niet eens bleken te zijn met elkaar. 

- Het verband tussen de Trumandoctrine en het Marshallplan.

- De oorzaak en het gevolg van de Blokkade van Berlijn (1948-1949).

- De samensmelting van de westerse bezettingszones en de oosterse bezettingszone.

 

Noem de twee kenmerkende aspecten die horen bij H6.

Leerdoelen

De leerdoelen van deze paragraaf zijn:

• Je kunt de Koude Oorlog uitleggen aan de hand van voorbeelden.
• Je kunt het proces van blokvorming tussen Oost en West beschrijven.
• Je kunt uitleggen waarom de Cubacrisis gezien wordt als ´hoogtepunt´ van de Koude Oorlog.

Samenvatting 6.3.1.

Stalin wist dat hij zonder een atoombom nooit zo sterk als de Verenigde Staten zou worden, maar in 1949 lukte het de Sovjet-Unie ook. Zo ontstond een wapenwedloop tussen de twee supermachten. De Verenigde Staten en Sovjet-Unie waren bang om de wapens te gebruiken. De wederzijdse afschrikking hield de Koude Oorlog koud.

De Oost-Europese landen werden satellietstaten van Rusland. De Verenigde Staten wilden dat West-Europa ging samenwerken om sterker te staan tegenover de Sovjet-Unie. Het begin van die Europese eenwording was de oprichting in 1951 van de EGKS.

Ook op militair gebied werden bondgenootschappen gesmeed. Het Westen richtte de NAVO op en het Oostblok het Warschaupact (1955).

Vanaf 1949: Wapenwedloop

• Soort wedstrijd wie de meeste en krachtigste (kern)wapens heeft
  
• Stalin: 'Zonder atoombom nooit zo sterk als de Verenigde Staten.'
• Genoeg atoomwapens om de aarde te vernielen
• Voordeel: de Koude Oorlog bleef 'koud'

Bondgenootschappen

• 1949: oprichting Navo
  
• 1955: oprichting Warschaupact

IJzeren gordijn

6.3.1. Bommen en bondgenoten

Wapenwedloop: Soort wedstrijd wie de meeste en krachtigste (kern)wapens heeft

Wederzijdse afschrikking: Het bezitten van zoveel mogelijk (kern)wapens dat je tegenstander je niet durft aan te vallen

Bron 1 - Wapenwedloop en afschrikking

De twee 'ouderwetse soldaten' zeggen tegen elkaar: "Nu besloten is dat we elkaar met kernraketten afschrikken, moeten we alleen nog besluiten wie op het knopje drukt om een einde aan de mensheid te maken." Onder de tekening staat: "Maar wat gebeurt er als we niet spelen?"

Een tekening van de Engelsman David Low in The Manchester Guardian, 16-4-1957.

Leg, aan de hand van de atoombom, uit waarom er een wapenwedloop ontstaat tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie.

Leg uit waarom de wederzijdse afschrikking zowel een negatief gevolg als positief gevolg van de Koude Oorlog genoemd kan worden.

6.3.1 Bommen en bondgenoten

Satellietstaten

Landen die helemaal moeten doen wat een ander land zegt

Gebruik de landen Polen en de Sovjet-Unie.
Leg, met behulp van deze landen, het verschil tussen een invloedssfeer en een satellietstaat uit.

EGKS: Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, samenwerking tussen zes West-Europese landen op het gebied van de industrie, opgericht in 1951.

NAVO: Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, militaire samenwerking tussen de westerse landen onder leiding van de Verenigde Staten, opgericht in 1949

Warschaupact: Militaire samenwerking tussen de Oostbloklanden onder leiding van de Sovjet-Unie, opgericht in 1955

Bron 2 - NAVO en Warschaupact

De landen van de NAVO (donkerblauw) en van het Warschaupact (donkerrood).

De Verenigde Staten wilden meer samenwerking tussen de Europese landen. Een voorwaarde om ... te krijgen was dan ook dat landen gingen samenwerken, bijvoorbeeld tegen het communisme.

