Nederlands Film Festival: STOP FILMING US

• Nederlands
• Mens & Maatschappij
• +11
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Instructies

Lesdoelen

- De leerling kan kenmerken van een documentaire benoemen.

- De leerling kan het doel van de regisseur herkennen en beschrijven.

- De leerling leert over beeldvorming in de media, begrijpt hoe de media de werkelijkheid representeren en leert om op basis hiervan een eigen oordeel te vormen.

- De leerling leert over het maken van en het belang van een filmplan voor een documentaire.

- De leerling leert over het begrip montage en is zich ervan bewust dat de filmmaker kiest welke beelden, in welke volgorde en hoe lang in de film te zien zijn.

Werkwijze

Van de film Stop Filming Us (2020, 95 min, Joris Postema) bekijk je met de klas vijf fragmenten. Dit lesmateriaal kan voor of na het kijken van de film worden behandeld. Aan het einde van het lesmateriaal vind je kijkvragen die alleen na het zien van de film besproken kunnen worden. Je kunt de les uitprinten, inclusief de notities per dia, door op de printknop te drukken rechtsboven in het scherm.

Meer filmlessen van het Nederlands Film Festival? Kijk dan hier. [link nog toevoegen]

Vraag of opdracht

Extra informatie

Tip of weetje

Legenda

Waar staan de iconen voor, hoe werkt deze les? 

Klik in de volgende dia's op de iconen voor uitleg.

Bekijk de filmposter. Noem drie dingen die je ziet.

Als je alleen de filmposter als informatiebron hebt, waar denk je dat de film over gaat? Waarom denk je dat?

Introductie

Laat de leerlingen naar de filmposter kijken en vraag naar hun gedachtes en/of verwachtingen. 

* Als de leerlingen de film al hebben gezien, vraag hen dan alleen naar de elementen die je van de filmposter af kunt lezen en hoe dit past bij het verhaal van de documentaire.

Stop Filming Us is een documentaire. Wat is een documentaire?

Wat is de belangrijkste functie van een documentaire?

Als je kijkt naar deze slide, vind je het er dan uitzien als een een foto van een filmset? Waarom wel/niet?

Een documentaire is altijd gebaseerd op (een deel van) de waarheid. Denken jullie dat deze man toevallig voor de camera staat?

Heeft de filmmaker invloed op de werkelijkheid denk je?

Introductie - Documentaire

Stop Filming us is een documentaire, maar wat is dit nu precies? 

Antwoordsuggesties:

- Een documentaire is een non-fictie-film waarbij de maker een beeld tracht te geven van een aspect uit de wereld om ons heen. Non-fictie betekent: niet verzonnen.

- Informeren en interesseren

- Alle antwoorden zijn hier goed. 

- Nee, hij is daar neergezet om gefilmd te worden

- Alle antwoorden zijn goed

Objectieve documentaire

Bij een objectieve documentaire ligt de nadruk op ‘feiten’ en argumenten met als doel de kijker van een standpunt te overtuigen, terwijl de maker volledig op de achtergrond blijft. Denk bijvoorbeeld aan natuurdocumentaires waar de stem van de verteller geen ruimte over laat voor twijfel. 

Subjectieve documentaire

In een subjectieve documentaire is het duidelijk wat de mening is van de filmmaker. Hij probeert zijn aanwezigheid dan niet te verhullen of zijn mening te verbergen, maar deelt dit juist met de kijker. 

• Introductie - Documentaire

Uitleg objectieve documentaire

Bij een objectieve documentaire ligt de nadruk op ‘feiten’ en argumenten met als doel de kijker van een standpunt te overtuigen, terwijl de maker volledig op de achtergrond blijft. Denk bijvoorbeeld aan natuurdocumentaires waar de stem van de verteller geen ruimte over laat voor twijfel.

Uitleg subjectieve documentaire

In een subjectieve documentaire is het duidelijk wat de mening is van de filmmaker. Hij probeert zijn aanwezigheid dan niet te verhullen of zijn mening te verbergen, maar deelt dit juist met de kijker.

Stelling: 

'Een documentaire is nooit objectief.’

