Fictie: kerst- en winterverhalen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom

Op tafel:  

map,  pen,

laptop

(telefoon in tas, oortjes uit, jas uit... je weet wat je moet doen )

Agenda 

1. Boek lezen

2. Lessonup intro kerstverhaal

3. Aan de slag: schrijven

Aan het einde van deze les:

Aan het einde van de les heb je geleerd aan welke elementen je moet denken bij het schrijven van een kerst- of winterverhaal en heb je een heel kort kerstverhaal geschreven.

Cliché

vb. In het lied van Santa Klaassen komen allemaal cliché's voorbij

 over kerstverhalen/kerstliedjes. Welke hoor jij?

Het belangrijkste kenmerk van een cliché is dat de uitspraak waar het om draait in eerste instantie origineel en vindingrijk was, maar waarvan de kracht van de uitdrukking door het vele gebruik vermindert. Toch gebruiken we ze in kerst- en wintervehalen graag, omdat we er stiekem ook wel weer van houden.

Dit lied steekt een beetje de draak met de standaard kerstverhalen en kerstsongs.

Let goed op, welke cliché elementen worden er genoemd die vaak in een kerst- of winterverhaal terugkeren?

Welke elementen kom je vaak tegen
in een kerst- en/of winterverhaal?

Traditionele kerst- en winterverhalen

Koud, sneeuw, barre weersomstandigheden

Tegenstellingen:

arm vs. rijk

vrolijk vs. chagrijnig

attent vs. egoïstisch

Duidelijke moraal:

Dankbaarheid

Duidelijke archetypen: helden, schurken, anti-helden

Bij welke kerstman zou jij het beste een verhaal kunnen verzinnen?

Ook bestaande karakters moet je in je verhaal voorzien van extra informatie. Neem bijvoorbeeld de kerstman... in het ene verhaal is dat een lieve oude opa, in het andere verhaal heeft de kerstman iets magisch, hij kan grappig zijn of juist chagrijnig. Neem niet zomaar aan dat mensen een beeld hebben bij jouw personage.

Personages

- In kerstverhalen wordt vaak gespeeld met stereotyperingen en archetypen. Er zitten doorgaans niet veel neutrale personages bij. Heftige personages roepen heftige emoties op.

- Als je met bestaande karakters werkt (kerstman, Oliver Twist, Jozef en Maria) zorg dan dat je ze goed beschrijft. Neem niet zomaar aan dat mensen hetzelfde beeld van dat personage hebben als jij. Als je een chagrijnige kerstman wilt, moet je die karaktertrek benoemen. 

- Speel daarom met de verwachtingen van de lezer. Vergroot dingen uit in een karakter. Zet karaktertypen tegenover elkaar die een reactie uitlokken. 

vb. Het lieve kleine jongetje dat in Home Alone alleen thuis wordt achtergelaten en opeens een meester strateeg blijkt te zijn wanneer er twee schurken zijn huis binnendringen. 

Omschrijf in drie zinnen de ruimte waarin je nu zit, zodat de lezer de sfeer kan proeven die jij ervaart.

Ruimtebeschrijving

- Meer nog dan andere verhalen, zijn kerst- en winterverhalen erg gericht op sfeer. Het is één van de weinige 'genres' waarin sfeer misschien nog wel belangrijker is dan het plot. De makkelijkste manier om een sfeer neer te zetten is door de ruimte te beschrijven. 

- Houdt bij het beschrijven van een ruimte in gedachten dat het niet alleen gaat om de letterlijke ruimte (grote bomen, houten huizen). Je kunt alle zintuiglijke waarnemingen beschrijven (de geur van kaneel en zweetvoeten, een prikkende baard, het getinkel van vallende sneeuwvlokjes).

- Bij het beschrijven van een ruimte kun je ook het gedrag van andere verhaalfiguren beschrijven (zwoegende elfen, een vrolijk shoppende mensenmassa)

vb. Let eens op de lange intro, gericht op ruimte en sfeer, in de eerste 5 min. van The Grinch

Plot(twist)

- Het plot van een verhaal is de verhaallijn. Je kunt het ook 'het plan' of 'het raamwerk' van je verhaal noemen. 

- Bedenk waar je heen wilt met je verhaal en in welke volgorde ga je dat vertellen. Wat is je doel? Wil je mensen vermaken? Wil je ze een boodschap meegeven? Wil je ze verwarren, ontroeren, laten lachen? Laat je ze terug verlangen naar hun jeugd of neem je ze juist mee naar een magische wereld? 

- Het kan interessant zijn om met de voorspelbaarheid van je verhaal te spelen. Wanneer er opeens iets heel onverwachts gebeurt, waardoor het hele verhaal in een ander perspectief komt te staan, dan noemen we dat een plottwist.

vb. Het verhaal van Youp van het Hek over het konijn Flappie.

Wat is 'spanning' in een verhaal?

1. Dat je je billen knijpend afvraagt of het nog goed gaat komen
2. Dat je wilt weten hoe het verder gaat
3. Spanning zit alleen in enge, heftige verhalen, zoals thrillers
4. Dan voel je dat de verhaalfiguren het zelf spannend vinden.

Spanning

- Spanning in een verhaal is niet meer en niet minder dan 'de manier waarop de schrijver ervoor heeft gezorgd dat jij wilt weten hoe het verhaal verder zal gaan'. 

- Spanning kan over spannende dingen gaan (zal het Rendier Rudolf nog in leven zijn?), maar het kan ook over fijne dingen gaan (zal Jeanet op de kerstborrel eindelijk door hebben hoe verliefd Tjibbe op haar is?)

- Probeer te spelen met het verteltempo (vertragen, versnellen, flashforwards, flashbacks) om spanning in je verhaal te brengen. 

vb. Kijk naar dit fragment in Love Actually, waar iemand snel een kerstcadeau voor zijn maîtresse probeert te kopen terwijl hij eigenlijk met zijn vrouw de kerstinkopen doet voor zijn gezin.

Emotie

- De meeste kerst- en winterverhalen spelen actief in op de emoties van de lezer/kijker. Het is de bedoeling dat je met een bepaald gevoel achterblijft wanneer je het verhaaltje uit hebt. 

- Probeer te bedenken welk gevoel jij achter wilt laten bij jouw lezer. 

- Maak het niet te ingewikkeld voor jezelf. het is niet nodig om vijf verschillende verhaallijnen te hebben om tot iets moois te komen. Soms zijn het juist de simpele ideeën die het beste resultaat hebben.

vb. De Coca Cola-kerstreclames. Zo simpel en al decennia lang doeltreffend. Ze zijn helemaal gericht op het warme nostalgische kerstgevoel en doen in hun 'verhaaltje' net alsof dat fijne kerstgevoel door Coca Cola komt.

Alvast een beetje inspiratie opdoen?

Wie weet zit er iets leuks bij deze boekentips!

Opdrachtomschrijving 

'Kerst- of winterverhaal schrijven'

- Schrijf een kerstverhaal van minimaal 500 woorden. Langer mag, korter niet. Je mag het typen.

- Bewaar het verhaal zodat je het kunt inleveren in MS/Teams

Lesdoel: Ik heb geleerd aan welke elementen ik moet denken bij het schrijven van een kerst- of winterverhaal.

Geef aan op een schaal van 1 tot 10.
0 = Ik snap er helemaal niets van...
10 = Ik snap het helemaal!

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd welke soorten personages er zijn.

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd aan welke elementen je moet denken bij het schrijven van een kerst- of winterverhaal.

010