H4 par. 4.3 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Tijd van ontdekkers en hervormers

Nieuw geloof, nieuw land.

par. 4.3 Onrust in de Nederlanden

• Tijdvak: Tijd van ontdekkers en hervormers 
• 1500-1600

• Periode: vroegmoderne tijd
• 1500-1800

Invalshoeken

• Economisch: 
• Wat zijn de middelen van bestaan? 
• Leven mensen van de jacht, landbouw, industrie?
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?
• Geld

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• Bestuur
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
•  Leefomstandigheden van mensen.
•  Sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: 
• Gaat vooral over:
• geloof 
• kunst 
• wetenschap

Oorzaak en gevolg

De oorzaak is de reden waarom er iets gebeurt.

Het gevolg is wat er daarna gebeurt; hoe gaat het verder?

Normen en waarden

Met waarden bedoelen we zaken die mensen belangrijk vinden in hun leven, bijvoorbeeld:

• behulpzaamheid, 
• eerlijkheid of 
• een goed moslim of christen zijn.
  

Normen en waarden

Met normen bedoelen we regels waaraan mensen zich moeten houden, zoals geschreven en ongeschreven wetten/ regels.

Voorbeelden van normen zijn: 

• ‘afval gooi je in de prullenbak’ 
• en ‘diefstal is verboden’.

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven wat de Spaanse koning rond 1550 wilde veranderen aan het bestuur in de Nederlanden.
• Je kunt twee redenen noemen waarom mensen in de Nederlanden ontevreden waren over het Spaanse bestuur.
• Je kunt een oorzaak en een gevolg van de Beeldenstorm noemen.
  
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

De Nederlanden

• Keizer Karel V werd in 1519 de baas over de Nederlanden.
  

De Nederlanden

• Karel de V was de machtigste koning in Europa.
• Hij was ook de baas over:
• Spanje, 
• de Spaanse koloniën in Amerika, 
• gebieden in Duitsland, 
• Italië en de Nederlanden.
  

De Nederlanden

• Huidige Nederland, België en Luxemburg.
• Verdeeld in 17 gewesten.
• Ieder gewest had zijn eigen wetten, munten, rechtspraak, bestuur.
• Grote verschillen!
  

De Nederlanden

• Hierdoor lastig te besturen voor Karel V.
• Daarom stelde hij in de Nederlandse gewesten stadhouders aan: edellieden die als plaatsvervangers van de koning een gewest bestuurden.
• Taken:

1. Moesten voor orde en rust zorgen.
2. Gaven advies aan de koning.

Willem van Oranje

• Stadhouder van Holland, Utrecht en Zeeland.
  

De Nederlanden

• Karel V had ook veel geld nodig voor al zijn oorlogen.
• Als de koning meer belastingen wilde heffen, moest hij telkens onderhandelen met de gewesten.
  
• Daarom wilde Karel V in Nederland een centraal bestuur:
• in alle gewesten dezelfde wetten en belastingen.
  

In welk rijk was keizer Karel V niet de baas?

1. Rusland
2. Duitsland
3. De Nederlanden
4. Spanje

Waarom waren de Nederlanden moeilijk te besturen voor Karel V?

Hoe wilde Karel V het bestuur van de Nederlanden makkelijker maken?

Wat voor soort verandering is het instellen van een centraal bestuur?

1. Culturele verandering
2. Economische verandering
3. Politiek-bestuurlijke verandering
4. Sociale verandering

Filips II

• Volgde in 1555 zijn vader op als koning van de Nederlanden.
• Hij wilde ook een centraal bestuur.
  

De Nederlanden

• Filips probeerde de macht van de adel te verkleinen.
• Hij werkte liever met ambtenaren: iemand die werkt voor de koning en hem helpt met het besturen.
• Een ambtenaar kon Filips zelf uitkiezen, de adel niet.
  

Wat is een voordeel van een centraal bestuur voor Filips II?
2 antwoorden zijn goed.

1. Ambtenaren waren dan niet meer nodig
2. De adel in de Nederlanden zou meer macht krijgen
3. Filips II zou makkelijker belasting op kunnen leggen
4. Overal zouden dezelfde regels gelden

Groeiende ontevredenheid

• Veel mensen waren ontevreden over de Spaanse koning, omdat:
  

Groeiende ontevredenheid

• 1. De Nederlandse edelen en gewesten wilden geen centraal bestuur. 
• Omdat Filips ambtenaren aanstelde, kregen de edelen minder te zeggen over het bestuur.
• En de gewesten wilden niet dat de koning zomaar belastingen kon opleggen.
  

Groeiende ontevredenheid

• 2. Protestanten werden zwaar vervolgd. 
• Veel mensen waren protestant geworden.
  
• Filips II zag het als zijn plicht om de katholieke kerk te beschermen en pakte de protestanten streng aan.
• Als je je niet wilde bekeren, werd je gedood. 
• Zelfs veel katholieken vonden de straffen te zwaar. 
  

Noem een reden waarom mensen ontevreden waren over de Spaanse koning

Hagepreken

• Omdat protestanten geen kerken hadden, kwamen zij in de openlucht bij elkaar.
• Hagepreken.
• Er werd voorgelezen uit de bijbel en verteld over het geloof.
  

De Beeldenstorm

• Soms lieten mensen zich ophitsen tegen de katholieke kerk.
• Dat gebeurde in 1566.
  
• Na afloop vernielden een groep protestanten in een klooster alle beelden van heiligen.
  
• Begin van de Beeldenstorm.
• Overal werden beelden in kerken en kloosters vernield.
  

De Beeldenstorm

• Filips II was woedend!
• Ook op de Nederlandse adel.
  
• Hij stuurde de Spaanse hertog Alva met een leger naar de Nederlanden:
• om de orde te herstellen en de protestanten te straffen.
• Veel protestanten vluchtten!
• Ook Willem van Oranje.
  

Hoe worden de bijeenkomsten van protestanten in de open lucht genoemd?

1. Beeldenstorm
2. Hagepreken
3. Een mis
4. Opstand

In welk jaar begon de Beeldenstorm?

1. 1519
2. 1566
3. 1555
4. 1584

Wat is een oorzaak van de Beeldenstorm?

1. Protestanten waren boos over de rijkdom van de katholieke kerk
2. Protestanten vluchtten naar het buitenland
3. Katholieken waren boos over de rijkdom van de protestantse kerk
4. Katholieken vluchtten naar het buitenland

Wat is gevolg van de Beeldenstorm?

1. Protestanten waren boos over de rijkdom van de katholieke kerk
2. Protestanten vluchtten naar het buitenland
3. Katholieken waren boos over de rijkdom van de protestantse kerk
4. Katholieken vluchtten naar het buitenland

Schrijf 1 ding op wat je geleerd hebt van deze les.

Wat vind je nog lastig?