Vul het ontbrekende begrip in. Leg daarna het begrip uit.

Leg uit waarom het ontstaan van de NAVO en het Warschaupact past bij wederzijdse afschrikking.

Samenvatting 6.3.2.

In de Russische satellietstaten heerste een totalitaire dictatuur. Verzet tegen de overheid werd keihard onderdrukt, zoals in Oost-Berlijn in 1953. Die opstand kwam ook door de dood van Stalin. 

Zijn opvolger Nikita Chroesjtsjov praatte over vreedzame co-existentie, het vredig naast elkaar bestaan van de twee systemen.

Tijdens de Hongaarse Opstand van 1956 riepen de Hongaren om vrijheid. Dat vond Chroesjtsjov te ver gaan en Chroesjtsjov liet de opstand neerslaan. Het Westen durfde geen militaire steun te sturen. Het risico op een echte oorlog met de Sovjet-Unie vonden de Verenigde Staten veel te groot.

West-Berlijn lag midden in de DDR en veel Oost-Duitsers vluchtten naar het Westen. Rondom West-Berlijn werd  in 1961 de Berlijnse Muur gebouwd. Niemand kon er meer in of uit. De Verenigde Staten protesteerden wel, maar ondernamen geen actie.

6.3.2 Spanningen in Europa

Vreedzame co-existentie

Het vredig naast elkaar bestaan van het communistische en kapitalistische blok.

Hongaarse Opstand

Opstand van de Hongaarse bevolking tegen de overheersing van de Sovjet-Unie in 1956

https://schooltv.nl/video-item/de-hongaarse-opstand-hoe-de-opstand-wordt-beleefd-in-nederland

https://schooltv.nl/video-item/het-begin-van-de-koude-oorlog-bijna-oorlog-tussen-oost-en-west

6.3.2 Spanningen in Europa

Berlijnse Muur

Muur dwars door Berlijn om het oosten (communistisch) te scheiden van het westen (kapitalistisch), gebouwd in 1961 en afgebroken 1989

1961: Berlijnse Muur

Leg uit dat Chroesjtsjov zijn vreedzame co-existentie alleen bedoelde voor de relatie tussen het Oostblok en het Westblok en niet voor het Oostblok zelf.

Leg uit waarom de Hongaarse Opstand een logisch gevolg van de vreedzame co-existentie is.

Leg, met behulp van dit kenmerkend aspect (Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologie van het communisme), uit wat het gevolg van de Hongaarse Opstand voor de Hongaren zelf was.

Noem de aanleiding voor het bouwen van de Berlijnse Muur.

Samenvatting 6.3.3.

Toen op het eiland Cuba, nog geen 150 kilometer ten zuiden van de Verenigde Staten, in 1959 de communisten via een revolutie aan de macht kwamen, zag Chroesjtsjov zijn kans. Chroesjtsjov gaf steun aan het nieuwe communistische bewind en in ruil daarvoor mocht Chroesjtsjov kernraketten plaatsen. President John F. Kennedy eiste dat de Sovjet-Unie de raketbases afbrak en de Cubacrisis was een feit. Pas op het allerlaatste moment werd een (kern)oorlog voorkomen.

https://schooltv.nl/video-item/de-cubacrisis-spanningen-tussen-de-verenigde-staten-en-de-sovjet-unie

nos.nl

1962: Cubacrisis

• Militaire basis van Rusland: Cuba
• Militaire basis van Amerika: Turkije
• Bijna een derde wereldoorlog...

Cubacrisis

Noem in één zin de aanleiding voor het ontstaan van de Cubacrisis.
Noem de namen van de drie hoofpersonen in de Cubacrisis.

Leg uit wie volgens jou de winnaar (Sovjet-Unie of de Verenigde Staten) van de Cubacrisis is.

Leg aan de hand van de Cubacrisis en de bron uit dat het idee van de wederzijdse afschrikking een gevaarlijk idee is.