3/2, voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 3

Werkwoordspelling

onvoltooid en voltooid deelwoord

Lesplanning

• Lezen (al gedaan)
• Instructie/quiz
  
• Werken
• Afsluiten 
  

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kan je een voltooid deelwoord en een bijvoeglijk naamwoord herkennen
• kan je een voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruiken.

Voor het spellen van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd kan je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van het voltooid deelwoord kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van de persoonsvorm in de verleden tijd kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Welke drie spellingskeuzes heb je in de tegenwoordige tijd?

De infinitief (inf)

Is het hele werkwoord; lopen, maken, eten, bewegen etc.

• Verandert niet bij veranderen van tijd.
  
• Vóór een infinitief kan je meestal IK KAN zetten.
  
• Komt na het woord 'te'.

Ik heb zin om een Big Mac te eten. --> IK KAN eten.

Is het tegenwoordige tijd (tt)?

1. Is het meervoud  (wij, jullie, zij)?   Ja -->  Infinitief = hele werkwoord  Wij lopen naar huis. - Lopen zij naar huis?

Nee, dan is het enkelvoud --> keuzes:  ik-vorm of ik-vorm+t

2. Staat  er ik? Ja --> ik-vorm  Ik loop naar huis

  Of  staat er Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm en JE KAN JE  VERVANGEN VOOR JIJ? 

Ja --> ik-vorm  Loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Nee, dan blijft ik-vorm+t over:

3. Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat  OFJE KAN JE/JIJ achter de pv VERVANGEN VOOR JOU : ik-vorm+t: Jij loopt naar huis.

Wanneer is een werkwoord een zwak werkwoord?

Verleden tijd: zwak of sterk?

Zwak/regelmatig:

klank blijft gelijk

Sterk/onregelmatig:

 klank verandert

Welke drie denkvragen stel je jezelf
bij het spellen van een zwak werkwoord
in de verleden tijd?

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm + de(n) of te(n) --> de n is voor meervoud

Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel t of dubbel d.

Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T KoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

Ja -->  ik-vorm +te     De hond blaft - De hond blafte     Zij wacht --> Zij wachtte

Nee:

Staat de laatste letter van de stam niet in 't kofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

Ja --> ik-vorm +de       U bloost --> u bloosde         Hij brandt de kaars - Hij brandde de kaars

Is het meervoud?

Ja --> +n

 Blaffen - blaften     Wachten - wachtten      Blozen - bloosden      Branden  -  brandden

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (onregelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

• De verleden tijd van een sterk werkwoord moet je weten. Daar komt een stukje taalgevoel bij kijken.
• Je schrijft de persoonsvorm van een sterk werkwoord in de verleden tijd zo kort mogelijk.

Eindigt het op een d of een t?

Je kunt erachter komen of de persoonsvorm op een d of een t eindigt door de verlengproef te doen. 

Pv tt  MV omzetten naar pv vt -MV -> 'en' eraf: staat er een t of een d?

Bijten = beten -->  dus: beet

Vinden = vonden --> dus: vond

De verleden tijd enkelvoud (jij/je/hij/zij/het) kan NOOIT op DT eindigen!!!

Voltooid deelwoord (VD)

• Heeft een hulpwerkwoord nodig.
  
• Begint vaak met BE-, GE-, VER- of ONT-.
  
• Eindigt op:   -EN, -D, -T
  

Twijfel je tussen -d of -t,  gebruik dan weer  't X-kofschip

Stam (infinitief -en) --> eindigt het op een letter uit 't Xkofschip?

Ja --> t        Nee --> d OF maak het woord langer om te horen wat je schrijft!

Voorbeelden:

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.     

Afprijzen --> afprijz --> z zit niet in 't Xkofschip = d OF Afgeprijsde --> de = d      

Mijn Big Mac was verbrand. Het vlees leek gekookt.           

Koken --> Kok --> k zit in 't Xkofschip = t OF gekookte --> te = t    

Wat is een voltooid deelwoord?

1. werkwoord
2. de , het , een
3. persoonsvorm
4. zelfstandig naamwoord

Wat is geen voltooid deelwoord?

