1.2 Nederland als koloniale mogendheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1.2 Nederland als koloniale macht (deel 1)

Kaart van Nederlands-Indië uit 1915

Wat herinnert in ons dagelijks leven aan het Nederlandse koloniale verleden? Bijvoorbeeld...

Links is Indische rijsttafel, midden is een standbeeld van J.P. Coen, rechts is Willem Alexander en Maxima die op bezoek gaan in Curacao (2018)

Waarom is het belangrijk om als Nederlands staatsburger iets te weten over het koloniale verleden van Nederland?

Herhaling leerdoelen

We herhalen de verschillende leerdoelen die je moet beheersen 

In welke periode raakte de Nederlandse Republiek betrokken bij de handel in / met Azië?

1. 15e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw
4. 18e eeuw

Wat is de naam van het handelsbedrijf dat namens de Republiek handelde met Azië?

Wat was de naam van het hoofdkwartier van de VOC in Indonesië?

1. Batavia
2. Bataviastad
3. Paramaribo
4. Willemstad

Geef twee voorbeelden van producten waar de VOC in handelde

19e eeuw: West-Europese landen verstevigen hun grip op bestaande koloniën / breiden koloniaal bezit uit 

Dit heet modern imperialisme

Oorzaken:

• Grondstoffen nodig voor opkomende industrie
• Toegang tot afzetmarkten om producten te verkopen
• Toenemend nationalisme in Europa
• Wit superioriteitsgevoel 

Belangrijke veranderingen: 

• 1799: VOC failliet, na Napoleontische tijd krijgt Nederland een aantal handelsposten in handen 
• 1815: Willem I wordt koning van Nederland, gaat zich persoonlijk met bestuur en beheer van de Nederlandse koloniën bezighouden

Java-oorlog (1825-1830) 

• Javanen komen in opstand o.l.v. prins Diponegoro
• Oorzaak: Javaanse boeren werden uitgebuit
• Gevolg: Java verwoest, 200.000 Javaanse slachtoffers, 15.000 Nederlandse militairen gesneuveld, Indië kostenpost voor Nederland

De Java-oorlog wordt met een list beëindigd. Diponegoro meldt zich om te onderhandelen, maar wordt dan gevangen genomen. ->

Landrentestelsel: De boeren moeten voortaan maar liefst twee vijfde deel van hun opbrengsten afstaan. De plaatselijke vorsten leggen daar nog een deel bovenop. 

Diponegoro

Op dit schilderij lijkt het alsof Diponegoro de arrestatie "ondergaat" en vrijwillig afscheid neemt van zijn volgelingen, waarvan twee zich aan zijn voeten werpen.

Verslagen volgelingen

De volgelingen van Diponegoro zitten er verslagen bij, hun wapens op de grond als teken van overgave aan de Nederlanders. Ze kunnen / willen niets meer beginnen tegen de Nederlanders.

Driekleur

De Nederlandse vlag wappert fier boven de ambtswoning van de Nederlandse bestuurder

Koets

De koets om Diponegoro af te voeren, staat klaar.

Generaal De Kock

De Nederlandse generaal de Kock heeft Diponegoro gearresteerd en wijst met een zelfverzekerd gebaar naar de klaarstaande koets om Diponegoro af te voeren. 

Nederlandse soldaten

De Nederlandse soldaten stralen met hun opgeheven geweren macht en zelfvertrouwen uit. 

Vanuit welk perspectief is dit schilderij gemaakt? Is het vanuit het perspectief van Diponegoro of van de Nederlanders geschilderd? Leg je antwoord uit!

Huiswerk

par 1.2 Van verlies naar winst: maken vraag 1 tm 5

Gouverneur-Generaal Johannes van den Bosch moest van Nederlands-Indië een wingewest maken, hij voerde op Java het Cultuurstelsel in

https:

Cultuurstelsel:

• Boeren moesten 20% van hun land bewerken met exportgewassen (vooral koffie, suiker, thee, tabak, en indigo)
• Boeren moesten deel van de opbrengst aan de staat afstaan, de winst ging naar de Nederlandse schatkist -> "het batig slot"
• Boeren kregen hiervoor een plantloon, contant geld waarmee ze (Nederlandse) producten konden kopen
• Boeren die geen exportgewassen konden verbouwen moesten herendiensten verrichten
• Bestuurders / regenten die toezicht hielden, werden beloond met cultuurprocenten (een percentage van de opbrengst)

Gevolgen:

• Hoge inkomsten voor Nederland (30% van de staatsinkomsten)
• Investeringen in infrastructuur in de kolonie om de producten te vervoeren
• Hongersnoden op Java -> het verbouwen van exportgewassen ging voor het verbouwen van rijst
• Uitbuiting van Javaanse boeren: herendiensten / hard werken op het land

Theeplantage met opzichter

Max Havelaar

• Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.
  

• Boek van Multatuli (Latijn voor: 'ik heb veel gedragen'), pseudoniem van Eduard Douwes Dekker

• Belangrijkste protest tegen het cultuurstelsel
  

Zet de volgende gebeurtenissen op de juiste volgorde van tijd in de tijdbalk:

1

2

3

4

5

6

Oprichting VOC

Van den Bosch voert Cultuurstelsel in

Opheffing VOC

Arrestatie Diponegoro

Begin Java-oorlog

Multatuli schrijft het boek Max Havelaar

Pak je werkboek erbij op blz. 11/12, tekstboek op blz. 13/14

1. Je leest in het tekstboek blz. 13/14 tot "Plantages in de buitengewesten"

2. Je maakt in het werkboek opdracht 3abcd (blz. 11) en opdracht 6a (blz. 12).

Na 10 min. samen bespreken