Introductie - Documentaire

Een documentaire is gebaseerd op de werkelijkheid, het gaat om echte gebeurtenissen, mensen en gesprekken. Wel kan een maker de werkelijkheid op verschillende manieren in beeld brengen. De filmmaker beslist wat de kijker ziet en laat dus zijn of haar (versie van de) werkelijkheid zien. 

Leg de leerlingen de volgende stelling voor:  ‘Een documentaire is nooit objectief.’ 

Vragen om stelling te ondersteunen:

Wat vind jij van deze stelling? Waarom?

Vind jij dat een documentaire zo objectief mogelijk moet proberen te zijn? Als een documentaire subjectief is, is het dan nog wel geloofwaardig? Wat vind jij van een subjectieve aanpak?

Tip: Er wordt gezegd dat een documentaire nooit objectief kan zijn, omdat een filmmaker altijd invloed heeft op de werkelijkheid omdat hij kiest om iets wel en iets anders niet te filmen. Op die manier wordt alleen de visie van de filmmaker vertoont en dit is niet objectief.

Stelling: 

'Wanneer met een 360º camera wordt gefilmd zie je alle perspectieven en niet alleen die van de filmmaker. Dan is een documentaire objectief.’

Introductie - Documentaire

Leg de volgende stelling voor: Wanneer met een 360º camera wordt gefilmd, is een documentaire objectief. Dan zie je alles wat er gebeurt. 

-Nog steeds is de documentaire dan niet objectief, een camera heeft altijd invloed op een omgeving. 

Stelling: 

'Wanneer een documentaire mensen aan het woord laat over een gebeurtenis, dan is het objectief.’

Introductie - Documentaire

Leg de volgende stelling voor: Wanneer een documentaire mensen aan het woord laat over een gebeurtenis, dan is het objectief.

-De documentaire is dan niet objectief, ieder mens ervaart een gebeurtenis op zijn eigen manier. Er bestaat niet zoiets als één waarheid. 

Een documentaire begint met een vraag of een idee. Dit idee wordt hierna uitgewerkt in een documentaireplan. Wat staat er denk je in een documentaireplan? 

Bij een documentaire weet je als maker vooraf niet exact welke beelden je gaat opnemen. Waarom is het toch handig om een plan op te stellen? 

Bij documentaires wordt soms een onderzoeksvraag gesteld. Deze film staat de volgende vraag van de maker centraal: ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien? 

Wat denk jij dat het antwoord is op deze vraag?

Kan deze vraag ook worden behandeld in een speelfilm met acteurs? Waarom wel/niet?

Wat zou dan het grootste verschil zijn tussen een speelfilm en een documentaire over dit onderwerp?

Narratief - Filmplan

Voor men een film maakt moet er eerst een scenario worden geschreven: dit beschrijft alles wat er te zien en te horen is in de film, tot in het kleinste detail. Je zou denken dat dit bij een documentaire niet hoeft, maar ook hier maken ze gebruik van een scenario, dit heet vaak een documentaireplan.

Antwoordsuggesties:

- In een documentaireplan wordt onder andere het volgende beschreven: het onderwerp/verhaal, het uitgangspunt en de motivatie van de filmmaker, de beoogde filmstructuur, gelaagdheid en/of complexiteit van de film, potentiële personages, vorm- en stijlkeuzes en voorbeeldscènes.

- Bij een documentaire kun je niet vooraf voorbereiden of voorspellen hoe mensen reageren. Mensen handelen niet altijd zoals je misschien had verwacht. Desondanks is het belangrijk om van tevoren vast te stellen wat het doel van jouw film is en hoe je dit doel beoogt te behalen.

- Eigen antwoorden

- Ja dat zou wel kunnen

- Het verschil zit vooral in de intentie. Daar waar een speelfilm vooral als intentie heeft om een boodschap over te brengen, heeft een documentaire als doel om op zoek te gaan naar (een deel van) de waarheid, gebaseerd op feiten en menselijke ervaringen.

De centrale vraag van deze film is: ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien. Kijk goed naar het volgende fragment terwijl je deze vraag in je achterhoofd houdt. 

Narratief - Filmplan

Voor men een film maakt moet er eerst een scenario worden geschreven: dit beschrijft alles wat er te zien en te horen is in de film, tot in het kleinste detail. Je zou denken dat dit bij een documentaire niet hoeft, maar ook hier maken ze gebruik van een scenario, dit heet vaak een documentaireplan.

