Dilemma + utilisme

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Na deze les

- kun je bepalen of iets een ethisch dilemma is of niet.

- leg je in eigen woorden uit wat het utilisme is en hoe het kan helpen bij ethische vraagstukken.

botsende waarden

Bij ethiek staan botsende waarden centraal. Die botsende waarden noemen we een  moreel /ethisch dilemma

Bij zo'n dilemma kun je dus twee waarden aanwijzen die tegenover elkaar staan. 

Je vriend geeft een feest dat werkelijk oersaai is. De volgende dag hebben klasgenoten het erover. Ze vragen jou als beste vriend(in) wat jij ervan vond.
-welke waarden botsen in dit dilemma?

1. respect en vriendschap
2. eerlijkheid en vriendschap
3. eerlijkheid en respect
4. vriendschap en humor

Je bent de financieel directeur van Ajax. Een van de sterspelers vertrouwt je toe dat hij tijdens het uitgaan iemand in elkaar heeft getrapt. Uit de ophef die ontstaat op social media blijkt dat het slachtoffer er waarschijnlijk blijvende schade aan overhoudt. De daders zijn onbekend bij het publiek.

1. eerlijkheid en financieel gewin
2. eerlijkheid en bescherming
3. financieel gewin en rechtvaardigheid
4. rechtvaardigheid en bescherming

Wat is de oorzaak van de toename in euthanasie aanvragen?
Ethische vraag of niet

1. Ja
2. nee

Ethisch dilemma of niet:
Zal ik de bus nemen zonder te betalen?

1. Ja
2. Nee

Ethisch dilemma of niet: Is euthanasie in ons land toegestaan?

1. Ja
2. Nee

Ethisch dilemma of niet: Moet ik deze woordjes van buiten leren of niet?

1. ja
2. nee

Ethisch dilemma of niet: Is het rechtvaardig een bom te gooien op een woonwijk vol IS strijders

1. Ja
2. Nee

Ethisch dilemma of niet:
Mag ik een ongeneeslijk zieke uit zijn lijden verlossen?

1. Ja
2. Nee

Ethisch dilemma: je beste vriend staat er slecht voor bij gs. Mag hij bij jou afkijken?

1. ja
2. nee

Ethisch dilemma of niet: Welke tactiek kan de coach van AZ het beste gebruiken in de wedstrijd tegen Vitesse?

1. Ja
2. Nee

Hoe bepaal je wat het juiste is om te doen?

Ethische theorieën - helpen om te bepalen wat juist is.

We behandelen 3 theorieën:

utilisme - gevolgenethiek

plichtsethiek - beginselethiek

Deugdethiek

Utilisme

Wat betekent (denk je) het woord "utilisme"?

1. zingeving
2. doel
3. moreel handelen
4. nuttig

Stel je bent de tram bestuurder: offer je 1 of 5 mensen op?

1. 1
2. 5

Utilisme

ethische stroming die de morele waarde van een handeling afmeet aan de bijdrage die deze handeling levert aan het algemeen nut, waarbij onder algemeen nut het welzijn en geluk van alle mensen wordt verstaan.

Doorgaans houdt dit in dat een utilitarist met zijn handelingen streeft naar een zo groot mogelijke mate van geluk, al houdt hij er wel rekening mee dat dit in de praktijk soms onmogelijk kan zijn. Met een zo groot mogelijke mate van geluk wordt bedoeld dat zo veel mogelijk mensen zo gelukkig mogelijk zijn.

Als de gevolgen van een handeling goed zijn, dan is de handeling ook goed geweest. (Heiligt het doel dan de middelen?

De term geluk in de utilitaristische ethiek is de som van plezier min pijn. Vermijden van pijn en verwerven van plezier zijn dan ook de motieven voor het menselijke handelen.

Een handeling is ethisch goed als het voor ‘het grootste geluk voor het grootste aantal’ zorgt. 

Volgens deze stroming is goed en kwaad en kwestie van rekenen. Van welke handeling worden de meeste mensen het meest gelukkig? 

Er wordt gekeken naar alle belanghebbenden. Wanneer het totale geluk van alle betrokkenen naar verwachting toeneemt, kunnen plannen in werking worden gesteld.

Casus

Je bent als ingenieur betrokken bij onderzoek naar een nieuw pesticide. Op grond van een risicoanalyse kom je erachter dat als dit pesticide op grote schaal in ontwikkelingsland X zou worden gebruikt, per jaar 200 mensen met een overgevoeligheid tegen deze stof zouden komen te overlijden maar dat daardoor de oogst zodanig zou toenemen dat 10.000 mensen per jaar minder aan honger zouden overlijden. Vind je dat ontwikkelingsland X dit pesticide zou moeten inzetten? Wat zou iemand vanuit het utilisme beantwoorden?

Kritiek?

Geen enkele theorie is perfect.

2 minuten: bedenk een punt van kritiek op het utilisme.

Welke kritiek hebben jullie bedacht op het utilisme

Kan volgens het utilisme een 'leugentje om bestwil' toegestaan zijn?

1. Ja, zolang je door te liegen het totale geluk in de wereld vergroot.
2. Nee, liegen is altijd verkeerd ook al is je motief juist.

Is volgens het utilisme een ongelijke verdeling van welvaart toegestaan?

1. Nee, de welvaart moet altijd evenredig worden verdeeld.
2. Ja, zolang daardoor het totale geluk in de wereld toeneemt.