platentektoniek

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Endogene en exogene processen

Voorbeelden van endogene processen

Voorbeelden van exogene processen

Hoofdvraag endogene processen

Hoe en waarom verandert het uiterlijk van het aardoppervlak door de verschuiving van aardplaten?

Wat weet je over plaattektoniek, aardbevingen, vulkanisme, gebergtevorming? Wat/hoe/waarom/waardoor

Wat weet je over verwering, erosie, sedimentatie, massabeweging?

Tijdschaal

Ouderdom van de aarde - 4,6 miljard jaar oud. 

Uitgedrukt in de geologische tijdschaal

Eerst relatief (men wist niet precies wanneer)

Naderhand nauwkeurige schattingen.

Opbouw aarde

3 schillen: 
(binnen en buiten) Kern - (binnen en buiten) mantel - korst

YT

Twee sferen

Lithosfeer = aardkorst. 

Deze verdelen we onder in 2 delen:
Oceanische korst en continentale korst. 

Asthenosfeer = plastische laag onder de lithosfeer. 

Continentale korst.

Lichter (massa 2,8)

Graniet

Dikker

Oceanische korst.
Zwaarder (massa 3,0)

Basalt

Dunner

Drijvende continenten

Deelvragen

Wat is het actualiteitsbeginsel?

Welke bewijzen zijn er voor het bewegen van de aardplaten?

Catastrofetheorie

Ingrijpende veranderingen gebeuren abrupt
(denkwijze van vroeger). 

Vroeger dacht men ook dat de aarde 6000 jaar oud was. 

Wetenschap

Naderhand kwam men erachter dat de aarde veel ouder was (vele miljoenen jaren)

Catastrofetheorie maakt plaats voor het actualiteitsbeginsel. 

Geologische processen en krachten in het heden verschillen niet met die van het verleden. 

Alfred wegener

1912 - nieuwe aanwijzingen. 

Grote overeenkomsten tussen flora en fauna in delen van de wereld die nu ver uit elkaar liggen. 

Alfred wegener

Sporen van vroegere ijskappen in Afrika, Zuid-Amerika, India en Australië, maar op andere plekken tropische moerassen. 

& Kusten die op elkaar aansloten. 

Pangea

Continenten waren volgens Wegener grote eilanden van relatief licht gesteente die drijven op iets in de ondergrond. 

Continenten hebben ooit aan elkaar gezeten tot 1 supercontinent. 

Dit noemen we Pangea
De oeroceaan: Panthalassa

Theorie van Alfred Wegener

De theorie van de continent verschuiving ofwel
"the continental drift". 

Zeevloerspreiding

Drijvende continenten

Deelvragen

1. Wat is het actualiteitsbeginsel?

2. Welke bewijzen zijn er voor het bewegen van de aardplaten?

Wat bedacht Alfred Wegener?

Welke 2 verschillende soorten sferen zijn er?

Noem 3 redenen waarom Alfred Wegener op de theorie van de continent verschuivingen kwam.

Satelliet beelden

In de jaren '80 kon men met behulp van satelliet beelden metingen doen
om op deze manier de bewegingen
 van de continenten te meten. 

Wat zien we nu?

We weten nu dat de aarde bestaat uit allerlei aardplaten. 

De interessante stukken van deze aardplaten bevinden zich op de grens. 

Beweging van platen

Deelvragen

5. Waarom bewegen de platen?

6. Welke drie bewegingen maken de platen?

Convectiestromen

De lithosfeer bestaat niet uit 1 geheel maar meerdere stukken. 

Over het algemeen zijn er 7 grote aardplaten en daarnaast nog vele kleinere platen. 

Deze platen "drijven" op de asthenosfeer. 

Motor

De motor achter de bewegingen van de platen is de inwendige warmte van de aard(e)(kern). 

Convectiestromen dus!

Plaatbewegingen

Door deze convectiestromingen bewegen de aardplaten. 

We noemen het ontstaan, bewegen en weer verdwijnen van aardplaten: "platentektoniek"

Soorten bewegingen

Er zijn 3 manieren waarop aardplaten zich bewegen ten opzichte van elkaar. 

1. Divergent (uit elkaar) 

2. Convergent (naar elkaar toe)

3. Transform (langs elkaar af)

Plaatbewegingen

Divergentie

Hier schuiven platen van elkaar af. 

Bij de oceaan, hier komt magma naar boven en ontstaat er nieuwe korst, de mid oceanische ruggen. 

Ook bij de continenten, soms kunnen platen scheuren. Dit zien we momenteel bij Djibouti (Oost-Afrika). 

Divergentie

Bij divergentie zien we vaak rustig vulkanisme (effusief). 

Dit kan wel gevaarlijk zijn! 

Mede door de gevaarlijke stoffen die vrij komen. 

Convergentie

Bij convergentie bewegen aardplaten naar elkaar toe. 

Dit kan op de volgende manieren: 

Continentale plaat tegen oceanisch
(Subductie)

Oceanische tegen oceanisch (Marianen)

Continentaal tegen continentaal (Himalaya)

Subductie

Continentale plaat botst met oceanische plaat. 

Oceanische plaat is zwaarder (3,0 massa) dan de continentale plaat (2,8 massa). 

Hierdoor duikt de oceanische plaat onder de continentale plaat. 

Subductie

Uiteindelijk zal door het duiken van de plaat naar de (hetere) asthenosfeer een gedeelte van de oceanische plaat smelten. 

Het gesmolten materiaal stijgt dan op en groeit aan de aardplaat óf het stijgt door en er ontstaan (strato)vulkanen. 

Materiaal in de asthenosfeer warmt op door de hitte van de aardkern en wordt hierdoor wat lichter, doordat het materiaal lichter is stijgt het op richting de lithosfeer. 

Materiaal uit de asthenosfeer botst tegen de lithosfeer aan en stroomt af naar weerszijden (links en rechts). Het materiaal uit de asthenosfeer koelt nu af en zakt vervolgens weer omlaag naar de aardkern. 

Materiaal uit de asthenosfeer is afgekoeld en zakt weer naar beneden richting de aardkern. 

Materiaal uit de asthenosfeer is afgekoeld en zakt weer naar beneden richting de aardkern. 

Transforme bewegingen

Bij een transforme beweging bewegen de platen langs elkaar af. 

Dit langs elkaar af bewegen gaat met horsten en stoten. 

Het kan zelfs zo zijn dat er horsten en slenken ontstaan bij deze plaatgrenzen. 

Wat zijn de convectie stromingen en hoe werken deze?

Welke 3 plaatbewegingen zijn er?