Antwoordsuggesties:

- In een documentaireplan wordt onder andere het volgende beschreven: het onderwerp/verhaal, het uitgangspunt en de motivatie van de filmmaker, de beoogde filmstructuur, gelaagdheid en/of complexiteit van de film, potentiële personages, vorm- en stijlkeuzes en voorbeeldscènes.

- Bij een documentaire kun je niet vooraf voorbereiden of voorspellen hoe mensen reageren. Mensen handelen niet altijd zoals je misschien had verwacht. Desondanks is het belangrijk om van tevoren vast te stellen wat het doel van jouw film is en hoe je dit doel beoogt te behalen.

- Eigen antwoorden

- Ja dat zou wel kunnen

- Het verschil zit vooral in de intentie. Daar waar een speelfilm vooral als intentie heeft om een boodschap over te brengen, heeft een documentaire als doel om op zoek te gaan naar (een deel van) de waarheid, gebaseerd op feiten en menselijke ervaringen.

Bekijk het fragment
De leerling kijkt een fragment waarin de film wordt vertoond aan een Congolees publiek. In deze scène ziet het publiek de documentaire en delen zij hun mening en ervaring. Wat voor effect heeft het toevoegen of weglaten van bepaalde scènes op het verhaal?

Wat voor een gevoel kreeg je bij dit fragment?

Wat gebeurde er in dit fragment?

Waar staat de camera in de ruimte?

Zie je gedurende dit fragment de hele tijd hetzelfde?

Heeft dit gesprek zich precies zo voorgedaan? Of is er wat veranderd aan de werkelijkheid?

Waaraan kun je dit zien?

Fragment 

- Eigen antwoorden

- De maker en geïnterviewde ruilden van plaats en er vond een gesprek plaats over of er tijdens het filmproces sprake is geweest van neo-kolonialisme

- Nee soms wordt er in en uitgezoomd 

- Het is niet precies zo gegaan, er zijn namelijk stukjes uit de film geknipt en er is gemonteerd. 

- Bijv. Soms staat de microfoon opeens op een andere plek. Of verspringt het beeld. 

Bekijk het fragment

De leerling kijkt een fragment waarin de focus wordt gelegd op de effecten van de montage van een beeld. Dit is een van de belangrijkste middelen die een filmmaker heeft om een verhaal te vertellen. De keuzes die de filmmaker maakt in de montage hebben veel invloed op de uitkomst van de film.

Waarom denk je dat de maker deze scène heeft toegevoegd? 

Wat zou er veranderen aan het onderzoek van de maker als deze scène geen onderdeel van de film zou zijn?

Wat gebeurde er in dit fragment?

Denk je dat de maker misschien wat reacties van de mensen uit de film heeft weggelaten?

Filmische vormgeving - Selecteren van scènes

In fragment 2 zag je dat de film werd vertoond aan de groep mensen die een onderdeel waren van de film. Na het zien van de film delen zij hun ervaring met de filmmaker.

Antwoordsuggesties:

- Je zag dat de film werd vertoond aan de groep mensen die een onderdeel waren van de film

- Het toevoegen van deze scène helpt de regisseur om antwoord te geven op zijn hoofdvraag. In deze scène krijgt hij pas echt antwoord op de vraag: Ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien? 

- Zonder deze scène zou zijn documentaire eigenlijk onvolledig zijn. In dit fragment wordt daadwerkelijk pas antwoord gegeven op zijn vraagstelling.

- Dat zou natuurlijk wel kunnen!

Wat is beeldvorming?

Bekijk het volgende fragment over beeldvorming.

Context - Beeldvorming

Antwoordsuggesties:

- Bij dingen die je ziet, bijvoorbeeld in de media, vorm je je al snel een beeld van iets of iemand. Dit noem je beeldvorming. De media maken keuzes in wat zij wel of niet aan de kijker laten zien en beïnvloeden zo jouw beeld van een bepaald onderwerp. Beeldvorming doet niet altijd recht aan de werkelijkheid of de feiten over een bepaald onderwerp.

