8.4 Voortplanting

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

1.4 Voortplanting

Lesdoel: Je kunt beschrijven hoe ongeslachtlijke en geslachtelijke voortplanting plaatsvinden en je kunt hiervan voorbeelden bij planten geven. 

8.4 Voortplanting

Leerdoelen

8.4.1 Je kunt beschrijven hoe ongeslachtelijke en geslachtelijke voortplanting plaatsvinden en je kunt hiervan voorbeelden bij planten geven.

8.4.2 Je kunt de delen van een bloem noemen met hun kenmerken en functies.

Voortplanting bij planten

Geslachtelijke voortplanting - er is bestuiving en bevruchting en er ontstaan zaden. Hiervoor heb je dus een vrouwelijk en mannelijk deel nodig

Ongeslachtelijke voortplanting - een stukje volwassen plant groeit uit tot een nieuwe plant. 

T1

Ongeslachtelijke voortplanting 

een deel van 1 individu groeit uit tot een nieuw individu. Het nieuwe individu is een kopie van de ouder 

Geslachtelijke voortplanting: twee individuen maken een nieuw organisme. Bij planten gebeurt dit door middel van bloemen.

Mitose

Ongeslachtelijke voortplanting vindt plaats door middel van mitose (gewone celdelingen). Na de mitose bevatten beide dochtercellen dezelfde informatie voor erfelijke eigenschappen als de moedercel. Na ongeslachtelijke voortplanting hebben alle nakomelingen dus hetzelfde genotype als de ouderplant.

Ongeslachtelijke voortplanting

Een deel van een plant groeit uit tot een nieuwe plant.

De nakomelingen zijn kopieen van de moederplant

• Stekken (geranium)
• Enten
• Bollen (tulp/ui) - korte dikke bladeren
• Knollen (aardappel)- opslag zetmeel
• Uitlopers (aardbeien) - boven de grond
• Wortelstokken (lelietje van dalen)- onder de grond

 Stekken

Je snijdt een stukje van de plant af. Dit stukje is de stek.

Het stekje zet je in water en als er wortels groeien zet je het stekje in de grond.

Knollen

Een knol is een verdikte stengel of wortel die veel reservestoffen heeft. Uit een knol ontstaat een plant die nieuwe knollen vormt. Deze nieuwe knollen kunnen elk weer uitlopen tot een plant. Mensen gebruiken veel knollen als voedsel

 Bollen

Een bol bestaat uit een bolschijf met rokken. Tussen de rokken zitten knoppen waaruit een plant kan groeien. Rokken zijn verdikte bladeren - ui, knoflook, tulp, narcis. Als een bol uitloopt, ontstaat uit een van de knoppen (de eindknop) een nieuwe plant. Hierbij wordt een deel van het reservevoedsel uit de rokken verbruikt, waardoor de rokken verschrompelen. De andere knoppen ontwikkelen zich tot nieuwe bollen

 Enten

Je zet de plant die je wilt laten groeien (ent) op een sterke onderstam van een andere plant.  De vaatbundels in de ent groeien vervolgens weer vast aan de vaatbundels in de onderstam.

 Uitlopers en wortelstokken

Planten kunnen uitlopers of wortelstokken vormen dit zijn horizontaal groeiende stengels waaraan op bepaalde plaatsen jonge planten ontstaan. Als deze jonge planten van de ouderplant worden gescheiden, ontwikkelen ze zich zelfstandig verder.

uitloper: bovengrondse stengel 

wortelstok: ondergrondse stengel 

Geslachtelijke voortplanting

• Zaadcel bevrucht eicel (geslachtcellen)
• nieuwe erfelijke eigenschappen
  
• eigenschappen van beide ouders
  
• nakomelingen kunnen er anders uitzien
  
• Geslachtcellen zitten in de bloemen. Bloemen zijn de voortplantingsorganen van een plant
• Geslachtcellen ontstaan door meiose (reductiedeling) en hebben de helft van het aantal chromosomen van de moedercel. 

Geslachtelijke voortplanting

Als je iets leest met het woord:

bloem

zaad

vrucht

stuifmeelkorrel/eicel 

 dan is het geslachtelijke voortplanting

Bloemen

De bloemen zijn voor de geslachtelijke voortplanting.

In een bloem vindt de bevruchting van de eicel plaats, die zich later in de vrucht tot een zaadje zal ontwikkelen. 

