Les 2 - 4 vwo - periode 3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Startopdracht: 3 vragen

Gebruik figuur 1. In deze figuur wordt een terugkoppelingsmechanisme weergegeven dat in werking treedt bij het ontstaan van een ijstijd. Beredeneer of dit een positief of een negatief terugkoppelingsmechanisme is.

T2

Waarom zijn positieve terugkoppelingsmechanisme problematischer voor de mens dan negatieve terugkoppelingsmechanisme?

Voor paleoklimaatonderzoek worden verschillende bronnen gebruikt, zoals jaarringen in bomen, stuifmeelkorrels en zuurstof in gletsjers of diepzeesedimenten. Waarom worden juist deze drie naast elkaar gebruikt?

Vandaag

Programma vandaag

• Herhalen §2.7 & §2.8
• Vandaag uitleg en verdiepen §2.9 & §2.10

Waarom willen we dit weten?

Het klimaat dat heerst in dunne laag (dampkring) bepaalt waar ijs ligt, hoe hoog zeespiegel staat, waar we voedsel kunnen verbouwen

Kortom: hoe bewoonbaar verschillende regio's op aarde zijn.

Wetenschappers: snelle klimaatverandering kan catastrofaal uitpakken voor moderne samenlevingen en het web van leven waarmee ze verweven zijn.

Programma:

2.7 Natuurlijke klimaatverandering: onderzoek

2.8 Natuurlijke klimaatverandering: oorzaken

2.9 Hedendaagse klimaatverandering

2.10 Complexiteit van hedendaagse klimaatverandering

2.11 Gevolgen van hedendaagse klimaatverandering

2.12 Beleid en the big picture

H2. Aarde: klimaat

Pak je aantekeningenschrift erbij

= aantekeningen maken

2.9 & 2.10 Hedendaagse klimaatverandering (oorzaken & complexiteit) 

§2.9 Hedendaagse klimaatverandering: oorzaken

Schrijf een oorzaak op van hedendaagse klimaatverandering

3 oorzaken hedendaagse klimaatverandering

1. Toename broeikasgassen in de atmosfeer
2. Verandering landgebruik
3. Andere oorzaken: Variabiliteit

Doel: 

- Oorzaken van klimaatverandering bestuderen en begrijpen

1. Toename broeikasgassen

1. CO₂: verbranding fossiele brandstoffen (bijv. fabrieken, electriciteitsopwekking, verwarming en auto's)
2. Methaan (= aardgas): koeien + ontdooien permafrost (= ondoordringbare laag)
3. Waterdamp: meer verdamping

De ontdooiing van permafrost is een voorbeeld van:

1. een negatief terugkoppelingsmechanisme
2. een voorbeeld van externe variabiliteit
3. een voorbeeld van interne variabiliteit
4. een positief terugkoppelingsmechanisme

Meer verdamping -> meer wolken

• Wolken weerkaatsen en absorberen zonlicht aan boven en onderkant. 
• Wolken werken als een deken en houden warmte vast.

Mondiaal gevolg lijkt te zijn dat de toename van wolken de verwarming van de atmosfeer vermindert.

Er zijn echter regionale verschillen te meten.

2. Veranderend landgebruik

a. Verbranden regenwoud: bron CO₂ uitstoot 

Zuid-Amerika gaat schuil onder de rook van de branden in het Amazonegebied in Brazilië.

Ook de grote bosbranden in Californië laten een spoor van rook achter.

Beeld Michael Benson/CIRA/NOAA; jan 2021

Meer weten? Kijk op: https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/een-onheilspellend-rookgordijn-boven-de-amazone-klimaat-verandering-in-beeld~b78c24c5/

2. Veranderend landgebruik

• Verbranden regenwoud: bron CO₂ uitstoot 
• Toename akkers en weilanden: 
    weerkaatsen zonlicht -> afkoeling
    houden minder vocht vast -> verdroging , met als gevolg: 
• Toename aerosolen (vergelijkbaar effect als wolken)

Opwarming aarde door de mens

• Bij het verbranden van regenwoud komt CO2 vrij
• Akkers, weilanden kaatsen meer zonlicht terug
• Meer aerosolen door verdroging

Aerosolen

Afhankelijk van omstandigheden -> mondiaal gezien afkoeling, maar er zijn grote regionale verschillen.

vliegtuigstrepen: aerosolen + waterdamp

3. Andere oorzaken

Beïnvloeding tussen oceaan en atmosfeer:

a. interne variabiliteit - bijv. El Niño

b. externe variabiliteit - 

                               - variaties activiteit vulkaanuitbarstingen

                               - variaties in aantal zonnevlekken

§2.10 

Complexiteit van hedendaagse klimaatverandering

Denk je dat een nieuwe president van de VS wel weer mee zal doen aan klimaatakkoorden?

Ja, klimaat gaat nu weer boven economische belangen

Nee, economische belangen (industrie bv.) zijn groot

Debat gaat over aannames en wat we daarvan vinden.

In hoeverre vind je dat klimaatsceptici een terecht punt hebben in dat klimaatverandering worden overdreven?
0 = klimaatverandering is real; let's do something
10 = totale onzin en bangmakerij.

010

Verwerken en verdiepen

Aan de slag:

1. Pak werkboek.

2. Pak een atlas.

3. Maak opgave: 2.9 & 2.10

Volgende les afhebben: §2.9 & §2.10

Reflectie: wat heb je vandaag geleerd?