- 

Fragment 

In de film wordt onder meer gekeken naar het verschil tussen de westerse beeldvorming en de Congolese beleving van de werkelijkheid. In dit fragment zien we hoe een groep Congolese filmmakers reflecteren op beelden van Congo. 

Wat voor een gevoel geeft dit camerawerk jou als kijker? 

Wat gebeurde er in dit fragment?

Hoe is deze boodschap vormgegeven? Waar is de camera in dit fragment?

Waarom zou de maker dit gedaan hebben denk je?

Op welke manier draagt dit fragment bij aan de de vraag van de filmmaker: “Ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien?" 

Wat is de boodschap van dit fragment?

Context - Beeldvorming

Antwoordsuggesties:

- Je zag hoe een groep mensen foto's t zien kregen en discussiëren over vanuit welk perspectief de getoonde foto's op de computer zijn gemaakt. Vanuit het perspectief van een Afrikaan of vanuit een Europeaan/iemand met een koloniaal denkbeeld 

- Dat deze personen zelf, die Congolees zijn, er niet uit komen vanuit welk perspectief deze foto is gemaakt. Dit laat zien dat ze de foto onderling allemaal verschillend interpreteren.

- Boven de mensen, tussen de mensen, dichtbij, veraf, vanachter

- Je krijgt het gevoel alsof je zelf aanwezig bent in de ruimte

- Zodat de afstand tussen de kijker en de personen letterlijk wordt verkleind. 

- Om te laten zien dat er niet zoiets bestaat als één werkelijkheid. Om te laten zien dat objectiviteit niet bestaat. 

Wat is de boodschap van de maker?

Wat is het privilege van Joris Postema?

Context -

Antwoordsuggesties:

- Dat het belangrijk is dat witte mensen zich bewust worden van hun eigen privileges en perspectief. 

- Dat hij als witte Nederlandse filmmaker er voor kan kiezen om een film over Congo te maken. Dat hij die mogelijkheid heeft. 

27.58 – 31.43

Fragment 

De leerlingen bekijken een fragment in de film dat is opgenomen met een mobiele telefoon. Tegenwoordig kun je ook met je smartphone een film maken. Een smartphone heeft eigenlijk alles wat je nodig hebt om goede beelden te schieten. 

Dit fragment is opgenomen met een smartphone. Wat valt je op?

Wat zijn de voordelen van filmen met een smartphone?

Wist je dat?

De film Unsane, van bekende regisseur Steven Soderbergh, helemaal is opgenomen met een iPhone?

Filmische vormgeving - Telefoon als camera

Antwoordsuggesties:

- Eigen inbreng. Suggestie: Andere beelduitsnede, warmere kleuren, weinig geknipt en geplakt, goede kwaliteit/scherp beeld.

- Het biedt iedereen met een smartphone de mogelijkheid om zonder kostbare apparatuur op een relatief gemakkelijke manier een film te maken. + je hebt je telefoon bijna altijd bij je + de kwaliteit is tegenwoordig zo goed dat er hele speelfilms mee worden geschoten.

Wist je dat?

De film Unsane, van bekende regisseur Steven Soderbergh, helemaal is opgenomen met een iPhone?

Joris Postema:

“Ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien?”

Doel van de regisseur

De regisseur heeft erg bewust de keuze gemaakt om een film te maken over dit onderwerp. Wat wilde regisseur Joris Postema te weten komen met zijn film?

Quote

"Ben ik als westerse filmmaker in staat om de Congolese werkelijkheid te laten zien?"

Bron

https://www.mo.be/opinie/stop-filming-us-de-film-die-nooit-gemaakt-had-mogen-worden

Doel

In dit fragment vertelt de maker Joris Postema over het doel van deze documentaire.

Wat vond je van de film? 

Hoe denk je nu over de representatie van de Democratische Republiek Congo in westerse media?

Vind jij dat Joris Postema zijn doel heeft bereikt?

Vragen na het zien van de film

Denk je er anders over dan voordat je de film hebt gezien?

Hoe denk jij over de vraag of deze film wel of niet gemaakt kan worden door Joris Postema? 

Wat voelde je bij het kijken van deze film?

Wat laat de filmmaker met zijn film zien over beeldvorming?

Vervolgsuggesties

Deze vragen kunnen alleen behandeld worden als de leerling de film heeft gezien.