Klankkleur 3D

• Muziek
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Les klankkleur

- Wat is het?

- Welk verschil maakt het in muziek?

-Hoe creëer je een verschil in klankkleur?

Synthesie

Wanneer een zintuiglijke waarneming ongewild ook een of meerdere andere zintuiglijke indrukken oproept.

Bv.: het zien van kleuren bij het horen van muziek

Wat wordt er bedoeld met klankkleur?

= timbre 

= de eigenschap van een klank waarmee verschillende muziekinstrumenten en stemmen zich onderscheiden. 

Hierdoor is het, met enige oefening, mogelijk het verschil te horen tussen een saxofoon en een trompet in een popband, of tussen een fluit en een viool in een orkest, ook als ze dezelfde toon spelen.

Luisteroefeningen

Nu je weet wat klankkleur is, gaan we naar een aantal voorbeelden luisteren. Vaak maken muzikanten een bewuste keuze voor bepaalde instrumenten. 

De instrumenten passen dan bij de sfeer van het nummer of bij de stijl van de artiest. 

Luister naar het begin van Pokerface van Lady Gaga en probeer te horen welke instrumenten gebruikt worden.

Welke instrumenten heb je gehoord?

1. Synthesizer
2. Drumcomputer
3. Gitaar
4. Zang

Klankkleur beïnvloedt de sfeer van een nummer

In het vorige fragment werd de muziek vooral gemaakt door elektronische instrumenten, de synthesizer en drumcomputer. Zij geven het nummer een typisch "dance music" geluid.

De gebruikte instrumenten hebben een grote invloed op de sfeer van een muziekstuk. 

Accordeon

Trompet

Klarinet

Trombone

Tuba

Hoe zou je deze muziek omschrijven?

warm

koud

Hoe zou je deze muziek omschrijven?

dof

helder

Hoe zou je
de klankkleur
van de muziek
omschrijven?

Hoe zou je deze muziek omschrijven?

warm

koud

Hoe zou je deze muziek omschrijven?

dof

helder

Welk verschil valt jou op?

Welke instrumenten bij welke stijl?

Veel muziekstijlen gebruiken een specifieke groep instrumenten die bepalend zijn voor de sfeer. Rockmuziek is daar een goed voorbeeld van. Herken jij de instrumenten? 

Let ook op het verschil in klankkleur van de gitaarpartij. In het intro klinkt de gitaar normaal (clean), daarna "overstuurd".

Basgitaar

Drums

Gitaar elektrisch "clean"

Gitaar elektrisch "overstuurd"

De standaard bezetting in rock muziek bestaat uit elektrische gitaar, basgitaar, drums en zang. De basgitaar lijkt op een gewone gitaar maar heeft maar 4 snaren en klinkt veel lager. 

De standaardbezetting in rock muziek bestaat uit 

• elektrische gitaar, 
• basgitaar, 
• drums en zang. 
  

De basgitaar is vaak het lastigst om te leren herkennen. Hij lijkt op een gewone gitaar, maar heeft meestal maar 4 snaren. De basgitaar klinkt ook lager dan een gewone gitaar. De basgitarist speelt vaak nauw samen met de drummer.

De standaard bezetting van een popband

Waar de rockmuziek uitblinkt in eenvoud, verkiezen de meeste popbands een grotere bezetting. Vaak is er naast de gitaar, bas en drums ook een pianist of toetsenist. 

Een toetsenist speelt niet alleen piano maar ook  meer moderne instrumenten als de synthesizer. In het volgende voorbeeld laat Stromae horen welke verschillende geluiden er zitten in het nummer Papaoutai. Kun je horen in welke volgorde ze starten?

In welke volgorde heb je de instrumenten gehoord?

Akoestisch, elektrisch of digitaal?

Het verschil tussen een akoestische en elektrische gitaar is goed te zien en ook niet heel moeilijk om te horen. Een akoestisch instrument klinkt van zichzelf. Denk aan een viool, piano of drumstel. Een elektrisch instrument heeft stroom en een versterker nodig om gehoord te worden. Denk aan een elektrische piano of een elektrische gitaar.

In het voorbeeld van Stromae zijn alle instrumenten digitaal. Dat betekent dat de geluiden gemaakt worden door computers. Veel moderne muziek maakt gebruik van digitale of "software" instrumenten. Deze vervangen dan de rol van de bekende instrumenten. Soms wordt een instrument zo goed mogelijk na gedaan, zoals bijvoorbeeld een elektronisch drumstel. Maar met digitale instrumenten kunnen ook nieuwe klanken gemaakt worden. Dat hoor je ook  in het nummer van Stromae waar de basgitaar vervangen wordt door een bas synthesizer.

Extra instrumenten

De standaardbezetting van een popband bestaat uit zang, gitaar, basgitaar, piano en drums. Naast deze instrumenten zijn er nog vele andere die je kunt horen in popmuziek. Veel gebruikte toevoegingen zijn blaasinstrumenten en strijkinstrumenten. Kan jij horen welke extra instrumenten er in het volgende nummer zitten?

Welke extra instrumenten heb je gehoord?

1. Blaasinstrumenten
2. Strijkinstrumenten

Extra instrumenten

Blaasinstrumenten worden veel gebruikt in popmuziek. Je hoort ze vooral in funk en soul muziek. Vaak klinkt de blazerssectie heel ritmisch. Strijkinstrumenten worden ook veel gebruikt in popmuziek maar hebben een heel andere functie. Vaak worden ze gebruikt om een nummer een extra "laag" kleur te geven.  Zo klinkt het nummer groots en meeslepend. Je hoort dit veel bij rustigere nummers. Luister eens naar Breathin van Ariana Grande. In deze versie start het nummer met de strijkerssectie en zang. Eerst wordt er ritmisch gespeeld, maar als de drums mee gaan spelen gaan de strijkers over naar lange noten die een typerende extra "laag" aan de muziek geven.

Welke instrumenten zou jij gebruiken om het nummer een andere klankkleur te geven?

Welke instrumenten zou je kiezen om er een dansnummer van te maken?

Welke instrumenten zou je kiezen om er een romantisch nummer van te maken?

Wat leerde je vandaag?

• Ook in muziek wordt met kleur gewerkt, namelijk de klankkleur.
• De keuze van instrumenten en de stem bepalen sterk de klankkleur van een muziekstuk.
• Via de klankkleur kan je ook de verschillende instrumenten onderscheiden, ook al spelen ze dezelfde toon.