1. Gelopen
2. Verzorgd
3. Gewerkt
4. Worden

De bezorgde broodjes zijn afgeleverd.

1. bezorgde = pvvt afgeleverd = vd
2. bezorgde = bn afgeleverd = vd
3. bezorgde = bn afgeleverd = pvvt
4. bezorgde = pvvt afgeleverd = od

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

1. Zegt iets over de persoonsvorm
2. De, het, een
3. Hetzelfde als een voorzetsel
4. Zegt iets over het zelfstandig naamwoord

Wat is geen bijvoeglijk naamwoord?

1. groene
2. sterke
3. man
4. boze

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets van een zelfstandig naamwoord.

voorbeeld: De groene appel. "Groene" zegt iets over "de appel" en is dus een bijvoeglijk naamwoord.

Een bijvoeglijk naamwoord schrijf je zo kort mogelijk!

Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord schrijf je met -en (houten tafel, kartonnen doos)

bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Je weet door een bijvoeglijk naamwoord meer over het zelfstandig naamwoord.

Het voltooid deelwoord 

bijvoeglijk gebruikt

voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

De kast is verschoven

De verschoven kast [bijvoeglijk gebruikt]

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Een voltooid deelwoord kun je ook bijvoeglijk gebruiken, zoals in de gewerkte uren. Je zet er dan een e achter. Soms is het nodig voor de uitspraak van het woord om er te of de achter te zetten. Eindigt een voltooid deelwoord op en, dan schrijf je het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord ook met en.

Deze bijvoeglijk gebruikte voltooid deelwoorden worden vaak verward met gewone werkwoorden.

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Je schrijft het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord met een extra -e.

voltooid deelwoord: gerend

bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord: gerend+e

de gerende afstand

voltooid deelwoord: gefietst

bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord: gefietst+e

de gefietste afstand

 

Je schrijft het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord zo kort mogelijk.

gefietst - de gefietste afstand

vergroot - de vergrote foto

gehaat - de gehate toets

Let op dat je wel de algemene spellingregels toepast, dus soms heb je wel een extra letter nodig voor de uitspraak.

besmet - de besmette leerling

geschud - de geschudde kaarten

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Je schrijft het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord zo kort mogelijk.

gefietst - de gefietste afstand

vergroot - de vergrote foto

gehaat - de gehate toets

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Let op dat je wel de algemene spellingregels toepast, dus soms heb je wel een extra letter nodig voor de uitspraak.

besmet - de besmette leerling

geschud - de geschudde kaarten

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Uitzonderingen

Als het voltooid deelwoord al op -en eindigt (en dus onregelmatig is) dan schrijf je het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord gewoon hetzelfde. De uitzondering is dus juist de makkelijkste vorm.

gelopen - De gelopen afstand was 13 kilometer.

geslagen - Het geslagen kind huilde heel erg hard.

vergeten - Het vergeten werk ligt nog thuis.

 

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Vergrootte of vergrote?

Bij de spelling van een woord als vergrote/vergrootte gaat het vaak mis. Kijk naar de volgende voorbeelden.  

Ik vergrootte de foto --> vergrootte is persoonsvorm in de verleden tijd

Ik hou van vergrote foto’s --. hou is de persoonsvorm

Vergrote is een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord

De uitspraak van vergrote en vergrootte is hetzelfde, maar de schrijfwijze totaal anders. In de eerste zin is vergrootte een persoonsvorm in de verleden tijd en wordt dus de regel van de werkwoordspelling gevolgd. In de tweede zin is vergrote een bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord en schrijven we dat dus zo kort mogelijk. Het is dus belangrijk dat je de verschillende vormen van het werkwoord en het bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord herkent.

 

De man is bezweet.
De ... man.

De appel is verrot.
De ... appel.

De tafel is geverfd.
De ... tafel.

Alles op een rijtje:

Werk voor de deze les + huiswerk: 

Blz. 84/85, opdracht 1, 2, 3 en 5

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kan je een voltooid deelwoord en een bijvoeglijk naamwoord herkennen
• kan je een voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruiken.

Ik kan een voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruiken.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?