2.5 De breuk wordt definitief tussen Willem van Oranje en Filips II

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Leerdoel:

Ik kan uitleggen hoe het tot een definitieve breuk tussen Filips II en Willem van Oranje kwam.

1573-1576: Requesens landvoogd. 

• Sterft in 1576: geen landvoogd en Spanje is bankroet=>geen geld meer voor soldaten te betalen. Gaan plunderen om aan geld te komen.
• 1576: Spaanse Furie in o.a. Antwerpen. Spaanse soldaten plunderen steden en vermoorden zowel katholieken als protestanten=> gevolg: Pacificatie van Gent. 
•  Doel Pacificatie van Gent: Spanjaarden uit de Nederlanden verdrijven.

Pacificatie van Gent 1576

• Noordelijke protestantse en zuidelijke katholieke gewesten gaan samenwerken tegen Spanje=> bijzonder.
• Geen oplossing voor de godsdienst, geen vervolgingen meer in de gewesten.
• Calvinisten proberen toch met geweld macht te grijpen in o.a. Antwerpen=> katholieken bang voor hun geloof.
• Gevolg: 1579 Unie van Atrecht, katholieke zuidelijke gewesten werken samen en sluiten vrede met Spanje.

• 1579: Unie van Utrecht: noordelijke protestantse gewesten werken samen tegen Spanje.

Wat bedoelen we met de Spaanse furie

1. Een vrouw die hels is op haar vriend die haar verlaten heeft.
2. Spaanse soldaten die zin hebben in een gezellig feestje.
3. Spaanse soldaten die al moordend, plunderend door steden trekken.
4. De Spaanse vrouw van Filips II die er achter kwam dat die vreemd was gegaan.

Het doel van de Pacificatie van Gent was?

1. Gezellig met alle Nederlandse gewesten samenwerken voor 1 geloof.
2. Dat alle Nederlandse gewesten samenwerken om de Spanjaarden uit de Nederlanden te krijgen
3. Dat alle Nederlandse gewesten samenwerken tegen Frankrijk.
4. Dat alle Nederlandse gewesten samenwerken om een bondgenoot te vinden.

De pacificatie van Gent mislukte omdat de Calvinisten in de Zuidelijke gewesten toch probeerden de macht te grijpen.

1. waar
2. niet waar

De unie van Utrecht is een samenwerking tussen de katholieke gewesten die vochten tegen Spanje.

1. waar
2. niet waar

Willem van Oranje en de relatie met Filips II

• 1580: Filips II verklaard Willem van Oranje vogelvrij. Vond hem de oorzaak van alle problemen, want hij was te tolerant voor de protestanten. Onbedoeld gevolg: Filips II kreeg nu de schuld problemen.
• 1581: Apologie van Willem van Oranje. uitleg waarom hij tegen Filips vocht. Filips taste de rechten, privileges Nederlanders aan en gaf hen geen gewetensvrijheid.

1578: landvoogd Hertog van Parma heroverde veel gebieden in Zuidelijke Nederlanden.  

• De Spaanse schatkist was weer vol, zodat hij zijn soldaten kon betalen. De ene na de andere stad in de zuidelijke Nederlanden viel in zijn handen. 
• Gevolg: Opstandige Noordelijke gewesten zijn bang dat Spanje zal winnen en gaan op zoek naar een machtige buitenlandse bondgenoot/vorst tegen Spanje. 
• Ze vroegen eerst de hertog van Anjou, wat mislukte, wilde teveel macht voor zichzelf. 

1581: Plakkaat van Verlatinghe.

• 1581 Plakkaat van Verlating: Staten-Generaal zweren Filips II af als landsheer over de Nederlanden=> hij was een tiran die de bevolking onderdrukte, privileges  en de rechten afpakte, de godsdienst niet respecteerde.

‘Het is algemeen bekend dat een vorst van een land door God tot hoofd van zijn onderdanen is aangesteld om dezen te beschermen en te bewaren voor alle onrechtvaardigheid, schade en geweld, zoals een herder zijn schapen moet beschermen, en dat de onderdanen niet door God geschapen zijn ten behoeve van de vorst, om hem in alles wat hij beveelt – of dat nu godvruchtig of niet godvruchtig, rechtvaardig of niet rechtvaardig is – onderdanig te zijn om hem als slaven te dienen. Integendeel, de vorst is er ter wille van de onderdanen, zonder welke hij geen vorst is, om hen rechtvaardig en verstandig te re regeren en te verdedigen, en hen lief te hebben zoals een vader zijn kinderen en een herder zijn schapen. 

