Samentrekkingen en fouten in samentrekkingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H3B

Stijl en Formuleren

Programma

1. Kort herhalen alliteratie & contaminatie

2. Herhaling (foutieve) samentrekking

3. Aan de slag

4. Afsluiten

Alliteratie

De beklemtoonde beginmedeklinkers zijn hetzelfde.

Lotje leerde Liesje lopen langs de lange Lindelaan.

Maar ook: 

Donald Duck

Kant-en-Klaar

Handige Harry

Optelefoneren

Samentrekkingen

- Op woordniveau; woorddeel

- Op woordniveau; heel woord

- Op zinsniveau

Op woordniveau; woorddeel

land- en tuinbouw – hier is het woorddeel bouw weggelaten; het is een samentrekking van landbouw en tuinbouw;

donkerblauw en -groen – hier is het woorddeel donker weggelaten; het is een samentrekking van donkerblauw en donkergroen;

Je gebruikt een afbreekstreepje!

Op woordniveau; heel woord

oude en nieuwe boeken – hier is een heel woord weggelaten, namelijk boeken; daarom komt er geen streepje;

aardige artsen en verpleegkundigen – hier is een heel woord weggelaten, namelijk aardige; daarom komt er geen streepje.

Basisonderwijs en middelbaar onderwijs

                Basis- en middelbaar onderwijs

Middelbaar onderwijs en basisonderwijs

               Middelbaar en basisonderwijs

Hoe kun je dit korter schrijven?
landsgrenzen en provinciegrenzen

Hoe kun je dit korter schrijven?
nationale wedstrijden en internationale wedstrijden

Op zinsniveau

Voorwaarden:

Dezelfde functie: In beide zinnen behoort het weggelaten woord tot dezelfde woordsoort.

Dezelfde betekenis:

Hetzelfde getal

Samentrekking op zinsniveau: voorwaarden

Het feest duurde lang en het feest was erg gezellig.

Dezelfde functie: In beide zinnen is 'het feest' het onderwerp

Dezelfde betekenis: 'het feest' heeft dezelfde betekenis

Hetzelfde getal: 'het feest' heeft hetzelfde getal

--> samentrekking op zinsniveau:

Het feest duurde lang en was erg gezellig.

GOED

FOUT

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

Ze stak de sigaret met een aansteker en de kaars met een lucifer aan.

Samentrekking op zinsniveau: voorwaarden

De clown trok zijn kleren uit en hij trok zich niets van zijn publiek aan.

Dezelfde functie: In beide zinnen is 'trok' de persoonsvorm.

Dezelfde betekenis: 'trok' heeft NIET dezelfde betekenis

Hetzelfde getal: 'trok' heeft hetzelfde getal

--> samentrekking op zinsniveau is NIET mogelijk, want 'trok'' heeft in het 2de deel van de zin een andere betekenis!

Samentrekking controleren

1. Noteer de weggelaten woorden.
2. Bepaal de functie, betekenis en getal van de samengetrokken woorden in het eerste deel.
3. Bepaal de functie, betekenis en getal van de weggelaten woorden in het tweede deel. 
4. Controleer of ze in beide gevallen hetzelfde zijn: functie, betekenis en getal. 

Foutieve samentrekking -getal

Foutieve samentrekking betekenis

Foutieve samentrekking gram. functie

Jerry keek naar een hond en daardoor niet uit bij het oversteken. 

Marcel heeft zijn vriendin gefeliciteerd en een cadeau gegeven.

Paul is ziek en naar huis gegaan.

Net op tijd in het stadion aangekomen, liepen de supporters snel naar hun plaatsen.

1. Goed
2. Fout

GOED

FOUT

De hond werd voortdurend gepest en tenslotte ziek.

Schaatsen is gezond en doe ik regelmatig.

GOED

FOUT

De ambulance bracht het slachtoffer naar het ziekenhuis en de agenten de dader naar het politiebureau. 

De docenten Nederlands geven les in het Nederlands en de docenten Engels in het Engels

Aan de slag

> Nakijken

> Verder werken in de reader t/m blz. 25