verlichting - literatuur - V. Alphen + Wolff/Deken -

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

 schrijvers en genres

wat is een briefroman?

vandaag ...

- Hieronymus van Alphen

- kinderliteratuur

- Aagje Wolff en Betje Deken

briefroman

Ideeën over opvoeding

• Opvattingen van Rousseau
• Opvattingen van Locke
• Gevolg: ontstaan jeugdliteratuur

5

Hieronymus van Alphen

• Jurist, hoge ambtelijke functie van schatkistbewaarder
  
• Weduwnaar, vader van drie jonge zoontjes
• Schreef opvoedkundige gedichtjes
• Schreef in begrijpelijke taal voor kinderen
• Deugden als leergierigheid, naastenliefde,
  vaderlandsliefde, godsdienstigheid
• Proeve van kleine gedichten voor kinderen (1778)
  
• Komisch effect nu

3

Wolff en Deken

- Beiden patriot
- Verlichte ideeën
- Kritisch op het gereformeerde geloof
- 1782: De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart
- Vluchten naar Frankrijk (1787)
- Keren terug

Betje Wolff (1739-1804)
- Elisabeth Bekker (Vlissingen)
- Streng gereformeerd gezin
- Moderne, verlichte opvoeding
- Trouwde na een schandaal met de 30 jaar oudere predikant Adriaan Wolff (--> Beemster)

Aagje Deken (1741 - 1804)
- Wees (Amsterdam)
- Correspondeert in eerste instantie met Wolff omdat ze kritiek wil uiten
- Corespondentievriendinnen
- Gaat samenwonen Betje zodra Adriaan Wolff overlijdt (1777)

waarom is de briefroman zo geschikt voor de beschavingsidealen van de Verlichting?

welke nieuwe literaire technieken zien we in de briefroman?

1. geen alwetende verteller- writing to the moment
2. personages stellen elkaar vragen - lezer informatie achterstand
3. meervoudig perpectief spanning verhogen
4. personages hebben eigen schrijfstijl herkenbaar

welke nieuwe literaire technieken ontstaan door de briefroman?

Betje Wolff en Aagje Deken

fragment uit Sarah Burgerhart

 - 7 minuten

- neem literatuurgeschiedenis.nl door over H. van Alphen + A. Wolff en B. Deken 

- noteer voor jezelf wat je denkt dat belangrijk is en onthouden moet worden

- bedenk twee toetsvragen en noteer deze in je schrift.

'Ik krijg nooit wijn. Tante zegt dat het niet goed is voor me en dat is goed mogelijk; want ik ben jong en gezond. “Kom Saartje, ruim de tafel maar af; Brechtje is wat vermoeid; de sloof wordt oud.” Ik deed dat; zette het dessert neer. “Waar benne de flensjes, Saartje?” “Die benne in mijn maag, tante.” Hup mijn servet neergegooid (per ongeluk tegen broeders palmhouten pruik) en het onweer op mijn kamer ontvlucht. U weet, ik ben tamelijk snel, wat mij toen goed van pas kwam. Hup de deur op slot. ’s Avonds kwam de Hottentot [= Brechtje] met een stuk brood en een glas zuur bier, ze zei erbij, “dat ik het nooit kon verantwoorden, de manier waarop ik een vroom mens plaagde.” “Scheer je van mijn kamer,” zei ik, en duwde haar de deur uit. Het brood (dat goed viel op de flensjes) at ik op. Het bier gooide ik weg, en dronk wat water uit mijn karaf: ik ging vroeg naar bed en sliep als een roos.'

Wat kon een lezer(es)uit dit fragment leren m.b.t. de zeden?

lees de gedichtjes die zijn uitgedeeld.
Welke deugden worden hier geprezen?

1. De perzik - vrolijkheid De pruimeboom - gehoorzaamheid
2. Het vrolijk leren - braafheid De pruimeboom - braafheid
3. Het vrolijk leren - leergierigheid De perzik - ijver

Ik haat de collegies, ik min slehchs het spelen

En waarom zou mij het biljarten vervelen?

het lezen het schrijven verschaft geen vermaak

Ik ruil mijn queu voor geen honderden boeken

ik wil in doubles slechts mijn tijdverdrijf zoeken,

het zijn caramboles naar welke ik haak.

student, 1846

1

wie parodieert deze student?

De roman komt uit de 18e eeuw. Waarom was dit iets 'nieuws'? (meerdere mogelijkheden)

1. Grote aantal pagina's
2. karakters kregen psychologische diepte
3. Tijd en ruimte treden naar de achtergrond
4. Liefdesverhalen werden nooit opgeschreven

is een......

1. imaginair reisverhaal en utopie
2. utopie en realistische roman
3. imaginair reisverhaal en robinsonade
4. utopie en robinsonade

nr. 162

Mijns inziens is geen enkele plaats zo ongeschikt voor het begraven van lijken als de kerk, waar alleen godsdienstoefeningen gehouden moeten worden. Wat voor een relatie hebben de doden met de levenden? Wat maakt het hun nu uit, die toch niet meer zijn of voelen, waar ze rusten? Ziet men niet dagelijks met wat voor een vuile stank dat verrotte stof (want wat is een dood mens anders) onze kerken vult, waardoor de levenden niet alleen worden afgeleid maar soms ook ziek en onwel worden? Men zou immers heel goed, net als de oude joden en Romeinen, onze doden buiten de kerken kunnen brengen, of zelfs buiten de steden, en ze hier of daar op een afgezonderde plaats begraven.

nr. 162 is een tekst is geschreven door

1. H. van Alphen
2. Gerrit Paape
3. J. van Effen
4. A. Wolff en B. Deken

nr. 162 is met name

1. opiniërend
2. didactisch
3. moralistisch

auteur zijn mening over iets geeft in proza

korte zin met levensles

 niet gemaakte reis wordt beschreven

 bestaande zaken worden bespot 

ideale wereld wordt beschreven

 personen afgezonderd van de wereld

essay

aforisme

imaginair reisverhaal

satire

utopie

robinsonade

En tot slot

• Lees je aantekeningen nog eens door
  
•  Maak een slimme samenvatting
•  Bedenk een toetsvraag (met antwoord) over de behandelde stof en deel deze in Classroom (geen ja/nee-vraag). 
•