Rechtstaat quiz §5.1, §5.2 en §5.3

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

H5 Rechtsstaat 

PROGRAMMA 

DOELEN

Quiz en  filmpje 

MAKEN §5.4 zelfstandig of samen met buurvrouw/ buurman

DOELEN

Wat weet je nog?

• verschil is tussen een democratie en een dictatuur en dit uit kunnen leggen. 
• Kenmerken van een rechtstaat, democratie en dictatuur kunnen  benoemen.
• Weten wat Trias Politica is en dit uit kunnen leggen.

Wat weet je nog? 

§5.1 vrijheid en onvrijheid

§5.2 grondwet en grondrechten

§5.3 Scheiding van machten

§5.5 Opgepakt.......en dan?

§5.6 Straffen of voorkomen?

In een rechtsstaat:

1. hebben burgers rechten en plichten en de overheid niet.
2. hebben burgers en overheid allebei rechten en plichten.
3. hebben burgers rechten en de overheid plichten.
4. hebben burgers plichten en de overheid rechten.

Tijs en Jelle hebben grondrechten.

Stefan heeft vrijheid 

van meningsuiting (grondrecht) 

Mark Rutte heeft alle macht in Nederland 

Niemand heeft alle macht in Nederland. Er is sprake van een machtenscheiding. 

WEL kenmerken rechtsstaat 

Sergio de rechter is partijdig. Burgers die op de VVD stemmen krijgen minder straf.

GEEN kernmerken rechtsstaat 

Wat is géén grondrecht?

1. recht op vrijheid van meningsuiting
2. recht op gelijke behandeling
3. stemrecht
4. recht op geluk

de Scheiding der Machten: Trias Politica

de rechtbanken

parlement

regering: premier + ministers

rechtsstaat

Iedere handeling van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet

Scheiding van politieke macht in 3 onderdelen

Het gedrag van anderen beïnvloeden

Beoordeeld of wetten goed worden nageleefd

Ministers vertellen hun ambtenaren wat ze moeten doen

Neemt wetten aan waaraan burgers en overheid zich moeten houden

legaliteitsbeginsel

Autoritaire staat

Macht

Rechtsprekende macht

Trias politica

Uitvoerende macht

Wetgevende macht

Rechters zijn verplicht de regering te steunen

Wat zijn mensenrechten?

1. Rechten die door regeringen worden gegeven
2. Rechten die alleen in sommige landen gelden
3. Rechten die alleen voor sommige mensen gelden
4. Rechten die iedereen heeft vanwege zijn of haar menselijke waardigheid

Wat is GEEN kenmerk van de rechtsstaat?

1. Er is geen sprake van machtenscheiding: de rechter is afhankelijk
2. Alle burgers zijn voor de wet gelijk. Er is rechtsgelijkheid.
3. Het handelen van de overheid moet gebaseerd zijn op de wet
4. Er zijn grondrechten

Wat zijn grondrechten?

1. Grondrechten zijn wetten voor iedereen.
2. Grondrechten zijn de rechten van burgers die staan vastgelegd in de grondwet.
3. Plichten voor alle Nederlanders.
4. Grondrechten zijn regels voor alle Nederlanders.

Wat is het legaliteitsbeginsel?

1. Naast rechten hebben we ook plichten.
2. Je kan niet twee keer worden vervolgd.
3. Iedere handeling van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet.
4. De overheid kan ook strafbaar zijn.

Parlementaire democratie of dictatuur? 

Parlementaire democratie

Dictatuur

Grondrechten

Persvrijheid

Leger heeft veel invloed

geen grondrechten

1 persoon heeft alle macht

vrije en geheime verkiezingen

Scheiding der machten

censuur

Wat betekent censuur?

1. Het expres weglaten of veranderen van bepaalde informatie
2. Het voortdurend opdringen van een bepaalde mening
3. Aan negatieve beeldvorming doen
4. Dat er geen persvrijheid is in een land

De minister moet ervoor zorgen dat de politiechef op de hoogte is van de nieuwe wet. Dit past bij de?

1. Rechterlijke macht
2. Wetgevende macht
3. Uitvoerende macht

§5.4 Criminaliteit

PROGRAMMA 

DOELEN

UITLEG 

QUIZ 

AFMAKEN §5.4 

 Filmpje Grondwet 

LEERDOELEN

• Je kunt uitleggen wat criminaliteit is.

• Je kunt het verschil uitleggen tussen overtredingen en misdrijven en hiervan voorbeelden geven.

