Samenstellingen, verkleinwoordje, bijvoeglijknaamwoord les 2 LT

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Spelling 

verkleinwoordjes

samenstellingen

-e bij bijvoeglijk naamwoord?

Spelling meervoud

Meervoud op -en

Vaak is het meervoud -en: hand > handen, lamp > lampen.

Dubbele klinker

Een woord met een dubbele klinker krijgt in het meervoud een enkele klinker: boom > bomen, raam > ramen.

Dubbele medeklinker
Soms krijgt een meervoud voor de uitspraak een dubbele medeklinker:
Top > toppen, kapstok > kapstokken.

Als het voor de uitspraak niet hoeft gebeurt dat niet: kieviten, leeuweriken.

Wat is het meervoud van matras?

1. matrasen
2. matrassen

Wat is het meervoud van viezerik?

1. viezeriken
2. viezerikken

Wat is het meervoud van dreumes?

1. dreumessen
2. dreumesen

woorden op -s of -f

Soms verandert de spelling vanwege de klank:

laars > laarzen, groef > groeven.

Als dat niet nodig is gebeurt dat niet:

paraaf > parafen

Wat is het meervoud van fotograaf?

1. fotograven
2. fotografen

Wat is het meervoud van troef?

1. troeven
2. troefen

Meervoud op -eren of met trema

Sommige woorden krijgen een meervoud op -eren:

kind > kinderen, ei > eieren.

Woorden die op -ee of -ie eindigen krijgen een trema:

porie > poriën, bacterie > bacteriën.

Als de klemtoon op de laatste lettergreep valt, komt het trema op een extra e:
zee > zeeën, melodie > melodieën.

Wat is het meervoud van idee?

1. ideën
2. ideeën

Wat is het meervoud van kopie?

1. kopieën
2. kopiën

Meervoud op -s

Je schrijft de -s altijd aan het woord vast, behalve als dat niet kan vanwege de uitspraak:

optie > opties, cadeau > cadeaus.

Maar: taxi > taxi's, extra > extra's.

Je schrijft ook altijd 's bij woorden op -y:

hobby > hobby's, lobby > lobby's

Wat is het meervoud van trema?

1. tremas
2. trema's

Wat is het meervoud van café?

1. café's
2. cafés

Woorden op -um of -cus

Sommige Latijnse woorden krijgen een meervoud op -i of -a:

medicus > medici, technicus > technici.

centrum > centra, datum > data.

Woorden op -um zijn zo gewoon geworden in het Nederlands dat een meervoud met -s ook goed is:

centrums, museums.

Wat is het meervoud van politicus?

1. politica
2. politici

Wat is het meervoud van datum?

1. data
2. datums

Juist

Onjuist

Skies

Ski's

Feeen

Feeën

Moniken

Monikken

Auto's

Autos

Bacteriën

Bacteries

Politicussen

Politici

Verkleinwoordje

Woord verkleinen?

- je erachter, maar..... uitzondering

1. pje / tje / etje: bloempje / lepeltje / dingetje

2. etje: dan verdubbeling medeklinker    vb: sterretje

3. -ng, dan nk: vb koning / koninkje

4. eindigt op o, a, u, e: dan verdubbeling : vb omaatje / menuutje

5. -y: dan 'tje : vb baby'tje / essay'tje

Samenstellingen

Wat is een
samenstelling?

Hoe kan je dit op twee manieren lezen?

• Als de samenstelling van een woord ook één persoon of ding betekent, dan schrijf je het aan elkaar. Ook als het woord erg lang wordt.

1. kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamheden

1. lagekostenluchtvaartmaatschappij

Als er verwarring is over de uitspraak, komt er een koppelteken (-) tussen de woorden

Klinkerbotsing:

zee-egel

auto-ongeluk

Samenstelling -en, -e, -s

• Groentesoep of groentensoep?
• kippehok of kippenhok?
• rodekool of rodenkool?

voorbeeld

Braam + jam -> bramenjam

boek + tas -> boekentas

stoel + dans -> stoelendans

De hoofdregels

1. ZNW met meervoud van het zelfstandig naamwoord op -en?

Rozengeur, paardenbloem 

2. ZNW met meervoud op -es? -> e

Horlogezaak, aspergesoep
3. ZNW met meervoud op -en en -es? ->  e 
Groentesoep, secondelijm

2. Linkergedeelte geen zelfstandig naamwoord of een uitdrukking -> -e
goedemorgen, bolleboos, beresterk

Wat is het meervoud van seconde?

1. seconde
2. secondes
3. secondes/seconden
4. seconden

uitzonderingen op de hoofdregels 

1. Zelfstandige naamwoorden met geen letterlijke, maar een versterkende betekenis: apetrots, beresterk, takkewijf

2. Unieke personen en zaken: Koninginnedag, hellevuur, maneschijn

3.Samenstellingen waarbij de aparte delen onherkenbaar zijn: 

papegaai, bakkebaard, bullebak

Jullie zijn BEER + GOED bezig! Je bent een echte BOL + BOOS

1. berengoed, bollenboos
2. beregoed, bolleboos
3. berengoed, bolleboos
4. beregoed, bollenboos

In de (1) stond vermeld dat de minister een (2) was.

1. 1 = krantekop 2 = huilebalk
2. 1 = krantenkop 2 = huilebalk
3. 1 = krantekop 2= huilenbalk
4. 1 = krantenkop 2= huilenbalk

Wat is juist geschreven?

1. Paardebloem
2. Paardenbloem

Wat is juist geschreven?

1. Maneschijn
2. Manenschijn

Wat is juist geschreven?

1. Kampioenschaal
2. Kampioensschaal

Wat is juist geschreven?

1. Tarwekorrel
2. Tarwenkorrel

De (1) denkt dat we op 30 april nog steeds (2) vieren.

1. 1 = bakkerszoon 2= Koninginnedag
2. 1 = bakkerszoon 2 = Koninginnendag
3. 1= bakkerzoon 2= Koninginnedag
4. 1= bakkerzoon 2 =Koninginnendag

Samenstellingen met een tussenklank-s

Je schrijft de tussenklank-s als je die hoort in de samenstelling.

• Dorp + gek = dorpsgek

• Dorp + straat = dorpsstraat

Als het tweede deel van de samenstelling begint met een 's', hoor je niet of er een tussenklank-s moet staan.

Vervang dan tweede deel door een ander woord.

• Station + straat
  
  
• Meisje + speelgoed

• voorjaar + show

• bruid + sluier

Wat zijn de regels bij tussenletters?

Er zijn diverse vormen van samenstellingen:

- Geen tussenletter                     telefoonhoesje - tafelpoot

- Tussenletters -en-                    bloemenwinkel - leerlingenraad

- Tussenletter -e-                         apetrots - gemeentebestuur

- Tussenletters -s-                       koningszoon - personeelschef

Belangrijk: het eerste deel van de samenstelling bepaalt de regel!

Bijvoeglijk naamwoord

Aan de slag

Werkboekje

• blz 297, opdr 1 t/m 3
• blz 298 en 299, opdr 1, 2, 3
• blz 300 en 301, opdr 1 en 2
• gemengde opgaven: blz 300 en 301: opg 1 t/m 4