samenstellingen en tussenvoegsels

• Studielessen
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Samenstellingen

en tussenletters

Wat is het verband?

Wat zijn samenstellingen?

Daar komen tussenklanken bij kijken. 

Wat zijn dat?

Welke ken je?

Hoor je een -S?

Dan schrijf je een -s

Dorp+ gek = dorpsgek

Let op: 

als er al een -s in het tweede deel staat, krijg je dus 2 -ssen

dorp + straat= dorpsstraat

Hoe moet het aan elkaar?
Station + straat

Hoe moet het aan elkaar?
Hart + vriendin

Hoe moet het aan elkaar?
uitstraling + vermogen

Hoe moet het aan elkaar?
Volk + voedsel

Wat is goed geschreven?

1. jongenstem
2. jongensstem

Wat is goed geschreven?

1. personeelsschef
2. personeelschef

Schrijf aan elkaar:
groep + gebruikers stukken + raad
kapper + zaak macht + kwestie
personeel + kantine macht + strijd

Hoe moet het aan elkaar?
noot + boom

Hoe moet het aan elkaar?
boek + kast

En als het meervoud -en maar ook -s kan zijn?

leraar-leraren-leraars

directeur-directeuren-directeurs

artikel-artikelen-artikels

Dan schrijven we ook -en

lerarenkamer

directeurenoverleg

artikelenbundel

Maar......

Een zelfstandig naamwoord, dat eindigt op een toonloze e 

is een uitzondering

asperge + soep = aspergesoep

groente + tuin = groentetuin

kantine + baas = kantinebaas

unieke personen en zaken

Er is maar 1 koningin, 1 maan, 1 zon, 1 hel

Dussssss........

Hoe moet het aan elkaar?
maan + schijn koningin + dag
zon + dak hel + vuur

Het eerste deel van de samenstelling die ook bijvoeglijknaamwoord is, versterkt de betekenis.

beer + sterk = beresterk

boorde + vol = boordevol

reuze + leuk = reuzeleuk

steke + blind = stekeblind

Wat is goed geschreven?

berensterk

pikkedonker

pikkendonker

takkewijf

takkenwijf

beresterk

Als het linkerdeel al eindigt op een -e of -n, dan blijft dat zo.

grotendeels, benedenwoning, goudenregen, keukentafel, 

ingebrekestelling

Als je het eerste deel van het woord niet meer als apart woord kent schrijf je ook een -e

assepoester

robbedoes

petekind

schattebout

bullebak

Wat is goed?

1. hunebed
2. hunenbed
3. koekepeer
4. koekenpeer

Wat is goed?

1. madenliefje
2. madeliefje
3. hazewind
4. hazenwind

-loos, -lijk en dergelijke

Deze krijgen ook een tussen "e"en geen "n"

tenzij in het eerste deel al "en" staat ( niet naar de meervoudsvorm kijken!), dan blijft het staan.

Wat is goed?

1. ideeëloos
2. ideeënloos
3. kostenloos
4. kosteloos

Wat is goed?

1. opelijk
2. openlijk
3. geweteloos
4. gewetenloos

Wanneer nog meer een -e?

Eerste deel van het znwd heeft geen meervoud, zoals rijstepap

Eerste deel van het znwd heeft alleen een meervoud op -s, 

zoals horlogemaker

Eerste deel is een znwd eindigend op een toonloze -e en een mv van -n of -s

novellebundel, gedachtekronkel

Eerste deel is geen znwd, maar bvnwd en eindigt niet op -en

blindedarm

Eerste deel is een ww dat niet op -enen eindigt

knikkebollen, hebbeding, dwingeland

Tussenletter -e- of -en-  bij samengestelde woorden

Maak nu de oefeningen in classroom

spelling: tussenklanken in samenstellingen

Kies zelf welke oefening je wilt maken en sluit af met de oefentoets.

( Er staat nog een handige samenvatting in de vorm van een schema bij. Deze mag je gebruiken. Succes!)