De mannelijke geslachtcellen heten stuifmeelkorrels de vrouwelijke geslachtcellen zijn eicellen

Bouw van bloemen

• Bloemkelk - kelkblad
• Bloemkroon - kroonblad
• Meeldraden:
• Zaadbeginsel
• Bloembodem
• Bloemsteel 
• Stamper

helmknop  helmdraad

stempel

stijl

vruchtbeginsel

Kroonbladeren

Bloemkroon wordt gemaakt door kroonbladeren. 

Deze kunnen groot en opvallend zijn, om insecten te lokken maar ook kleine en groen (bv. gras). Bij sommige planten zitten de kroonbladeren aan elkaar vast. De kroonbladeren zijn dan vergroeid. Bij andere planten zitten de kroonbladeren los van elkaar

Kelkbladeren

De bloemkelk wordt gevormd door kelkbladeren. Deze zijn meestal groen. De kelkbladeren beschermen de bloem tegen kou en uitdroging terwijl deze nog in de knop zit

Meeldraad

Mannelijk Voortplantingsorgaan. 

In de helmknop groeien de stuifmeelkorrels (mannelijke geslachtcellen). 

Rijpe stuifmeelkorrels hebben een stevige wand die ze beschermt, ze komen uit de meeldraden en worden door wind of insecten naar andere bloemen gebracht. 

Stamper

Vrouwelijke voortplantingsorganen. Een bloem kan er één of meer hebben. bestaat uit 3 delen. In het vruchtbeginsel zitten de eicellen in zaadbeginsels

In elk zaadbeginsel ontstaat door meiose één eicel. Een eicel is een vrouwelijke geslachtscel. Elke eicel kan door maar één stuifmeelkorrel worden bevrucht. Uit elk zaadbeginsel ontstaat na bevruchting een zaad. Uit het vruchtbeginsel ontstaat dan een vrucht.

Stempel

1

Stijl

2

Vruchtbeginsel

3

Als de stuifmeelkorrel bij een eicel komt, dan kan er bevruchting plaatsvinden. De bevruchte eicel word een zaadje waaruit weer een nieuw plantje kan groeien. In de celkern van de stuifmeelkorrel en de eicel liggen chromosomen  met informatie voor erfelijke eigenschappen (bv. bloemkleur). Als de 2 celkernen zich versmelten ontstaan er nieuwe erfelijke eigenschappen waardoor de nieuwe plantjes er anders uit kunnen zien dan de ouderplanten. 

Nieuwe planten kweken

Kwekers proberen planten te verbeteren of nieuwe planten te kweken. Als ze zo een betere plant hebben dan wordt deze daarna ongeslachtelijk verder gekweekt zodat je allemaal hetzelfde plantje krijgt. 

Eénslachtige bloemen

Hebben óf meeldraden óf stampers. Als ze alleen meeldraden  hebben zijn ze mannelijk, als ze alleen stampers hebben zijn ze vrouwelijk

Tweeslachtige bloem

De bloemen bevatten zowel meeldraden als stampers

Aan het werk! Biologie

Wat? 8.4 Voortplanting- opdrachten 1 t/m 9

Klaar? Begin met je samenvatting!

kelkblad

stamper

meeldraad

kroonblad

Hoe noemen we de groene blaadjes van een knop?En wat doen ze (2 antwoorden aanvinken)

1. kroonbladeren
2. Insecten lokken
3. kelkbladeren
4. Bloem beschermen tegen uitdroging en kou

Kroonblad

Bloemsteel

Stamper

Meeldraad

Kelkblad

Mannelijke onderdeel van de bloemplant

Vrouwelijke onderdeel van de bloemplant

Stamper

Meeldraad

Stuifmeelkorrels

Stempel

Vruchtbeginsel

Stijl

Hoe noemen we de felgekleurde blaadjes van een bloem? En wat doen ze

1. kroonbladeren
2. De bloem beschermen tegen uitdroging en kou
3. kelkbladeren
4. Insecten aantrekken

Een lila bloem
met groene
bladeren
Je ziet

1. 6 meeldraden 1 stamper
2. 6 stampers 1 meeldraad
3. 6 meeldraden 1 stamper gekleurde kelkbladeren
4. 6 meeldraden 1 stamper groene kroonbladeren