Paragraaf 3.1: deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

3.1: Leven op het platteland (deel 2)

Tijd van monniken en ridders

Aan het einde van de les...

• Kun je uitleggen dat er nieuwe koninkrijken ontstonden toen het Romeinse Rijk uiteenviel.
• Kun je uitleggen waarom mensen rond 500 op een domein gingen wonen.

Domein

• Op het platteland: mensen zoeken bescherming bij een machtige boer. 

• In ruil voor bescherming: grond afstaan -> worden horigen. 
• Boeren kregen veel grond in bezit: domein.

- versterkte boerderij

- gewapende knechten

Waarom leverden veel mensen hun vrijheid in voor horigheid?

Waarom waren de Vroege Middeleeuwen zo'n gevaarlijke tijd?

Domein

1. Woeste gronden
2. Vroonland
3. Hoeveland 

Hofstelsel

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

Rijke boer
(de heer)

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

Hofstelsel

Horigen

• Halfvrije boeren horen bij het land van de heer.
• Horigen betalen belasting en pacht aan de heer.
• Horigen doen onbetaald werk voor de heer: herendiensten.

Hofstelsel

Domein

• Het domein was een gebied van een edelman of klooster.
  

Het hof bestond uit:

• Woonhuis van de heer of rentmeester.
  
• Gezamenlijke gebouwen: molen, smidse, brouwerij, bakkerij.
  
• Akkers, boomgaarden, weides, vijvers en bos.

Vrije boeren moesten (anders dan horigen) verplicht hun eigen wapens betalen vechten voor de heer!

Heren en Horigen

Heren en Horigen 

Plichten

Heren: 

• Bescherming van de horigen en het eigen land.
• Herendiensten
• Belasting

Horigen:

• Bewerken van het land
• Herendiensten
• Belasting aan heer en kerk
• Toesteming vragen om te trouwen of van het land af te gaan

Heren en Horigen

Heren en Horigen 

Rechten

Heren: 

• Eigenaar van het land
• Deel van de opbrengsten van de horigen
• Domein wordt onderhouden door de horigen

Horigen:

• Bescherming tegen vijanden of rovers
• Een woning
• een stukje landbouwgrond in leen/ te huur

Hofstelsel

Domein

• Het domein was een gebied van een edelman of klooster.
  

Het hof bestond uit:

• Woonhuis van de heer of rentmeester.
  
• Gezamenlijke gebouwen: molen, smidse, brouwerij, bakkerij.
  
• Akkers, boomgaarden, weides, vijvers en bos.

Woeste gronden

Grond horigen

Grond heer

Hof

• Huis heer
• Brouwerij
• Bakkerij
• Smidse

Dorp

Huisjes van de horigen. Ze horen bij het land van de heer. Ze moeten toestemming vragen om het land te verlaten.

Molen

In ruil voor een deel van het graan, mogen boeren gebruik maken van de molen.

Akkers heer

Ongeveer 1/3 van de akkers was eigendom van de heer. Horigen verrichten hier herendiensten.

Akkers horigen

In ruil voor pacht, mogen boeren hier gewassen telen. 

hof

smidse

bos

kerk

akkers -herfst 

akkers - lente

akkers - braak

molen

bakkerij

stal

dorp

boomgaard

gezamenlijke weide

land van heer

land horigen

weg

0

Horigen

Leenman

Achterleenman

Leenheer

Maak de juiste combinaties

Krijgen bescherming van de heer

Het systeem van heren en horigen op een domein

het grootste huis

de eigenaar van een domein

de grond en boerderijen van de heer

het domein

het hofstelsel

Het huis van de heer

de heer

horigen

Ga aan de slag!

Maak opdrachten  6, 7, 8 en 10 van paragraaf 3.1.