Poëzie 2 vwo

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vrijdag 20 januari

Je gaat kennismaken met gedichten, rijmschema's, beeldspraak en een heleboel meer. 

Poëzie

Wat leer je allemaal?

- soorten rijm 

- enjambement 

- assonantie en alliteratie 

- metafoor 

- personificatie

- visuele poëzie

Wat is poëzie?

Kenmerken poëzie? 

Poëzie is een taalspel en draait (vaak) om emotie.

Een gedicht kan verschillende betekenissen hebben.

Die betekenissen zie je vaak pas na een paar keer lezen. Of na elke keer lezen zie je weer een andere betekenis.

Dat komt door de manier van schrijven: veel wit, korte zinnetjes (zgn. verzen), woorden met verschillende betekenissen, beeldspraak, illustraties. 

NOTEER IN JE SCHRIFT ALLE KENMERKEN VAN POËZIE

En dit dan?

Visuele poëzie 

 Ook dit is poëzie -  Stiftgedicht

Stapelgedicht

Whatsapp-gedicht 

Instapoëzie

Is er een type gedicht waarvan je niet wist dat het bestond? Welke?

Een gedichtje...

O, was ik maar mijn kat

Nooit regende ik nat

Nooit liep ik door een regenplas

O als ik mijn kat toch was

Dan bleef ik lekker binnen

Tevreden liggen spinnen

O was ik maar mijn kat

Dan werd ik echt nooit nat

Wat vind je van dit gedicht?

Soorten rijm

Eindrijm– klankovereenkomst aan het eind van de regel

Mannelijk: huis – muis; gaat – staat                                                              (1 lettergreep)

Vrouwelijk : boeken - doeken; varen - waren                                            (2 lettergrepen)

Onzijdig of glijdend:  schateren - klateren; hinderen - kinderen     (3 lettergrepen)

Rijmschema's:

Gepaard rijm: AABB

Gekruist rijm: ABAB

Omarmend rijm: ABBA

Gebroken rijm: ABCB

Gekruist rijm (abab)

Laatst vroeg ik aan een hommel:

‘Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: ‘Ik ga naar Zaltbommel,'

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi.

Gepaard rijm (aabb)

Sinterklaas kapoentje

Gooi wat in mijn schoentje

Gooi wat in mijn laarsje

Dank u Sinterklaasje

Omarmend rijm (abba)

Natuur is voor tevredenen of legen. 

En dan: wat is natuur nog in dit land? 

Een stukje bos, ter grootte van een krant, 

Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, 

De’ in kaden vastgeklonken waterkant, 

De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand 

Door zolderramen, langs de lucht bewegen.

Zelf aan de slag...

Probeer alleen of met z'n tweeën een gedicht te maken met een rijmschema.

Onderwerp: school

Associeer zoveel mogelijk woorden met school (woordweb)

Denk na over een situatie die je kunt beschrijven

Denk na over mogelijke rijmwoorden

Probeer zinnen te vormen met die rijmwoorden

Maak het gedicht

Bloemlezing gedichten

Enjambement

Ze had een vaart genomen en was af-

gesprongen van de rotsen...

--

Bijna nooit zie je een vogel in de lucht

zich bedenken, zwenken, terug. 

--

De kat viel van de trappe,

mijn vader verkoopt aardappe-

len en uien. (Multatuli)

Assonantie & alliteratie

Beklemtoonde klinkers of medeklinkers

Doel: meer samenhang, meer nadruk op leggen

Assonantie = klinkerrijm

Alliteratie = woorden die beginnen met dezelfde medeklinker

Herken je het in het volgende gedicht Schimmenspel ?

Wat is ook alweer assonantie?

1. alle klinkers in één zin zijn hetzelfde
2. groepen woorden met dezelfde klanken in één regel of meer regels
3. alle klinkers in het hele gedicht zijn hetzelfde
4. groepen woorden met dezelfde medelklinker in één regel of meer regels

Wat is ook alweer alliteratie?

1. behoorlijke irritatie
2. klinkerrijm
3. woorden die met dezelfde medeklinker beginnen
4. eindrijm

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan.

1. assonantie
2. beginrijm
3. alliteratie
4. gebroken rijm

Aan de andere kant van het water staat het laatste schaap.
Welke woorden assoneren?

1. Aan, staat, laatste, schaap
2. 1. Andere, kant, van. 2. Aan, water, staat, laatste, schaap
3. Andere, van, water

Assoneren de volgende woorden?
cadeau, oooh, zozo

1. ja, want de uitspraak klinkt hetzelfde
2. nee, want de klinkers zijn niet gelijk

Bedenk een allitererende titel voor de nieuwe Suske & Wiske

Opdrachten week 10 

2HV:

§4.8 opdr. 2, 3, 4

§5.8 opdr. 2, 3

§6.8 opdr. 2 a t/m d en keuze uit opdr. 3, 4, 5 of 6

2H/TL:

§3.9 opdr. 2, 3, 6

§4.9 opdr. 2, 3, 4

§6.9 opdr. 2 a t/m c, 3 en 4

Weet je het nog?

Rijmschema's

Mannelijk, vrouwelijk en onzijdig rijm

Assonantie en alliteratie

Enjambement

Is het weggezakt? Kijk nog even in je boek of in deze LessonUp.

Draag jouw meegebrachte gedicht voor

Herken je stijlmiddelen in de voorgedragen gedichten?

Bekijk de dichtbundels op tafel

Raadgedicht

Download de Poëzie ter plaatse-app: Dichtbij -> zie voorbeeld volgende slide

Poëzie analyseren

1. Welke woorden vallen je op?  
   
2. Wat weet je van het rijmschema?  
   
3. Hoe zit het met beeldspraak?  
   
4. Zoek informatie op over de dichter en over de literaire stroming.  
   
5. Je antwoord op punt 1 t/m vier leidt vaak tot de diepere laag / betekenis van een gedicht. 
6. Vaak moet je een gedicht meerdere keren lezen voordat je het begrijpt, de betekenis (voor jou) kan daardoor ook veranderen.

Beeldspraak

- Figuurlijke betekenis

- Vergelijking met behulp van het woordje 'als':

Haar rode haren wapperen in de wind als een vurige vlammenzee.

- Metafoor: De dichter noemt alleen het beeld voor wat hij bedoelt. Jij, de lezer,  moet zelf uit de context zien te halen waar het naar verwijst.

Een spiegel  is een muur, die terugkijkt.

Bekijk het filmpje van Arjen Lubach (uit 2016) 

Personificatie

Staat niet in het h/tl boek.

Vorm van beeldspraak: menselijke eigenschappen worden toegedicht aan voorwerpen, planten of dieren.

De wekker brulde me wakker. 

Ik stond op...de zon lachte me toe!

Visuele poëzie

Poëzie voor je ogen 

- lay-out

- bijzonder lettertype 

of -grootte

Paul van Ostaijen

Nut van poëzie?

Nut van poëzie

Herman de Coninck: ‘Poëzie dient […] nergens toe en dat is op zich al een verdienste.’

- Geen goed of fout, gaat niet om kennisoverdracht maar om een ander soort intelligentie: expressie, gevoel, verruiming van je blik, verbeeldingskracht.