• Je kunt uitleggen dat criminaliteit tijdgebonden en plaatsgebonden is en hiervan voorbeelden geven

Wat is het verschil tussen asociaal en strafbaar gedrag?

1. Op strafbaar gedrag staat een celstraf
2. Op strafbaar gedrag staat een boete
3. Als je strafbaar bent ga je tegen de wet in
4. Als je strafbaar bent ga je tegen de maatschappij in

Terugblik; verschil tussen overtreding & misdrijf

Overtreding 

Misdrijf

Door rood fietsen

Moord

Strafblad

Rijden zonder helm

Wildplassen

Inbraak

Handel in drugs

In welk voorbeeld is er sprake van strafbaar gedrag?

1. Voordringen bij de kassa
2. Door rood rijden
3. Hardop muziek luisteren in de bus
4. Niet opstaan voor een invalide persoon.

tijdgebonden criminaliteit 

plaatsgebonden criminaliteit

Te klein geboren kinderen weggooien

Pistool bij je hebben

internet

fraude

overspel

abortus

Welke risicofactor zie overduidelijk terug in het vorige filmpje?

Een verdachte

1. heeft altijd iets strafbaars gedaan
2. heeft geen rechten
3. wordt altijd veroordeeld
4. is misschien schuldig

Politie

Officier van justitie

Maakt een proces-verbaal.

Kan kiezen voor vervolging

Arresteert de verdachte.

Te weinig bewijs dus, seponeren

Officier 

van

justitie

Rechter

Verdachte

Advocaat

Ik word verdacht van mishandeling.

Ik vertel waar de verdachte van wordt beschuldigd.

Ik verdedig de verdachte zo goed mogelijk.

Ik beslis of de verdachte schuldig is.

Zet het verloop van een rechtszaak in de goede volgorde

Uitspraak/ Vonnis

Advocaat houdt toespraak

Verhoor getuigen

Aanklacht

Opening

Verhoor verdachte

Officier van Justitie aan het woord

Laatste woord verdachte

Verdachte

Rechters

Advocaat

OvJ

Geef bij de volgende situaties aan of het gaat om repressie of preventie. Sleep het juiste antwoord naar de bijbehorende situatie.

Sommige mensen vinden dat kinderlokkers levenslang moeten krijgen.

Vaak kondigt de politie snelheidscontroles van tevoren al aan.

Preventie

Repressie

bijkomende straf

maatregel

hoofdstraf

celstraf

taakstraf

inleveren rijbenwijs

geldboete

TBS

Ondertoezicht

stelling

Wat is criminaliteit?

Als je geen rekening met anderen houdt ben je asociaal bezig. Maar als je daarmee ook een wetsregel overtreedt ben je strafbaar. Je pleegt dan een delict, een strafbaar feit. 

Weet je het nog? Omdat we een rechtsstaat zijn moet iedereen zich aan de wet houden, ook de overheid.

Overtreding

Strafbare feiten die minder erg zijn.

Bijv. Zonder helm rijden: je krijgt wel een boete, maar hoeft niet naar de rechter en geen strafblad.

Misdrijf

Ernstige strafbare feiten.

Bijv. Stelen, mishandeling, drugshandel: Je wordt verhoord, krijgt vaak een zwaardere straf en een strafblad. 

Criminaliteit: alle misdrijven zoals die in de wet staan.

Tijdgebonden

Wat strafbaar is en wat niet verandert door de tijd heen.

Bijv. Vroeger was overspel strafbaar, nu niet meer. 

Plaatsgebonden

Wat in Nederland is toegstaan kan in een ander land strafbaar zijn. 

Bijv. wapenbezit is in de VS legaal, in Nederland niet. 

Criminaliteit is afhankelijk van tijd en plaats

Gevolgen criminaliteit

Materiële gevolgen: schade die je kunt berekenen in geld. Bijvoorbeeld een vernielde winkelruit. 

Niet-materiële gevolgen: gevolgen die niet in geld zijn uit te drukken. Bijv. angst voor een nieuwe inbraak.

Oorzaken van criminaliteit

Er is vaak niet één bepaalde reden waarom mensen crimineel worden. Er zijn wel aangewezen risicofactoren. 

1. Slechte opvoeding
2. Groepsdruk
3. Alcohol of drugsgebruik
4. Spijbelen/schooluitval
5. Biologische factoren

Let op: je kunt met al deze factoren te maken hebben, zonder de criminaliteit in te gaan!