Wanneer hij dit niet doet, maar in plaats van zijn onderdanen te beschermen probeert hen te onderdrukken, overmatig te belasten, te beroven van hun oude vrijheid, privileges en oude gewoonterechten, en hen als slaven te bevelen en te gebruiken, moet hij dus niet als een vorst, maar als een tiran worden beschouwd. Dan staat het zeker zijn onderdanen vrij hem niet meer als vorst te erkennen – vooral nadat er in de Staten van het land overlegd is – , maar hem te verlaten en in zijn plaats een ander tot soeverein (heerser) te kiezen om hen te beschermen, zonder dat dit verkeerd is.’

Filips II verklaarde Willem van Oranje vogelvrij omdat hij hem zag als de oorzaak van alle problemen en als te tolerante ervaarde richting de protestanten.

1. waar
2. niet waar

Willem van Oranje schreef in zijn verweerschrift de Apologie dat Filips de rechten, privileges van de Nederlanders aantastte en hen geen gewetensvrijheid gaf.

1. waar
2. niet waar

Een bedoeld gevolg van de vogelvrij verklaring van Willem van Oranje door Filips II is dat hij werd vermoord in 1584. Een onbedoeld gevolg is dat nu Filips II zelf alle schuld van de problemen kreeg en niet meer de landvoogden.

1. waar
2. niet waar

1578 de landvoogd, de Hertog van Parma heroverde veel steden en gebieden in Zuidelijke Nederlanden omdat de Spanjaarden hulp kregen van de Fransen tegen de opstandige gewesten.

1. waar
2. niet waar

Een gevolg van de opmars van de Hertog van Parma was dat de opstandige Noordelijke gewesten bang worden dat Spanje zal winnen en gaan op zoek naar een machtige buitenlandse bondgenoot/vorst tegen Spanje.

1. waar
2. niet waar

Met het Plakkaat van Verlating uit 1581 zweren de Staten-Generaal Filips II af als landsheer over de Nederlanden. Dit deden zij omdat ze vonden dat hij een tiran was die de bevolking onderdrukte, privileges en de rechten afpakte, de godsdienst niet respecteerde.

1. waar
2. niet waar

Bron: De Ellendige Staat der Nederlanden onder de tirannie van de Hertog van Alva 1627.

In de kleine vakjes: links mensen gemarteld, midden graven Egmond en Hoorne onthoofd en Margaretha van Parma haalt uit een bloedvijver bezittingen van mensen die veroordeeld zijn bij de Raad der Beroerten, rechts mensen worden opgehangen.

In het midden van links naar rechts: 

Raad der Beroerten

Alva met in het rood bisschop Granvelle en een duivel die boven Alva de kroon van de keizer en paus houdt.

Aan de voet van de troon staat de spaarpot voor de  Tiende Penning, twintigste en honderdste penning. Voor zijn voeten ligt een kruisbeeld.

Rechts: De zeventien knielende vrouwen zijn de 17 Nederlandse gewesten, ze zitten met  koorden rond hun hals aan de troon van Alva vast. Achter hen staan groep in zwart geklede mannen en dat zijn de  zij zijn de bestuurders van de Staten-Generaal die 'monddood' zijn. Onderaan liggen enkele verscheurde wetten en privileges van de Nederlanden en een omgekeerde protestantse Bijbel.

Toetsvragen:

A: Leg met een voorbeeld uit de bron uit of deze bron betrouwbaar is als je wat wilt weten over hoe Alva in de Nederlanden optrad.

B: Leg met de bron uit waarom dit schilderij door een aanhanger van Filips II of door een aanhanger van Oranje is gemaakt.

Toetsvragen:

A: Leg met een voorbeeld uit de bron uit of deze bron betrouwbaar is als je wat wilt weten over hoe Alva in de Nederlanden optrad.

• De bron is betrouwbaar, komt uit de tijd van de opstand.
•  De bron is niet betrouwbaar, omdat het propaganda is voor de opstandelingen Alva wordt hier erg slecht afgebeeld met een duivel boven hem. Hij is wel betrouwbaar omdat er duidelijk blijkt wat Alva deed met de beeldenstormers, edelen die niets tegen de beeldenstorm hadden gedaan en dat de gewesten geen invloed meer hadden.

B: Leg met de bron uit waarom dit schilderij door een aanhanger van Filips II of door een aanhanger van Oranje is gemaakt.

•  Door een aanhanger van de Oranjes, want er wordt gesproken over de tirannie van Alva, hij heeft een duivel boven zijn hoofd hangen. Een Spanjaard zou dit nooit over hem zo maken.
•  Door een aanhanger van de Spanjaarden, om aan te geven dat de Nederlanden goed door Alva onder de duim werden gehouden.