5.4 de nieren 5havo

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Planning

- Terugblik BS 1 t/m 3

- BS 4 de nieren

homeostase =Het vermogen om het inwendig milieu (lichaamsvloeistoffen) voor de cellen zo constant mogelijk te houden

Waar gaat het ook alweer over? 

Thema 5

Thema 5 Gaswisseling & Uitscheiding

Basisstof 1 Gaswisseling

Basisstof 2 Longventilatie

Basisstof 3 De lever

Basisstof 4 De nieren

Basisstof 5 De huid

Kijk goed naar het 'leverlobje' op pagina 79 van je boek. Beschrijf welke aan en afvoerende vaten er naar/vanuit het leverlobje zijn.

Wanneer wordt er 'ureum' gemaakt in de lever? Waaruit wordt dit afvalproduct gemaakt en waar wordt het uiteindelijk uitgescheiden? 

Waarom is de indeling van het leverlobje dus heel handig?

Leverlobje

Links de bouw van een leverlobje met leverslagader (8), leverader (3), galgang (5), poortader (7).

De functies van de lever:

- Homeostase proberen te behouden

- Afbraak van bloedcellen

- Koolhydraatstofwisseling

- Vetstofwisseling (ook emulgeren van vetten)

- Eiwitstofwisseling

- Ontgiften van het bloed

5.4   De nieren

De leerdoelen

Je kunt de bouw, werking en functies van de nieren en de urinewegen beschrijven.

Je kunt uitleggen hoe het interne milieu min of meer constant wordt gehouden door de nieren. 

Bouw van de nier

• Nierschors, niermerg, nierbekken 
• nierslagader en nierader
• urineleider
• 1 miljoen niereenheden (nefronen)
  

Bijnier = hormoonklier die bovenop elke nier ligt.

Nierschors

Niermerg

Nierbekken

Nierader

Nierslagader

1. Nierbekken
2. Niermerg
3. Nierschors
4. Urineleider

1. Nierbekken
2. Nierschors
3. Niermerg

De juiste volgorde van het uitscheidingsstelsel is...

1. Nieren - Blaas - Urineleider
2. Nieren - Urineleider - Blaas
3. Urineleider - Nieren - Blaas
4. Urineleider - Blaas - Nieren

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Niereenheid = nefron

Kapsel van Bowman + glomerulus = lichaampje van Malpighi

Vorming van urine

Lichaam van Malpighi

Door bloeddruk wordt deel van het bloed uit glomerulus in de holte van het kapsel van Bowman wordt geperst: Ultrafiltratie

Vocht in kapsel van Bowman: voorurine.

Voorurine bevat:

water/glucose/aminozuren/opgeloste zouten/afvalstoffen

Voorurine bevat geen:

grote bloedeiwitten/bloedcellen/bloedplaatjes

Lus van Henle

Met name in lus van Henle vindt terugresorptie plaats.

In dalende deel vooral water (osmosewaarde stijgt).

In stijgende deel vooral zouten (osmosewaarde daalt). 

Terugresorptie

Terugresorptie vindt plaats in:

- Tubulus

- Lis van Henle

- Verzamelbuis

Vergelijk BINAS 85C

Vorming urine

In een niereenheid (nefron) wordt urine gevormd.

De ultrafiltratie in lichaampjes van Malpighi --> vorming van voorurine

Terugresorptie heropname bruikbare stoffen in het bloed: lis van Henle, verzamelbuis, tubulus

Urine

Elke dag produceer je  ±180 liter voorurine. 

Na terugresorptie blijft er maar 0,5% voorurine over: 1 - 2L urine.

Ong. 178L water, 1,5kg keukenzout en 270gr glucose teruggeresorbeerd. 

Aan de slag

5.4 De nieren

opdr 27, 28 en 29

Over 10 minuten gaan we verder.

Bekijk ook BINAS 85B en C, stoffen in bloedplasma worden vergeleken met stoffen in de voorurine en urine. Bloeccellen en grote moleculen zoals eiwitten zitten niet in de voorurine, wel verschillende ionen, ureum en glucose.

Doorbloeding nieren

Per minuut stroomt er ruim 1 liter bloed door de nieren.

Hart -> aorta -> nierslagader -> kleinere nierslagadertjes -> Glomerulus -> haarvaten rond nierbuisjes  -> kleinere nieradertjes ->  nierader  ->

--> onderste holle --> Hart

Antidiuretisch hormoon (ADH)

(haalt water uit je voorurine)

diuretisch = urine vormend. ADH zorgt er dus voor dat je minder urine uitscheidt omdat er meer water uit je voorurine wordt geresorbeerd. (snap je?)

ADH wordt opgeslagen in de hypofyse en kan daar worden vrijgegeven aan het bloed.
De osmotische waarde wordt waargenomen door de zintuigcellen in de hypothalamus. Wanneer de normwaarde wordt overschreden wordt meer of minder ADH uitgescheiden door de hypofyse.

Het bereiken van homeostase. Hoe werkt ADH?

ADH -> waterhuishouding

- Wat moet er op peil blijven?

ADH --> doorlaatbaarheid van de celmembranen van de nierbuisjes en verzamelbuisjes neemt toe (BINAS 89A).
Meer water wordt onttrokken (terugresorptie) aan de voorurine, als je bijvoorbeeld lang niet gedronken hebt. Zo wordt voorkomen dat je uitdroogt. 

Waarom krijg je van alcohol dorst?

Dat komt doordat alcohol de productie van het zogeheten ‘antidiuretisch hormoon’ (ADH) onderdrukt. Dat hormoon zorgt ervoor dat je nieren water uit je plas terughaalt, voordat het je lichaam verlaat. Wordt ADH onderdrukt, dan gebeurt dat niet. Je gaat meer urine produceren. Je raakt dan meer water kwijt, met dorst als gevolg.

Je drinkt erg weinig. Wat gebeurt de ADH concentratie? En de terugresorptie van water?

1. ADH neemt toe, terugresorptie toe
2. ADH neemt af, terugresorptie toe
3. ADH neemt toe, terugresorptie af
4. ADH neemt af, terugresorptie af

In welk gedeelte van een nefron (niereenheid) wordt ervoor gezorgd dat een mens zo veel mogelijk water uit de voorurine terugresorbeerde, zodat hij slechts kleine hoeveelheden urine produceerde?

1. In de Lis van Henle
2. In het kapsel van Bowman
3. In het nierbuisje
4. In de glomerulus

Stap 1:

Stap 2:

Stap 3:

Stap 4:

Stap 5:

Stap 6:

Stap 7:

Sensoren in de hypothalamus registeren een te hoge osmotische waarde (te weinig water in bloed).

De hypothalamus wordt hierdoor gestimuleerd om ADH te maken en via hypofyse uit te scheiden

Via de hypofyse komt ADH in het bloed.

ADH bereikt de nieren en nieren gaan minder water uitscheiden.

De osmotische waarde van het bloed daalt.

Sensoren in de hypothalamus registeren de lagere osmotische waarde.

De hypothalamus wordt geremd in de afgifte van ADH.

5.4     De nieren

Opdracht 27 t/m 31