Fictie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Fictie

• Verzonnen
  
• Vooral voor je plezier

          /                       \               

• Niet verzonnen
  
• Vooral om iets te weten te    komen.

Fictie                Non-fictie

Realistisch	Onrealistisch
Zou echt kunnen gebeuren.	Zou niet echt kunnen gebeuren.

Beoordelingswoorden

• Mensen hebben over van alles een mening.
  

Zo is een verhaal bijvoorbeeld spannend, saai, grappig of zielig.

• Een mening is persoonlijk.
  
• Om op een goede manier je mening te kunnen geven, is het handig om beoordelingswoorden te gebruiken.
  

Spanning

• Spanning ontstaat wanneer het een schrijver lukt vragen bij de lezer op te roepen.
  - Dat komt omdat de schrijver iets verzwijgt.
• Verhalen worden spannend omdat er een geheim of een raadsel is.
• Datgene wat verzwegen wordt in een verhaal, noem je een open plek.

• Door het 'antwoord' uit te stellen, blijf je doorlezen.
  
• Ook de omgeving heeft een rol in de spanning.
  
• Cliffhanger = het verhaal eindigt op een heel spannend moment.

Hoofdpersonen

• Hoofdpersonen: 
  - hebben net als echte personen gedachten, gevoelens en meningen.
  - In een verhaal kom je veel van die gedachten en gevoelens te weten.
  - Je ontdekt hun karakter.
  - Aan hun innerlijk besteedt het verhaal veel aandacht.

Bijfiguren

• Leer je meestal alleen van de buitenkant kennen.
• Hebben ook gedachten en gevoelens, maar die kom je vaak niet te weten.
• In een boek wordt het uiterlijk meestal wel beschreven, maar voor een groot gedeelte moet je dat er zelf bij bedenken.
• Personen in verhalen hebben iets met elkaar te maken. Vaak komen hoofdpersonen/bijfugren met elkaar in conflict.

Eigenschappen

betrouwbaar - onbetrouwbaar

verlegen - vrij

angstig - dapper

gesloten - spontaan

druk - rustig

acief - lui

eerlijk - oneerlik

In verhalen kunnen vier perspectieven voorkomen

1. Ik-perspectief

2. Personaal perspectief (hij/zij)

3. Alwetend / Auctoriaal perspectief (hij/zij)

4. Meervoudig / Wisselend perspectief 

Ik-perspectief

Je kunt bij verhalen met een ik-perspectief je meestal goed inleven in de hoofdpersoon. 

(Identificeren met de hoofdpersoon.)

Ik-vorm / ik-perspectief

• Verhaal is geschreven in de ik-vorm. 
• Je weet alleen wat de ik-persoon ziet, denkt en voelt. 
• Van de andere personages weet je niet wat zij zien, denken of voelen.
  
  

Ik-vorm / ik-perspectief

Voorbeeld:  
“Ik wist niet hoe ze me gevonden hadden. En het kon me ook niet schelen ook. Als ze me maar met rust lieten. Ik wilde met niemand praten, zeker niet op de radio. En al helemaal niet over Korczak en zijn weeshuis. Door de open ramen kwam het straatleven binnen. Getoeter, muziek en de hitte van Tel Aviv. De jongeman tegenover mij was vol energie.”   

Hij/zij-perspectief (personaal)

• Je weet alleen van de hoofdpersoon wat hij ziet, denkt en voelt.
• De schrijver kruipt in de huid van één verhaalpersonage.
• De schrijver vertelt het verhaal vanuit het perspectief van die persoon, die ‘hij’ of ‘zij’ wordt genoemd. Vaak noemt de schrijver ook de naam van het personage. Als lezer weet je evenveel als de hij/zij-persoon. 

Hij/zij-perspectief (personaal)

Voorbeeld:  “Stefan schoof zijn voetbalplunje naar het midden van de kamer en zette het raam open, want het stonk werkelijk vreselijk: een muffe grondlucht vermengd met zuur zweet. Maar daarom hoefde zijn moeder toch niet zo uit haar dak te gaan, dacht hij. Die kleren zijn na vijf minuten toch weer vuil. Op het veld ruik je dat niet. Bij de meesten staat de schimmel in hun tas, behalve bij Frits en Davie, de heertjes.   Keurig gestreken shirtjes en broekjes, gewassen kousen en in het veld lopen ze te krukken. Wat heb je aan die gasten?”  

Wisselend perspectief 

(wisselend hij/zij- perspectief of wisselend ik-perspectief)

• Je kijkt in het verhaal met meerdere mensen mee.
• Je leest dus de gevoelens en gedachten van meerdere personages.
• We noemen het wisselend perspectief, omdat je het verhaal dus vanuit verschillende personen meemaakt.  

Alwetende verteller

• Het lijkt net of de verteller in de toekomst kan kijken.
• Hij of zij weet al wat er gaat gebeuren en hoe het verhaal eindigt.  
• Deze verteller doet niet mee aan het verhaal, maar is iemand die het verhaal vertelt. Hij hangt als het ware boven het verhaal. 
• Als je van meerdere personages weet wat zij zien, denken en voelen.

Alwetende verteller / auctoriale verteller

Een voorbeeld:

• “Later zou hij nog vaak aan deze dag terugdenken”
• “Hij wist toen nog niet…”
• “Zonder dat zij het merkte…”
• “Er was eens een houthakker met zijn vrouw en die hadden zeven kinderen, allemaal jongens: de oudste was pas tien jaar en de jongste al zeven. Misschien vind je het vreemd dat de houthakker in zo weinig tijd zoveel kinderen had, maar hij had een rappe vrouw, die er altijd minstens twee tegelijk kreeg.”

Ruimte

geografische ruimte = 

• De plaats waar de gebeurtenissen on het verhaal zich afspelen.

sfeerscheppende ruimte = 

• de beschrijving van de ruimte (gebouwen, mensen , landschap ...) kan een weergave hebben op de stemming in het verhaal.

Tijd in verhalen

Je kunt de tijd in verhalen dus op twee verschillende manieren beschrijven:

- In welke tijd speelt een verhaal zich af?  --> HISTORISCHE tijd

- Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal?   -->VERTELDE tijd

TIJD

De schrijver kan een verhaal chronologisch vertellen. De gebeurtenissen in het boek verlopen op chronologische volgorde (achter elkaar).

• Flash-back: een personage blikt terug naar een moment in het verleden.
• Flash-forward: een verwijzing naar iets in de toekomst.

 

TIJD

De schrijver kan een verhaal ook niet-chronologisch vertellen. Hij speelt met de tijd. Dat kan op verschillende manieren.

• Tijdsprong = sprong in de tijd.
  
• De schrijver begint zijn verhaal bijvoorbeeld in het midden van de gebeurtenissen. Vertelt daarna wat eraan vooraf is gegaan. Kan ook bij einde van verhaal beginnen.
  
• Je moet zelf de verhaallijn in kaart brengen.

 

Aan de slag!

Wat? Bekijk deze lessonup via Classroom. Ga alle begrippen langs en kijk of je deze kunt koppelen aan je leesboek.

Hoe? Link staat in Classroom

Tijd? 20 minuten

Hulp? Zelfstandig

Klaar? Lezen in leesboek